H καταστροφική φωτιά στον Ασπρόπυργο

Μπορεί η φωτιά στο εργοστάσιο ανακύκλωσης στον Ασπρόπυργο να έσβησε, οι συνέπειες όμως τόσο για την υγεία μας όσο και για το περιβάλλον δεν τελειώνουν εδώ. H A.V συνάντησε την πρώην Ειδική Γενική Γραμματέα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Μαργαρίτα Καραβασίλη και μίλησε μαζί της για την παθογένεια της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Ελλάδα. Η κυρία Καραβασίλη σήμερα είναι Πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Πολιτών για την Αειφόρο Ανάπτυξη (CISD). Ως Πρόεδρος του CISD συμμετείχε στη διαβούλευση για τον νέο εθνικό σχεδιασμό για τη διαχείριση των απορριμμάτων και έχει υποβάλλει προτάσεις έτσι ώστε η ορθή διαχείριση των απορριμμάτων στη χώρα μας να πάψει να είναι ευχολόγιο και το περιστατικό αυτό να είναι το τελευταίο. Τις θέσεις του CISD για τη διαχείριση των απορριμμάτων μπορείτε να τις βρείτε στο www.cisd.gr

Το 2009 ως Ειδική Γραμματέας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος είχατε κάνει έλεγχο στην συγκεκριμένη εταιρεία ανακύκλωσης και είχατε βρει σωρεία παραβάσεων. Γιατί μείναμε σε ένα πρόστιμο, που μπορεί να μην πληρώθηκε κιόλας, και δεν προχωρήσαμε σε πιο δραστικά μέτρα όπως το κλείσιμο της εταιρείας ώστε να μην υποστούμε τις συνέπειες αυτής της καταστροφικής πυρκαγιάς;

Πράγματι, κατά την περίοδο 2009 - 2011 οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος, που υπάγονταν στην Ειδική Γραμματεία Επιθεώρησης, είχαν ελέγξει, μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων στο Θριάσιο και ειδικότερα στον Ασπρόπυργο και τη συγκεκριμένη εταιρεία ανακύκλωσης,  και είχαν επιβάλει υψηλά πρόστιμα με χαρακτηριστικότερο εκείνο των 132.000 ευρώ (το 2012) για σειρά παραβάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενώ πρόστιμα είχαν επιβληθεί και από την Περιφέρεια Αττικής. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι η δραστηριότητα δεν διέθετε πυρόσβεση και σχέδιο διαχείρισης κινδύνου, απέρριπτε παράνομα απόβλητα ή ακόμη τα αποθήκευε για μεγάλα χρονικά διαστήματα, καθώς επίσης ότι δεν τηρούσε Μητρώο καταγραφής των ποσοτήτων ανακυκλώσιμων που δεχόταν (προσωρινή αποθήκευση) και που μετέφερε, δεν ενημέρωνε για αυτές τον αρμόδιο Εθνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), ενώ επιπλέον δεν ενημέρωνε τις γειτονικές χώρες σε περίπτωση διασυνοριακής μεταφοράς αποβλήτων. Τέλος, βρέθηκαν αποθηκευμένα απόβλητα μεγαλύτερων ποσοτήτων από τις επιτρεπόμενες και σε ακατάλληλους χώρους, ενώ κακώς διέθετε άδεια λειτουργίας καθώς η φύση της συγκεκριμένης επιχείρησης δεν ανταποκρινόταν στην άδεια που είχε λάβει. Εκτός από το πρόστιμο ο φάκελος της υπόθεσης διαβιβάστηκε, όπως και κάθε περίπτωση, στον αρμόδιο Εισαγγελέα για περαιτέρω διερεύνηση και ποινικών ευθυνών. Οι παραβάσεις που τότε διαπιστώθηκαν δεν θεωρήθηκαν τόσο σημαντικές και επικίνδυνες ώστε να ζητηθεί από την Περιφέρεια Αττικής η σφράγιση της επιχείρησης, λαμβάνοντας υπόψη και τον στόχο που επιδιώκει η ίδια η επιθεώρηση, που είναι η συμμόρφωση κάθε δραστηριότητας στην περιβαλλοντικής νομοθεσία. Επίσης, η Περιφέρεια Αττικής επέβαλε σημαντικά πρόστιμα το 2013 και 2015.Ωστόσο, μεγάλο είναι το ερωτηματικό που δημιουργεί το γεγονός ότι 19 Ιανουαρίου 2015 η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής ενέκρινε τροποποίηση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (που είχε λάβει η εταιρεία το 2013) για τη δραστηριότητα ανακύκλωσης στον Ασπρόπυργο.

Υπάρχουν πληροφορίες ότι η εταιρεία αυτή, που πιθανόν να μην είναι η μοναδική, έκανε «ξέπλυμα σκουπιδιών» . Τι σημαίνει αυτό τόσο για το περιβάλλον και για την υγεία μας όσο και για την οικονομία;

Το «εργοστάσιο ανακύκλωσης» στον Ασπρόπυργο αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της παθογένειας του υφιστάμενου συστήματος διαχείρισης στερεών αποβλήτων, με τις τραγικές διαστάσεις που απέκτησε τα τελευταία χρόνια μέσα από λανθασμένες επιλογές, χάσιμο πολύτιμου χρόνου και κυρίως από παντελή έλλειψη χώρων επεξεργασίας επικίνδυνων βιομηχανικών και άλλων αποβλήτων, με αποτέλεσμα να πρέπει να εξάγονται σε τρίτες χώρες ή σε χώρες της Ευρώπης. Η μη καταγραφή των ποσοτήτων, εκτός από το ότι δεν επέτρεπε στην πολιτεία να γνωρίζει τις ποσότητες των ανακυκλώσιμων που οδηγούνται για ανακύκλωση και αξιοποίηση, αλλά ούτε και τις ποσότητες των ανακυκλωμένων προϊόντων που εξάγονταν ή διατίθεντο και βεβαίως δεν υπάρχει η γνώση ούτε για τις ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων που αναμειγνύονται με ανακυκλώσιμα με μόνο σκοπό την μείωση του κόστους. Αυτό είναι το ξέπλυμα των επικινδύνων και όχι μόνο. Και δυστυχώς δεν είναι η μοναδική περίπτωση. Σε πολλές περιπτώσεις δεν γίνεται διαλογή, αλλά η ποσότητα δεματοποιείται ως έχει και αποστέλλεται στον ΧΥΤΑ Φυλής, ως υπόλειμμα διαλογής το οποίο κοστίζει πολύ φθηνότερα σε σύγκριση με τα κανονικά σκουπίδια και έτσι δήμοι της επαρχίας στέλνουν παράνομα και με πολύ χαμηλό κόστος τα σκουπίδια τους στην Αθήνα, ο δήμος της Αττικής που τα υποδέχεται τα “ξεφορτώνεται” πάμφθηνα ως υπόλειμμα διαλογής με ένα Ευρώ τον τόνο και καρπώνεται επιδοτήσεις από διάφορα προγράμματα στήριξης της ανακύκλωσης. Τόσο ο τότε Γενικός Επιθεωρητής, κ. Μέρκος, όσο και εγώ με τον θεσμικό μου ρόλο, μιλήσαμε τεκμηριωμένα για την λεγόμενη «μαφία των σκουπιδιών και της ανακύκλωσης» όπως είχε αποδειχθεί από σειρά στοχευμένων ελέγχων που διενεργήθηκαν στην περιοχή του Θριάσιου Πεδίου και αλλού. Οι πρόσφατοι έλεγχοι που έγιναν από τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος και μετά την καταστροφική πυρκαγιά εντόπισαν παρόμοιες και άλλες παραβάσεις, όπως παράνομη συλλογή, μεταφορά, προσωρινή αποθήκευση και ανεξέλεγκτη διάθεση εν δυνάμει επικίνδυνων αποβλήτων και διέθετε ανεξέλεγκτα στερεά απόβλητα (επικίνδυνα και μη) εντός του χώρου του γηπέδου της, δημιουργώντας έναν χώρο Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ), παραβάσεις που αποτελούν αδικήματα και διώκονται ποινικά με βάση διατάξεις της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας και ζήτησαν την ανάκληση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ενώ κινήθηκε και ποινική δίωξη.

Ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία έχει περάσει με τη κατάσβεση της φωτιάς;

Από όσα μπορώ να γνωρίζω αξιολογώντας τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών και των αναλύσεων αλλά και από πείρας μπορώ να πω ότι ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον δεν έχει περάσει. Οι διοξίνες, τα φουράνια, τα μικροσωματίδια και άλλα χημικά στοιχεία έχουν επικαθίσει στο έδαφος, στην πόλη, σε χωράφια, σε λαχανικά και εν γένει σε καλλιέργειες και έχουν επιμολυνθεί. Τα λαχανικά όταν πλένονται αποβάλλουν κάθε επικίνδυνη ουσία. Το έδαφος όμως ή/και τα επιφανειακά και υπόγεια νερά που προφανώς έχουν επιβαρυνθεί δεν καθαρίζουν εύκολα. Η περιβαλλοντική ζημιά είναι μεγάλη και θα πρέπει άμεσα να αποκατασταθεί με δαπάνη του φορέα εκμετάλλευσης της δραστηριότητας, ως ο μόνος υπεύθυνος περιβαλλοντικά και οικονομικά, σε εφαρμογή των προβλέψεων του ΠΔ 148/2009 σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη.

Η φωτιά ξέσπασε λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση του νέου εθνικού σχεδιασμού για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Κατά τη γνώμη σας αυτό μπορεί να είναι ένα τυχαίο γεγονός;

Μόνο η πυροσβεστική μπορεί να μας φωτίσει στο ερώτημα αν η πυρκαγιά ήταν τυχαίο συμβάν ή αν υπήρξε δόλος. Σίγουρα το ιστορικό του εργοστασίου, έτσι όπως ξετυλίγεται, δημιουργεί πολλά ερωτηματικά. Και εάν αποδειχθεί ότι υπήρξε εμπρησμός και μάλιστα με ευθύνη του ιδιοκτήτη, τότε θα εξηγήσουμε καλύτερα και τις πολλές και διαφορετικές συμπτώσεις που μεσολάβησαν, όπως μια πιθανή «σχέση» του παράνομου φορτίου απορριμμάτων, που δεσμεύτηκε στη Βουλγαρία και επεστράφη πριν από έναν μήνα στη χώρα μας, και της πυρκαγιάς στον Ασπρόπυργο, που έπνιξε την Αθήνα με τοξικό νέφος, καθώς φορτίο και Κέντρο Διαλογής ανήκουν ουσιαστικά στην ίδια εταιρεία. Και μάλιστα η ίδια πριν από τρία χρόνια είχε βρεθεί στην ίδια θέση με άλλο φορτίο προς τη Βουλγαρία, με αποτέλεσμα να της επιβληθεί τότε υψηλό πρόστιμο

Μήπως το σοβαρό αυτό περιστατικό της πυρκαγιάς καταδεικνύει ότι η διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να διατηρήσει το δημόσιο χαρακτήρα της;

Είναι σαφές ότι η χώρα μας μόλις προσπαθεί να αποκτήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των αποβλήτων και αυτή τη φορά ο βασικός κρίκος της αλυσίδας θα είναι οι ΟΤΑ μέσω των ΦΟΔΣΑ στη βάση των Περιφερειακών Σχεδιασμών. Είναι επίσης σαφές ότι το δημόσιο πρέπει να έχει την αρμοδιότητα και την ευθύνη. Πρέπει όμως να διαθέτει βούληση, οργάνωση, ταχύτητα, σύστημα παρακολούθησης, σοβαρούς ελέγχους, σοβαρές και άμεσες τιμωρίες, κλπ., ώστε να μπορέσει να παίξει αξιόπιστα το ρόλο του. Σήμερα το δημόσιο δε διαθέτει αυτές τις «ικανότητες» εκτός ορισμένων φωτεινών εξαιρέσεων. Έτσι θα μπορούσε να υπάρξουν και σχήματα συμπράξεων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ναι, ΣΔΙΤ, δεν τον φοβάμαι τον όρο) αρκεί να θέτει το δημόσιο τους στόχους και τον τρόπο συνεργασίας ώστε η όλη διαδικασία να αποβαίνει σε όφελος του δημόσιου συμφέροντος.