Οι δύο μεγαλύτερες απειλές για τους πνεύμονες

'Εχετε σκεφτεί ποτέ ποιες είναι οι πραγματικές απειλές για τους πνεύμονες μας; 

Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία και η Περιφέρεια Θεσσαλίας υλοποίησαν κοινή ενημερωτική εκδήλωση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (31/05) και την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5/06) με το μήνυμα «Ενημερωνόμαστε & Αναλαμβάνουμε Δράση για την Υγεία μας και το Περιβάλλον!» με στόχο υγιείς πνεύμονες για άλλους σε κάθε ηλικία. 

Στόχος της δράσης ήταν αφενός η ευαισθητοποίηση του κοινού αλλά και της Πολιτείας σχετικά με τη διακοπή του καπνίσματος και την ανάγκη ελέγχου της ασθένειας αυτής αλλά και αφετέρου να αναδειχθεί συμβολικά η ανάγκη πρόληψης και αντιμετώπισης των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής στην υγεία των κατοίκων της Περιφέρειας Θεσσαλίας, μιας περιοχής της χώρας μας που δοκιμάστηκε πρόσφατα. Γιατί τόσο στην περίπτωση της υγείας μας όσο και του πλανήτη, η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία!

Η εκδήλωση διοργανώθηκε στο πλαίσιο των δράσεων της κοινωνικής πρωτοβουλίας «Ανάσα Ζωής» για τον καρκίνο του πνεύμονα της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, με την υποστήριξη των εταιρειών Johnson & Johnson και Kenvue. Η «Ανάσα Ζωής», από το 2020, εστιάζει στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση για την υγεία του πνεύμονα και την αξία του προληπτικού ελέγχου, καθώς επίσης και στην ενίσχυση των προσπαθειών για τη διακοπή του καπνίσματος.

Ο Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Καθηγητής Πνευμονολογίας στην Α’ Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α., κ. Πέτρος Μπακάκος, κατά την έναρξη της εκδήλωσης, υπογράμμισε ότι «Το κάπνισμα ευθύνεται για εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο παγκοσμίως. Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελούν τις συνηθέστερες - αλλά όχι και τις μοναδικές - υποκείμενες νοσολογικές οντότητες, αφού και άλλα νοσήματα του αναπνευστικού αλλά και του καρδιαγγειακού συστήματος σχετίζονται με το κάπνισμα. Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια προσφάτως αναγνωρίσιμη απειλή για τη δημόσια υγεία και κυρίως την υγεία των πνευμόνων. Αναγνωρίζοντας τη σημασία της πρόληψης και στα δύο παραπάνω σοβαρά ζητήματα αλλά και το καθήκον μας ως επιστημονική εταιρεία για την ευαισθητοποίηση του κοινού με σωστή ενημέρωση, είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι ως Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία που, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας, πραγματοποιείται σήμερα αυτή η εκδήλωση».

Ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, κ. Δημήτρης Κουρέτας, χαιρετίζοντας την εκδήλωση σημείωσε ότι: «Σ’ ένα κόσμο όπου η κλιματική κρίση θέτει νέες προτεραιότητες στη ζωή μας, είναι πια απόλυτη ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε όλοι και ο καθένας μας προσωπικά την ατομική μας ευθύνη απέναντι στα ζητήματα του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Η ατομική μας ευθύνη, μαζί με τις πρωτοβουλίες των θεσμικών φορέων της πολιτείας, είναι ο ασφαλέστερος δρόμος για την επίτευξη ενός υγιέστερου μέλλοντος. Ας γίνουμε όλοι κομμάτια της αλυσίδας που οδηγεί σε ένα καλύτερο, υγιέστερο και βιώσιμο αύριο».

Χαιρετισμό στην εκδήλωση, στην οποία συμμετείχαν και πολίτες της Καρδίτσας, απηύθυναν, επίσης, ο κ. Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, Καθηγητής Πνευμονολογίας & τ. Πρύτανης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ο κ. Θωμάς Σίμος, Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Καρδίτσας.

Όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τους πνεύμονες μας, καπνιστές και μη

Η κ. Παρασκευή Κατσαούνου, μέλος του ΔΣ της ΕΠΕ, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α., στη Μονάδα Πνευμονολογίας και Αναπνευστικής Ανεπάρκειας, Α΄ ΚΕΘ του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός» άνοιξε την ενότητα των ενημερωτικών ομιλιών, αναφερόμενη στα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει μέχρι στιγμής στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Ανάσα Ζωής» ως προς την ενημέρωση, κινητοποίηση και στήριξη όλων των ανθρώπων - κυρίως όσων ανήκουν στις ομάδες κινδύνου- για τη διακοπή του καπνίσματος, καθώς και για την παροχή καθοδήγησης και υποστήριξης για τα κατάλληλα βήματα έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα σε αρχικό στάδιο με τον προσυμπτωματικό έλεγχο.

«Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο πρώτος σε συχνότητα καρκίνος στους Έλληνες άντρες και ο δεύτερος-τρίτος στις Ελληνίδες γυναίκες. με 80–90%  των καρκίνων του πνεύμονα να σχετίζονται άμεσα με τη χρήση του καπνού. Το ανθρώπινο αλλά και οικονομικό φορτίο του είναι δυσβάσταχτο για τη χώρα μας», ανέφερε η κ. Κατσαούνου. Στη συνέχεια, σημείωσε ότι: «Οι καπνιστές πρέπει να γνωρίζουν ότι όποτε και να διακόψουν το κάπνισμα έχουν σημαντικά οφέλη. Όμως, το σημαντικότερο είναι, η όποια ενημέρωση γίνεται να συνοδεύεται με τη χορήγηση ιατρικής βοήθειας για τη διακοπή του καπνίσματος. Συγκεκριμένα, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο λόγος που οι καπνιστές  δυσκολεύονται να διακόψουν, παρότι γνωρίζουν τις δυσμενείς επιπτώσεις που αυτό έχει για την υγεία τους, είναι ότι έχουν πλέον εξαρτηθεί από τη νικοτίνη, μια ιδιαίτερα έντονη εξάρτηση, ισχυρότερη κι από αυτή της κοκαΐνης. Η εξάρτηση από τη νικοτίνη δεν είναι απλή συνήθεια, αλλά αποτελεί χρόνιο νόσημα (ICD-10-CM/F17).

Αυτή η γνώση σκοπεύει να εξαφανίσει το στίγμα, να αφαιρέσει τις ενοχές των καπνιστών που δυσκολεύονται να διακόψουν και να τους καθοδηγήσει στη λήψη ασφαλούς και αποτελεσματικής θεραπείας (συνδυασμός συμπεριφορικής και φαρμακευτικής αγωγής)». «Στόχος είναι η διακοπή του καπνίσματος και όχι η  μετάβαση σε άλλα καπνικά προϊόντα που συντηρούν την εξάρτηση και έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία. Οι μελέτες που αφορούν τα ηλεκτρονικά και θερμαινόμενα τσιγάρα πρέπει να γίνονται από ανεξάρτητους ερευνητές και ήδη έχουμε σημαντικό αριθμό μελετών που τους αποδίδουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία»,  τόνισε κλείνοντας η κα. Κατσαούνου.

Ο κ. Ευθύμιος Ζέρβας, Καθηγητής Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών και Βιώσιμου Σχεδιασμού του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), σε δήλωσή του εξήγησε ότι ο περιβαλλοντικός σχεδιασμός χρησιμοποιείται για να μειωθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. «Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΕΑΠ προσεγγίζει τον Περιβαλλοντικό Σχεδιασμό ως τη βέλτιστη λύση για τη σύλληψη, σχεδιασμό, κατασκευή, λειτουργία και διαχείριση του τέλους ζωής οποιασδήποτε ανθρώπινης δραστηριότητας έχει (ή μπορεί να έχει) κάποια επίπτωση στο φυσικό ή/και ανθρωπογενές περιβάλλον», σημείωσε ο κ. Ζέρβας, προσθέτοντας ότι «ο περιβαλλοντικός σχεδιασμός πρέπει να ληφθεί υπόψη, κυρίως, ως πρόβλεψη. Ωστόσο, είναι σημαντικό αφενός να υπάρχει εκπαίδευση των επιστημόνων και των πολιτών επ’ αυτού και αφετέρου η Πολιτεία να εφαρμόζει τις αρχές του. Μόνο έτσι θα μειωθούν σημαντικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, και συνεπώς και η ανθρώπινη υγεία,  τόσο των φυσικών φαινόμενων όσο και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων».

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους πνεύμονες μας

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο κ. Νίκος Αθανασίου, Πνευμονολόγος, Συντονιστής της Ομάδας Εργασίας Διακοπής Καπνίσματος, Προαγωγής Υγείας & Κλιματικής Αλλαγής της ΕΠΕ, ανακοινώνοντας ότι η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία θα διαμορφώσει έναν εύχρηστο οδηγό  για τους  Έλληνες Πνευμονολόγους και τους λοιπούς επαγγελματίες υγείας για τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν ώστε να βοηθούν εξατομικευμένα τους ασθενείς τους να διακόψουν το κάπνισμα. «Το κάπνισμα αποτελεί μια χρόνια νόσο, που απαιτεί συνεργική αντιμετώπιση από τους επαγγελματίες υγείας. Κατά την διάρκεια της διαδικασίας διακοπής καπνίσματος, το σύνδρομο στέρησης από την νικοτίνη - η οποία αποτελεί και την εθιστική ουσία - απαιτεί τόσο ψυχολογική, όσο και φαρμακευτική υποστήριξη του ασθενούς. Ως ΕΠΕ, στοχεύουμε με τις νέες Εθνικές Συστάσεις για τη Διακοπή Καπνίσματος να χρησιμοποιήσουμε τα δεδομένα της διεθνούς βιβλιογραφίας, αλλά και την εμπειρία των ανθρώπων που ασχολούνται με το συγκεκριμένο τομέα στη χώρα μας, ώστε να βοηθήσουμε τους Έλληνες καπνιστές να διακόψουν», σημείωσε ο κ. Αθανασίου.

Η εισήγηση του δρ Δημήτρη Ευαγγελόπουλου, Environmental Research Group, School of Public Health στο Imperial College του Λονδίνου, περιελάμβανε μια αποτίμηση της επιβάρυνσης στη Δημόσια Υγεία από τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι: «Οι επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη δημόσια υγεία στη χώρα μας είναι σημαντικές, προκαλώντας αύξηση στην αναπνευστική και καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνησιμότητα. Οι επικαιροποιημένες Οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ, 2021) για την ατμοσφαιρική ρύπανση βασίζονται σε αδιαμφισβήτητα στοιχεία επιδημιολογικών μελετών και στοχεύουν στην προστασία της Δημόσιας Υγείας με τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα που αναπνέουμε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται σε διαδικασία αναθεώρησης της σχετικής νομοθεσίας για τα όρια των συγκεντρώσεων των ατμοσφαιρικών ρύπων. Οι αρμόδιοι φορείς στη χώρα μας θα πρέπει να εκπονήσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές με σκοπό τη μείωση των ρύπων για την προστασία της υγείας των πολιτών. Τα υψηλότερα από τις οδηγίες του ΠΟΥ επίπεδα ρύπων, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, έχουν ήδη και θα έχουν μελλοντικά σημαντικές αρνητικές επιδράσεις στη δημόσια υγεία και την ποιότητα ζωής αν δεν δράσουμε άμεσα».

Ενδιαφέροντα δεδομένα νοσηρότητας μετά τις καταστροφικές πλημμύρες στην περιοχή της Θεσσαλίας, παρουσίασε ο κ. Δημήτριος Παπαγιάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής Δημόσιας Υγείας, Διευθυντής του Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας & Ανοσοποίησης Ενηλίκων του Τμήματος Νοσηλευτικής – Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι «Στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του Π.Γ.Ν. Λάρισας την περίοδο Σεπτέμβριος- Οκτώβριος 2023 κατεγράφησαν δεδομένα νοσηρότητας μετά τις καταστροφικές πλημμύρες στην περιοχή της Θεσσαλίας.

Συγκεκριμένα, καταγράφηκε αυξημένη επίπτωση περιστατικών λεπτόσπειρας, η οποία παρατηρήθηκε μετά τις καταστροφικές πλημμύρες, που ακολούθησαν το κύμα κακοκαιρίας Daniel στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας. Η λεπτοσπείρωση είναι μικροβιακή λοίμωξη, η οποία παρατηρείται σε ανθρώπους και ζώα και προκαλείται από τον μικροοργανισμό με την ονομασία λεπτόσπειρα. Το υγρό περιβάλλον και η παρουσία οργανικών υλικών συντελούν στην παρατεταμένη επιβίωση του μικροβίου. Η συχνότητα εμφάνισης κρουσμάτων εμφανίζει εποχική τάση με τα περισσότερα κρούσματα να καταγράφονται τέλος καλοκαιριού με αρχές άνοιξης. Συρροές περιστατικών λεπτοσπείρωσης έχουν καταγραφεί κατά το παρελθόν στη διεθνή βιβλιογραφία, ιδιαίτερα μετά από έντονα καιρικά φαινόμενα, όπως τυφώνες και πλημμύρες».

Ειδικότερα στη συσχέτιση του καπνίσματος με το περιβάλλον, αναφέρθηκε η κ. Ζαφειρία Μπαρμπαρέσσου, Πνευμονολόγος, Συντονίστρια της Ομάδας Εργασίας Διακοπής Καπνίσματος, Προαγωγής Υγείας & Κλιματικής Αλλαγής της ΕΠΕ, τονίζοντας ότι «H παραγωγή καπνού είναι μια παγκόσμια βιομηχανία, που περιλαμβάνει εκτεταμένες διαδικασίες καλλιέργειας, παραγωγής και διανομής. Προκειμένου να κατανοήσουμε την επίδραση της πρέπει να κοιτάξουμε προσεκτικά πώς κάθε στάδιο αυτής της διαδικασίας επηρεάζει το περιβάλλον μας. Η καλλιέργεια του καπνού και η παραγωγή των τσιγάρων έχει μεγάλες απαιτήσεις σε πόρους, όπως γη και νερό. Τα οικοσυστήματα διαταράσσονται λόγω της αποψίλωσης των δασών, της υποβάθμισης του εδάφους, της μόλυνση του αέρα και του νερού. Σημαντικό ζήτημα είναι, επίσης, η διαχείριση των αποβλήτων των προϊόντων καπνού τα οποία δεν είναι βιοδιασπώμενα με δισεκατομμύρια αποτσίγαρα να απορρίπτονται ετησίως. Για να μετριαστεί η περιβαλλοντική ζημιά που προκαλείται από τον καπνό χρειάζεται να εργαστούμε σήμερα τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε τοπικό επίπεδο».