Στις πρώτες τάξεις του δημοτικού θυμάμαι που, σε κάθε γιορτή της Αγίας Φωτεινής, μ’ έπαιρνε η μάνα μου και πηγαίναμε στο πανηγύρι. Με κρατούσε σφιχτά από το χέρι μη χαθώ μες στην πολυκοσμία και τριγυρνούσαμε στους πάγκους, σε ένα περιβάλλον που μου φαινόταν μαγικό. Κάθε τόσο κάτι μου τραβούσε την προσοχή, κοντοστεκόμουνα και γούρλωνα τα μάτια, μέχρι που με τραβούσε εκείνη για να προχωρήσουμε. Και πάντα κάτι θα μου έπαιρνε. Μου έδειχνε τα παραμύθια, εγώ προτιμούσα τα στρατιωτάκια, αλλά στο γλυκό για το τέλος υπήρχε ομοφωνία: μαλλί της γριάς. Μεγαλώνοντας, σταμάτησα να τη συνοδεύω στα πανηγύρια, στην Αγία Φωτεινή, στη γειτονιά μας, τη Νέα Σμύρνη. Και καμιά φορά έλεγε με παράπονο ότι δεν έβρισκε κάποια φίλη της να πάνε παρέα γιατί μόνη της βαριότανε. Τι κρίμα να μην πηγαίνω μαζί της. Τα ξαναθυμήθηκα όλα αυτά ενώ βρισκόμουν στον Άγιο Αντώνιο, στο Περιστέρι, στους πρώτους πάγκους του πανηγυριού, που πουλούσαν ζεστό ποπ κορν, πολίτικους λουκουμάδες και μαλλί της γριάς.
Ο ήλιος είχε πέσει και οι μικροπωλητές είχαν ανάψει τα φώτα στους πάγκους τους. «Εδώ, φίλε μου, θα βρεις από βελόνι μέχρι κανόνι», μου ’πε ένας θεόρατος τύπος, ο Στέλιος Κοκώλας, που πουλάει ξηρούς καρπούς, όσπρια «και όλα τα συναφή», όπως λέει ο ίδιος. «Θα περάσω στο γύρνα, Στέλιο» του είπα γιατί βιαζόμουν να χαθώ ανάμεσα στον κόσμο και στους πάγκους. Το μυστικό στα πανηγύρια είναι να μη βιάζεσαι. Υπάρχουν τόσο πολλά πράγματα που, αν απλώς περπατάς αργά, δεν θα δεις τίποτα, πρέπει να στέκεσαι και να παρατηρείς. Στην αρχή έβαλα στο μάτι μια μηχανή που κάνει μασάζ στον αυχένα. Μπορεί να έχετε δει παρόμοιες σε εκπομπές telemarketing στην τηλεόραση. Είναι μια μηχανή με μαξιλαράκι μέσα στο οποίο βρίσκονται δύο πραγματάκια σαν στρογγυλά δάχτυλα. Ξαπλώνεις με τον αυχένα στη μηχανή και τα δαχτυλάκια σου κάνουν μασάζ. Ακούγεται κι ένα ελαφρύ «ββββ» που σε αποκοιμίζει. Μεγαλεία. Με φαντάστηκα στην ελαφρώς κουνιστή μου πολυθρόνα, να βλέπω μπάλα και αυτό το μαραφέτι να με τρίβει, αλλά με σκούντησε μια γυναίκα που με αγριοκοίταξε κιόλας γιατί μάλλον καθόμουν στη μέση και μεταφέρθηκα στον δίπλα πάγκο που είχε εσώρουχα, κάλτσες, πιτζάμες, παντόφλες και διάφορα άλλα. Έπεσε το μάτι μου στην ταμπέλα «Κιλότα μπικίνι 4 τεμάχια 5 ευρώ».
Θα υπήρχαν περίπου 200 πάγκοι σε όλο το πανηγύρι και εκατοντάδες περαστικοί. Κυρίως γυναίκες σε παρέες, δυο δυο και τρεις τρεις, αλλά και παιδάκια μικρά με τις μαμάδες και τις γιαγιάδες τους. Και φυσικά, το πράγμα σηκώνει παζάρι. Είναι κάτι γυναίκες πολύ καπάτσες. Παρατήρησα μία κυρία, κάπου στα 60, έπιασε μια μπλούζα, την κοίταζε από δω, την κοίταζε από κει, ρώτησε πόσο κοστίζει, έκανε μια γκριμάτσα δυσαρέσκειας, πήγε να την αφήσει, την ξαναπήρε στα χέρια της, κι όλα αυτά για παζάρι του ενός ευρώ, για να πάρει από την μπλούζα από 5 ευρώ στα 4. Δεν είναι πλούσιοι άνθρωποι οι επισκέπτες των πανηγυριών. Ψάχνουν κάτι φθηνό και καλό. Του μεροκάματου είναι και οι μικροπωλητές. Πληρώνουν στον εκάστοτε δήμο για τον πάγκο με το τετραγωνικό μέτρο, στην Αθήνα είναι περίπου στα 25 ευρώ και στην επαρχία λίγο λιγότερο. Πολλοί έρχονται και από την επαρχία, για τα αθηναϊκά πανηγύρια, από τη Λάρισα, τη Λαμία, τον Βόλο, από παντού. Ο κύριος Ιορδάνης, «Ντάνυ το χαϊδευτικό μου, γιατί παίζω και ποδόσφαιρο» λέει και γελάει, ήρθε από την Καστοριά για να πουλήσει όσπρια και το βράδυ θα κοιμηθεί στο αυτοκίνητο. Αντίστοιχα, Αθηναίοι μικροπωλητές θα πάνε στα παζάρια της επαρχίας, που συνήθως διαρκούν από εφτά ημέρες και πάνω, σε αντίθεση με τις αθηναϊκές εμποροπανηγύρεις που κρατούν δυο τρεις μέρες, τις περισσότερες φορές με αφορμή κάποια εκκλησιαστική εορτή.
«Εμποροπανήγυρις» Υπαίθρια αγορά στην οποία διατίθενται ποικίλα εμπορεύματα, με την ευκαιρία γιορτής θρησκευτικού ή επετειακού χαρακτήρα (ορισμός από το Νόμο 4497/2017)
Εικόνες αγίων, Καζαμίες, σεντόνια τα μονά από 7 ευρώ, παντελόνια τζιν 12 ευρώ, παιχνίδια όλων των λογιών, βιβλία, κοσμήματα, σουβλάκια, φάρμακα για να φύγουνε τα έντομα, κεραλοιφές που φτιάχνουν από ρυτίδες μέχρι αιμορροΐδες, πουλιά και κουνέλια, αναπτήρες με δερμάτινο περίβλημα που γράφουν το όνομά σου επάνω, τα πάντα όλα στο πανηγύρι, με πολλά από όλα αυτά να είναι «κινέζικα», αλλά και πολλά να προέρχονται από ελληνικές βιοτεχνίες. Η κυρία Ρέα Μαρκοπούλου έχει πάγκο με κοσμήματα και πολλά από αυτά είναι χειροποίητα, τα φτιάχνει η ίδια με τα χέρια της. Για κάποια δαχτυλίδια που πωλούνται προς 5 και 7 ευρώ, θα χρειαστεί δυο ώρες για το καθένα. Βρήκα πάλι τον Στέλιο, που είχε έρθει να στήσει τον πάγκο του από το προηγούμενο βράδυ. Από 6 χρονών στα πανηγύρια με τον πατέρα του και σήμερα είναι 38. «Τα πανηγύρια είναι παράδοση, είναι το αντάμωμα των ανθρώπων» λέει. Και το σπουδαιότερο απ’ όλα στην Αθήνα, με τον πιο πολύ κόσμο, αυτό της Πρωτομαγιάς στη Νέα Φιλαδέλφεια. Παραδίπλα ένας πιτσιρικάς λιγουρευότανε ένα επιτραπέζιο, η μάνα του τον τραβούσε να φύγουν κι εκείνος γκρίνιαζε αλλά, σκέφτηκα, δεν πειράζει, θα είχε κάνει αλλιώς το κουμάντο της, κάτι άλλο θα του έπαιρνε. Τους είδα ξανά στο μετρό της επιστροφής χέρι χέρι.
Τα πανηγύρια μέχρι και τον Μάρτιο
▶ Οσία Ξένη, 23&24/1, Νίκαια
▶ Τρεις Ιεράρχες, 29&30/1, Άνω Πετράλωνα, Καισαριανή, Νίκαια
▶ Άγιος Τρύφωνας, 31/1&1/2, Γλυφάδα, Καματερό, Παλλήνη
▶ Υπαπαντή, 1&2/2, Ταμπούρια
▶ Άγιος Χαράλαμπος, 9&10/2, Ιλίσια
▶ Αγία Φιλοθέη, 18&19/2, Φιλοθέη, Νέα Ιωνία
▶ Άγιος Νικόλας Πλανάς, 1&2/3, Λ. Βουλιαγμένης
▶ Αγίων Θεοδώρων, 15&16/3, Ανάβυσσος
▶ Ευαγγελισμός, 24&25/3, Ίλιον, Περιστέρι, Νίκαια *Τα πανηγύρια όλου του χρόνου καθώς και τα παζάρια σε όλη την Ελλάδα μπορείτε να τα δείτε στην ιστοσελίδα του Ενιαίου Συνδικάτου Μικροπωλητών Ελλάδος sindikatomikropoliton.com
Έχουμε φάει τόσες φάπες, τόση ανασφάλεια και πίεση πανταχόθεν, που αναζητάμε πια λίγη χαρά, λίγη χριστουγεννιάτικη τρέλα, λίγο τζέρτζελο, απ’ όπου κι αν προέρχεται
