30 φωτογραφίες και μερικές σκέψεις από ένα απόγευμα στο ΚΠΙΣΝ

Την Κυριακή το απόγευμα θα πήγαινα μια βόλτα χωρίς πολλή όρεξη αλλά με περιέργεια για το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ήμασταν μεγάλη παρέα – και με παιδιά. Σκέφτηκα ότι, αν μη τι άλλο, θα έχει μεγάλο χώρο για να παίξουν.

Δεν σκέφτηκα ότι θα αντίκριζα ένα έργο/χώρο που όμοιό του δεν υπάρχει στην Αθήνα και δυσκολεύεσαι να βρεις σε μητροπόλεις του πλανήτη. Η αρχική μου συστολή μετατράπηκε σε ενθουσιασμό και χαρά. Ομολογώ ότι μετά από δεκάδες ταξίδια στην Ευρώπη υπήρχαν στιγμές που ζήλευα. Μεγάλοι χώροι προσεγμένα διαμορφωμένοι σε Ισπανία και Γερμανία (π.χ.) με έκαναν να αναλογίζομαι ότι αν υπήρχε ανάλογη διάθεση (και φυσικά χρήμα) στην Ελλάδα θα έμενες με το στόμα ανοιχτό.

Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) είναι ένα συγκλονιστικό έργο που κάνει την Αθήνα να μοιάζει με μητρόπολη, ενώ δεν είναι. Η υπέροχη αρχιτεκτονική του Renzo Piano, το σημείο, οι καιρικές συνθήκες της Αθήνας, όλα συνδυάζονται ιδανικά και προκύπτει ένας χώρος μεγαλειώδης και προσιτός. Εξωστρεφής και ήρεμος. Ένας χώρος που Αθηναίοι (και όχι μόνο), τουρίστες –και όποιος άλλος– θα θαυμάσουν και θα χαρούν για δεκάδες λόγους. Ο επισκέπτης θα περιηγηθεί, θα ηρεμήσει, θα μυρίσει τα ατελείωτα αρωματικά φυτά, θα παίξει σε πρωτότυπες κούνιες – ακόμα και ένας παραθλητής θα βρει χώρο προπόνησης. Φανταστείτε ότι σε αυτό τον υπέροχο χώρο σε λίγο καιρό θα ανοίξουν η Λυρική Σκηνή και η Εθνική Βιβλιοθήκη.

Προσπαθούσα να σκεφτώ τι του λείπει. Μαζί στη βόλτα ήταν ο φίλος και ένας από τους κορυφαίους εικαστικούς της χώρας μας –και με σημαντική διεθνή παρουσία– Κωστής Βελώνης και αυτό που ακολουθεί είναι το σχόλιό του.

«Φτάνοντας στο τεράστιο στέγαστρο και επιθυμώντας να αντικρίσω τη θέα, διαπίστωσα ότι έπρεπε να σηκώσω τις μύτες των ποδιών μου για να αντικρίσω τη θάλασσα, αφού είχα ανηφορίσει τουλάχιστον 30 μέτρα, και αυτό επειδή στην κορυφή του τεχνητού λόφου είχαν προστεθεί κάποια ενδημικά φυτά. Η παρέα μου δεν φάνηκε να απογοητεύεται και επέστησε τη προσοχή της στο στέγαστρο ή στη θέαση της αρχικής διαδρομής που είχε ανηφορίσει μέχρι την κορυφή. Όμως αυτή είναι μια λεπτομέρεια που αφορά και το “βίτσιο” του αρχιτέκτονα και προσωπικά με ιντριγκάρει η συνειδητή περιφρόνηση προς την πλευρά της θάλασσας.

Στο ίδρυμα Νιάρχος διαπίστωσα ότι η λογική της τεράστιας μεσογειακής κηποτεχνικής ράμπας έχει απτά αποτελέσματα στις αντιδράσεις των επισκεπτών, με θαυμασμό και συγκίνηση. Η αίσθηση της ανηφόρας χωρίς να γίνεται άμεσα αντιληπτή σωματικά, αφού η κλίση προς τα πάνω ήταν ήπια συντέλεσε, σ’ ενα είδος μετανεοκλασικού προσκυνήματος, γιατί εκεί υπάρχει ένα υποκατάστατο της ακρόπολης και ένας Παρθενώνας στην κορυφή της.

Το κατασκευαστικό επίτευγμα των 40 μεταλλικών στύλων, ακόμη και αν το έχουμε δει να επαναλαμβάνεται από τον Renzo Piano στο Art Institute of Chicago σε μικρότερη όμως κλίμακα, μπορεί να κρύβει τη θέα από τη μαρίνα του Παλαιού Φαλήρου προς το λόφο της Ακρόπολης αλλά με ένα περίεργο τρόπο την αντικαθιστά, τουλάχιστον προσωρινά, εφόσον το κτίριο δεν “εξουδετερωθεί” από τις απαιτήσεις μιας άλλης εποχής».

Δεν μπορώ παρά να σας πω ότι πολλοί άνθρωποι συζητούν για το τι θα γίνει όταν η διαχείριση περάσει στο κράτος. Προς το παρόν ας σκεφτούμε πώς θα το χαρούμε, χωρίς να παρκάρουμε όπου βρούμε όταν το επισκεπτόμαστε και να του φερόμαστε ως αυτό που είναι: ένα έργο που κατάφερε η ιδιωτική πρωτοβουλία και οφείλουμε να το προσέχουμε σα να είναι δικό μας.

Γιατί αυτά τα έργα είναι για τους πολίτες και τους κατοίκους της πόλης. Αυτοί τα χαίρονται, αυτοί τα καταστρέφουν –ενίοτε με τη «βοήθεια» του κράτους– και από αυτούς θα λείψουν αν καταστραφούν.