Γαρυφαλιά Πουλάκου: «Με ανησυχεί ιδιαίτερα το επόμενο 15νθήμερο»

Μιλήσαμε Κυριακή απόγευμα σε βιντεοκλήση, γιατί τις προηγούμενες μέρες είχε, εκτός από τη δουλειά της στο νοσοκομείο, διαδικτυακά μαθήματα και συναντήσεις. Μία από αυτές, όπως πρόλαβα να δω στον τοίχο της στο Fb πριν εμφανιστούμε στα παράθυρα, ήταν μια ομιλία με αφορμή τη βράβευσή της από το Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων, που όπως μου εξήγησε είναι η πρώτη Ομοσπονδία Γυναικείων Οργανώσεων στην Ελλάδα (ιδρύθηκε το 1908) και εκπρόσωπος σε διεθνείς ομοσπονδίες. «Μου έκαναν πολύ μεγάλη τιμή. Κάθε χρόνο στην πρώτη τους εκδήλωση του έτους διαλέγουν να βραβεύσουν κάποιον». Η τιμητική πλάκα στη φωτογραφία που είχε αναρτήσει, έγραφε:

«Τιμάμε τη Γαρυφαλιά Πουλάκου, επίκουρη καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας-Παθολογίας ΕΚΠΑ, Γ. Παν/κή Κλινική ΕΚΠΑ, Γ.Ν.Ν.Θ.Α. “Η ΣΩΤΗΡΙΑ”, ΙΑΤΡΟ ΠΡΩΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ, ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟ, για τη συμπαράστασή της στους ασθενείς covid19». 

Όσο μιλούσαμε είχα και τις τρεις αυτές ιδιότητές της στο μυαλό μου, με τη σκέψη ότι η μία δεν νοείται χωρίς την άλλη. Πώς θα γινόταν διαφορετικά; Έχουν περάσει σχεδόν 10 μήνες από την προσγείωση σε μια αδιανόητη, οδυνηρή πραγματικότητα, όταν η Γαρυφαλιά Πουλάκου με τους συναδέλφους της ρίχθηκαν στην πρώτη γραμμή, καθώς το «Σωτηρία» ήταν από την αρχή το βασικό νοσοκομείο αναφοράς για τα κρούσματα κορωνοϊού. Μιλήσαμε για όσα έχουν μεσολαβήσει από τότε, αλλά και για το τι την ανησυχεί περισσότερο, τι είναι αυτό που φοβάται, ποια είναι η κατάσταση στην κλινική της, τι μπορούμε να πούμε για τους ασθενείς πριν και μετά τα πρώτα συμπτώματα και τη σχέση τους με τους γιατρούς...

Τα καλά νέα είναι ότι εμβολιάστηκε την πρώτη μέρα των εμβολιασμών, 27 Δεκεμβρίου, και την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές θα έχει μόλις κάνει και τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Με το καλό! Μοιραία η κουβέντα μας ξεκίνησε από το φως των εμβολίων στο βάθος του τούνελ της πανδημίας... «Οι θεραπευτικές εξελίξεις δεν έχουν τελεσφορήσει ώστε να μας  δώσουν κάτι εξαιρετικά αποτελεσματικό, μοιραία η έρευνα έπρεπε να κατευθυνθεί με γοργά βήματα προς το εμβόλιο. Γρήγορα, αλλά όχι βεβιασμένα». 

Υπάρχει δυσπιστία για το εμβόλιο…
Υπάρχει, ναι, κυρίως στις νεότερες ηλικίες. Οι μεγάλης ηλικίας άνθρωποι που έχουν συννοσηρότητες είναι πολύ πιο δεκτικοί γιατί κινδυνεύουν περισσότερο. Σύμφωνα με τις μελέτες, σε άτομα μικρότερα των 65 ετώνμόνο ένα 35% είναι απολύτως δεκτικό και πανέτοιμο να εμβολιαστεί. Ένα ποσοστό ως 10% εκπροσωπεί αντιεμβολιαστικές τάσεις, το υπόλοιπο 55% είναι άνθρωποι που θέλουν πιο πολλά στοιχεία, που φοβούνται να είναι οι πρώτοι. Αλλά οι περισσότεροι πείθονται, αν τους μιλήσεις, αν ακούσεις τους προβληματισμούς τους και απαντήσεις σε κάθε τι που τους απασχολεί. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να φέρουμε όσο περισσότερους από αυτούς τους ανθρώπους με το μέρος μας γιατί αν δεν πετύχουμε να εμβολιαστεί το 60-70% τουλάχιστον της κοινωνίας δεν θα πάψει η νόσος. 
 
Στο νοσοκομείο σας πόσοι εμβολιάστηκαν; Υπήρξε δυσπιστία; 
Έχουν εμβολιαστεί πάνω από 1.200 εργαζόμενοι και, ναι, υπάρχει ένα ποσοστό το οποίο δηλώνει ακόμα διστακτικότητα. Με τα δεδομένα των δύο πτερύγωντης κλινικής μας, που είναι η Γ’ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική και η Κλινική Λοιμώξεων Β’, σε μεγάλο αριθμό ιατρών και νοσηλευτών, αντιεμβολιαστές είναι ίσως 1-2 άνθρωποι. Υπάρχει όμως ένα ποσοστό 30-40% που θέλουν λίγο χρόνο. Δεν εμβολιάστηκαν με την πρώτη κλήση, αλλά βλέποντας τα αποτελέσματα από εμάς που εμβολιαστήκαμε, και με το καλό πάμε αύριο για τη δεύτερη δόση, οι περισσότεροι έχουν πειστεί και θα ξεκινήσουν τις επόμενες μέρες. Οι γιατροί είχαν τη μεγαλύτερη συμμόρφωση, μετά είναι οι νοσηλευτές, και ακόμα λιγότερη ήταν η συμμόρφωση στο βοηθητικό και διοικητικό προσωπικό. 
 
Απαντάει καταφατικά, όταν τη ρωτάω αν πιστεύει πως όσο προχωράει το πρόγραμμα του εμβολιασμού  σε νεότερους, υγιείς ανθρώπους θα έχουμε δυσκολίες. «Είναι άνθρωποι που θεωρούν ότι η προσωπική τους πληροφόρηση είναι επαρκής και δεν πείθονται από τα δεδομένατης επιστήμης. Είναι θέμα διαχείρισης της πληροφορίας που τους έρχεται από το διαδίκτυο, και επιπλέον είναι υγιείς, ο ατομικός τους κίνδυνος είναι σχετικά μικρότερος από τις υπόλοιπες κατηγορίες, οπότε σκέφτονται: ας εμβολιαστούν οι άλλοι». Συζητάμε αν τους λείπει η γνώση, ή υπάρχει και ένα έλλειμμα κοινωνικής ευθύνης. «Είναι αναμφισβήτητο πως δεν αναλαμβάνουν ένα κομμάτι της ευθύνης που τους αντιστοιχεί, αλλά αυτό που προβάλλουν είναι πως δεν είναι απολύτως πεπεισμένοι για την ασφάλεια και σταθμίζουν ότι ο προσωπικός τους κίνδυνος είναι πολύ μικρός σε σχέση με αυτό που πρέπει να συνεισφέρουν για την κοινωνική συνιστώσα του προβλήματος. Από τη μία είμαστε χειροκροτητές, από την άλλη γινόμαστε σαρκοφάγοι για τους υγειονομικούς».

Συνειδητοποιώ ότι η δυσπιστία απέναντι στο εμβόλιο βάλλει όχι μόνο εναντίον της επιστήμης αλλά όλων αυτών των ανθρώπων που είναι στην πρώτη γραμμή. Με ρεαλισμό -ίσως και παράπονο;- μου εξηγεί πως οι κοινωνίες μας είναι συναισθηματικά ευμετάβλητες και ότι εύκολα μπορεί να περάσουμε από ένα κλίμα αποθεωτικό στην αμφισβήτηση, «και τι άλλο θα μπορούσε να σημαίνει το να μας μπαίνει οποιαδήποτε αμφιβολία, όπως ότι ο υγειονομικός βάζει νεράκι αντί για εμβόλιο στη σύριγγα, για να φέρω ένα παράδειγμα». Σκέφτομαι πως όλα αυτά που εμείς συζητάμε σε θεωρητικό επίπεδο, για εκείνους έχουν άλλη βαρύτητα. 

Ο χρόνος που απαιτείται για να διώξεις τη νόσο από τον περιπατητικό και κατά τα άλλα «υγιή» πληθυσμό είναι πολύ μικρότερος σε σχέση με αυτόν που χρειαζόμαστε για αυτούς που μπαίνουν στις ΜΕΘ

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ECDC, η Ελλάδα ήταν προτελευταία στην ΕΕ σε κρούσματα ανά εκ. πληθυσμού και 23η σε σύνολο 28 στη θετικότητα των τεστ. Όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία από τις αναλύσεις των λυμάτων υπάρχει αυξητική τάση στο λεκανοπέδιο και οι ειδικοί φοβούνται ότι η Αττική είναι ένα καζάνι που βράζει. Ποια είναι η δική σας εκτίμηση;
Κοιτάξτε, η κατάσταση σε ένα βαθμό εκτονώθηκε μετά την κορύφωση του Νοεμβρίου με τα μέτρα που ελήφθησαν, που όμως δεν είχαν το σφρίγος που έπρεπε, υπήρχαν πολλές δυνατότητες να εκφεύγεις στις παρυφές του επιτρεπόμενου κι οι περισσότεροι έκαναν τις παρεκτροπές τους. Όταν όμως έχεις φτάσει κοντά στο όριό σου ως νοσοκομείο, γιατί λίγες μέρες πριν το λοκντάουν ήταν τεράστια η ανάγκη σε κλίνες ΜΕΘ, το πρόβλημα θα παραμείνει για πολλές εβδομάδες.

Τα μέτρα που ελήφθησαν ίσως να αναχαίτισαν τη νόσο στον κόσμο που κυκλοφορούσε, ωστόσο ο χρόνος που απαιτείται για να διώξεις τη νόσο από τον περιπατητικό και κατά τα άλλα «υγιή» πληθυσμό είναι πολύ μικρότερος σε σχέση με αυτόν που χρειαζόμαστε για αυτούς που μπαίνουν στις ΜΕΘ που μπορεί να μείνουν μέχρι και 60 μέρες στο νοσοκομείο. Το πρόβλημα λοιπόν άργησε να αποκλιμακωθεί γιατί είχαμε κορεσμό στον πληθυσμό των σοβαρών πασχόντων, και μοιάζει να ξεκινάει πάλι επειδή είχαμε νέες μολύνσεις. Ο φόβος μας είναι πως αν στην επόμενη κορύφωση αντιμετωπίσουμε το ίδιο φαινόμενο όπως τον Νοέμβριο, να χρειαζόμαστε 50 κλίνες ΜΕΘ κάθε μέρα, θα φτάσουμε πολύ γρήγορα σε συμφόρηση.  

Είμαστε σε συνθήκες πληρότητας, είναι η εικόνα που είχαμε και στα τέλη Νοεμβρίου. 

Ποια είναι η εικόνα του νοσοκομείου «Σωτηρία» τώρα;
Αυτή τη στιγμή στην κλινική μας νοσηλεύουμε ξανά 70ρηδες, αυτή είναι η μέση ηλικία. Κι όταν προμηνύεται κορύφωση αυτή η ηλικία είναι που έρχεται πρώτη. Έχουμε συνεχείς εισαγωγές από το τμήμα επειγόντων περιστατικών, 65-85 χρονών, έρχονται ασθενείς με πολύ βαριά κλινική εικόνα, την τελευταία βδομάδα διασωληνώσαμε τρεις ανθρώπους πριν κλείσουν 24ωρο! Η πληρότητα είναι 90-95 %, στους θαλάμους σπανίως έχουμε κενό κρεβάτι,ενώ στις ΜΕΘ 60-70%. Και βρισκόμαστε ακριβώς στην κορυφή της νοσηρότητας αμέσως μετά τον συγχρωτισμό που έγινε στα σπίτια την περίοδο των Χριστουγέννων. Υπάρχει επίσης και μια μεταφορά ασθενών από μικρότερα νοσοκομεία από την επαρχία γιατί και εκεί κάποια έχουν πιάσει τη χωρητικότητά τους και δεν έχουν δυνατότητα για μηχανήματα, όπως το οξυγόνο υψηλής παροχής (high flow). Κατά τα άλλα είμαστε σε συνθήκες πληρότητας, είναι η εικόνα που είχαμε και στα τέλη Νοεμβρίου. 
 
Επομένως υπήρξε διασποράτου ιού στις Γιορτές, αλλά γιατί δεν έχει φανεί ενώ έχουν περάσει τόσες μέρες;
Φυσικά και υπήρξε. Το πρόβλημα ξεκίνησε καταρχήν από τους νέους, που μετακινήθηκαν και συγχρωτίστηκαν, κάποιοι νόσησαν ασυμπτωματικά, κάποιοι ήπια. Η αποβολή του ιού από αυτό τον πληθυσμό φαίνεται στα λύματα, όπως πολύ σωστά είπατε. Μετά αυτοί μετέφεραν τον ιό σε ανθρώπους που συν τω χρόνω εμφάνισαν σοβαρή νόσο. Τώρα είναι η στιγμή που αυτοί θα προσέλθουν στο νοσοκομείο, τώρα έχουμε αρχίσει να βλέπουμε το αποτύπωμα από τα ρεβεγιόν. Είναι 2-15 μέρες η επώαση, οι περισσότεροι από αυτούς θα φάνε και καμιά εβδομάδα στο σπίτι με πυρετό. Και μας περιμένει και το κύμα των Φώτων. Με ανησυχεί ιδιαίτερα το επόμενο 15νθήμερο, κατά τη γνώμη μου είναι πιο κρίσιμο από το άνοιγμα της αγοράς, γιατί το άνοιγμα της αγοράς είναι ελεγχόμενο, ενώ αυτό που θα δούμε σαν συνέπεια του συγχρωτισμού που έγινε στα σπίτια δεν ανιχνεύεται.  
 
Γιατί αργούν να έρθουν οι ασθενείς covid στο νοσοκομείο; 
Αν υπάρχει στοιχειώδης τηλεφωνική παρακολούθηση πολλοί επιλέγουν να μείνουν στο σπίτι αρκετές μέρες. Είναι ο φόβος της ταλαιπωρίας, κι αν κάποιος χρειάζεται συνοδό γίνεται ακόμα πιο δύσκολο αν έχει μπει η οικογένεια σε υποχρεωτική κατ’ οίκον παραμονή. Όμως η σωστή προνοσοκομειακή εκτίμηση του ασθενή είναι κομβικής σημασίας, οι ευπαθείς ομάδες πρέπει να πηγαίνουν για εκτίμηση στο νοσοκομείο το αργότερο την 5η-6η μέρα, αν ο πυρετός επιμένει.

Το επικίνδυνο αυτής της λοίμωξης είναι ότι ο ασθενής δεν βιώνει τη δύσπνοια, μπορεί να μην καταλάβει την υποξυγοναιμία παρά μόνο όταν φτάνει σε τελικό στάδιο. Αν δεν έχει οξύμετρο στο σπίτι, είναι δύσκολο να αντιληφθεί πότε πρέπει να πάει στο νοσοκομείο. Αν όμως αργήσει να έρθει, δεν προλαβαίνουμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Η ρεμδεσιβίρη είναι πιο αποτελεσματική πριν την 8η μέρατων συμπτωμάτων, για να δράσει πρέπει να τη δώσεις μέχρι και τη 10η, το πολύ τη 12η. Αν κάποιος έρθει καθυστερημένα έχει μικρότερη δυνατότητα να ευεργετηθεί από το φάρμακο. Αν χρειάζεται οξυγόνο, ξέρουμε ότι η κορτιζόνη βοηθάει πολύ, αν έχει περάσει 2-3 μέρες στο σπίτι και ο κορεσμός του είναι χαμηλός, έχει χάσει τρεις πολύτιμες μέρες για τη θεραπεία του, αυτός τότε είναι ένας πολύ βαριά πάσχων. Αν εμφανίσει πνευμονία πρέπει να το διαπιστώσουμε με την αξονική και να του χορηγηθεί αγωγή έγκαιρα.  

Ο ασθενής δεν βιώνει τη δύσπνοια, μπορεί να μην καταλάβει την υποξυγοναιμία παρά μόνο όταν φτάνει σε τελικό στάδιο. Αν δεν έχει οξύμετρο στο σπίτι, είναι δύσκολο να αντιληφθεί πότε πρέπει να πάει στο νοσοκομείο.

Παράλληλα με τον φόβο για τη δική τους υγεία, υπάρχει αγωνία στους ασθενείς για το ποιον άλλο έχουν κολλήσει;
Κατά καιρούς είχαμε οικογένειες που νόσησαν μαζί και νοσηλεύτηκαν σε διπλανούς θαλάμους, ή που τα μέλη τους ήταν σε διαφορετικά νοσοκομεία ή και σε μονάδες εντατικής. Εκεί ήταν πoλύ οδυνηρή και η επικοινωνία, και η αίσθηση ότι ο ιός μεταδόθηκε μεταξύ τους, ότι ο πιο ευπαθής δεν κατάφερε να προφυλαχθεί, και δυστυχώς είχαμε και δυσάρεστες εξελίξεις. Σκεφτείτε πόσο άσχημο είναι κάποιος που νοσηλεύεται και να μαθαίνει ότι ένας δικός του έχει χάσει τη μάχη σε μια Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Ειρήσθω εν παρόδω, μιλώντας με συναδέλφους μου είπαν ότι νοσηλεύουν ολόκληρες οικογένειες, μια ακόμα ένδειξη ότι υπήρξε η μετάδοση την περίοδο των Χριστουγέννων.

Να σας φέρω, όμως, ένα παλαιότερο παράδειγμα από τη δική μας κλινική. Είχαμε μια οικογένεια που νοσηλεύσαμε, ο πατέρας πιο βαριά, ο γιος μέτρια, η μητέρα ελαφρότερα, και ο νεότερος γιος, που πέρασε διά πυρός και σιδήρου και ήταν πολύ οριακά, ήταν στη ΜΕΘ άλλου νοσοκομείου. Αυτή η οικογένεια βρέθηκε σε πολύ δραματική κατάσταση, και δεν ήταν ο γηραιότερος που κινδύνευσε αλλά ο νεότερος. Εμείς βέβαια προσπαθούμε να τους ανακουφίσουμε από την αγωνία τους, δεν είναι η ώρα καταλογισμού ευθυνών όταν είναι μέσα και παλεύουν για τη ζωή τους. 

Όλοι φεύγουν με την αίσθηση ότι έγιναν καλά, και πηγαίνοντας στο σπίτι εκπλήσσονται που δεν είναι όπως πριν. Τους εξηγούμε πως είναι πλήρως αναμενόμενο πως μέχρι την 4η εβδομάδα δεν θα έχουν πλήρη λειτουργικότητα 

Η αγωνία δεν αφορά μόνο στο τι γίνεται κατά τη φάση της νοσηλείας. Παρακολουθείτε τους ασθενείς και μετά το εξιτήριο, σωστά;
Η κλινική μας, από τον Μάιο, έχει φτιάξει ένα ιατρείο covid, όπου βλέπουμε ασθενείς που είναι στον ένα μήνα μετά τη νόσησή τους, που είναι το πρώτο κομβικό σημείο, μετά έρχονται ξανά στο 3μηνο και έπειτα άλλη μία φορά στο 6μηνο. Με το εξιτήριο οι ασθενείς λαμβάνουν μαζί με το ενημερωτικό σημείωμα εξόδου και πληροφορίες για την υπηρεσία του ιατρείου επανεκτίμησης και για το πρωτόκολλο που θα ακολουθήσουν. Τους παρακολουθούμε με εξετάσεις αίματος, κλινική εξέταση και συζήτηση, συμπληρώνουν ερωτηματολόγια για την ποιότητα ζωήςτους, κάνουν ψυχομετρικά τεστ. Ένα 10-20% των ασθενών μας, σύμφωνο και με τις διεθνείς αναφορές, εξακολουθεί και έχει κάποια συμπτώματα μετά την 4η εβδομάδα.

Σήμερα στη βιβλιογραφία υπάρχουν δύο όροι, ο ένας είναι παρατεινόμενη covid, όταν έχεις συμπτώματα από την 4η μέχρι τη 12η εβδομάδα. Σε ένα 2-10% όμως έχουμε εμφάνιση καινούργιου ή επανεμφάνιση συμπτώματος από τη 12η εβδομάδα και μετά, και αυτό ονομάζεται όψιμη λοίμωξη covid. Εμείς έχουμε δει έναν μόνο ασθενή που έχει περάσει τη 12η εβδομάδα, έχουμε όμως πάρα πολλούς που μετά την 4η εβδομάδα δεν έχουν απαλλαγεί από τα συμπτώματα. Μπορεί να νιώθουν κόπωση, αδυναμία να επανέλθουν στις σωματικές ή πνευματικές τους δραστηριότητες, ενώ η διαταραχή του ύπνου είναι ίσως το πιο συχνό από τα ενοχλήματα που συνεχίζει.

Πρέπει να σας πω πως όλοι φεύγουν με την αίσθηση ότι έγιναν καλά, και πηγαίνοντας στο σπίτι εκπλήσσονται που δεν είναι όπως πριν. Τους εξηγούμε πως είναι πλήρως αναμενόμενο πως μέχρι την 4η εβδομάδα δεν θα έχουν πλήρη λειτουργικότητα και μάλιστα δεν θα πρέπει να ζορίσουν τον εαυτό τους για να επανέλθουν. Επιμένουμε κυρίως σε ανθρώπους που ασχολούνταν με τον αθλητισμό και είχαν έντονη σωματική δραστηριότητα. Οι διεθνείς οδηγίες που έχουν βγει για την αντιμετώπιση των συνδρόμων μετά τη λοίμωξη κόβιντ λένε πολύ χαρακτηριστικά «Άκου το σώμα σου», και αυτό τους λέμε. Ακούστε τους ρυθμούς που σας επιβάλλει το σώμα σας και μη ζορίζεστε για πάρα πάνω δραστηριότητα. Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στην επανακινητοποίηση αλλιώς θα αργήσει η αποκατάσταση.  

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως δεν είναι μόνο η διασωλήνωση το πρόβλημα και πως δεν πρόκειται για μια απλή γρίπη. Ένας ασθενής covid δεν ξεμπερδεύει με το που τελειώνει η πρώτη φάση των συμπτωμάτων. Μου θυμίζει πως ασθενείς περιγράφουν πως τις πρώτες μέρες ένιωθαν τρομερή κόπωση και πολύ έντονο σωματικό πόνο, «κάποιοι μας διηγούνται πως πονούσε το δέρμα τους όταν το ακουμπούσαν». Η κόπωση είναι πολύ βασικό σύμπτωμα που παραμένει, όμως υπάρχουν πολλές ακόμα διαταραχές που μπορεί να εμφανιστούν.

Μου εξηγεί πως ανάλογα με το είδος των συμπτωμάτων έχουν μία ομάδα συναφών ειδικοτήτων στους οποίους παραπέμπουν τους μετα-covid ασθενείς. Στους 3 μήνες κάνουν ακτινογραφία θώρακα ή αξονική, ανάλογα με το αν έχει παραμείνει οποιοδήποτε σύμπτωμα και με το πόσο βαριά την πέρασαν, κάνουν λειτουργικό έλεγχο της αναπνοής για σύνδρομα χρόνιας αναπνευστικής ανεπάρκειας, η ίνωση επίσης τους φοβίζει γιατί δεν υπάρχουν θεραπείες, είναι πάρα πολύ προσεχτικοί στην αποφυγή θρομβο-εμβολικών επεισοδίων και εφαρμόζουν ένα πρωτόκολλο θρομβοπροφύλαξης για αρκετές εβδομάδες μετά το εξιτήριο, υπάρχει κίνδυνος για αγγειακό εγκεφαλικό, έμφραγμα και διάφορες καρδιολογικές επιπλοκές, ελέγχουν για προβλήματα στον θυρεοειδή αδένα, και επιμένουν πολύ στη συζήτηση για να διαπιστώσουν αν υπάρχει κάποιο καινούργιο σύμπτωμα.

Μου εξηγεί ότι με το λοκντάουν και την αποστασιοποίηση των ανθρώπων από το σύστημα υγείας έχει μείνει πίσω η διάγνωση και η θεραπεία πολλών άλλων χρόνιων καταστάσεων, και ότι πρέπει να μπορείς να δεις τον άρρωστο συνολικά και με καθαρό μυαλό για να μη σου ξεφύγει η διάγνωση κάποιας καινούργιας νοσηρότητας. 
 
Δηλαδή, να προτρέψουμε όσους έχουν περάσει covid και νιώθουν ανασφάλεια επειδή δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει στο σώμα τους, να επισκεφτούν το ιατρείο του νοσοκομείου σας; Με μεγάλη χαρά! Δεχόμαστε οποιονδήποτε ασθενή, ανεξαρτήτως αν έχει πάρει εξιτήριο από τη δική μας κλινική ή όχι. Τα ραντεβού κλείνονται από το τηλέφωνο του ιατρείου γιατρών της κλινικής μας.  
 
Τι είναι αυτό που σας τρομάζει αυτή τη στιγμή πιο πολύ σε ένα τρίτο κύμα;
Αυτό που με τρομάζει είναι το ενδεχόμενο να κορυφωθούν οι νοσηλείες ξανά γρήγορα και να έχουμε έλλειψη κλινών ΜΕΘ. Αυτός είναι ο φόβος όλων μας. Σε αυτό το σημείο πλησιάσαμε τον Νοέμβριο. Όταν άνοιξαν οι 50 καινούργιες κλίνες από δωρεά της Βουλής, είχαμε στείλει έναν άρρωστο σε ΜΕΘ άλλου νοσοκομείου. Το να διακομίσεις άρρωστο που είναι ασταθής και μπορεί να χρειάζεται διασωλήνωση είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία, για τον ίδιο είναι μια επιβάρυνση και μεγάλο στρες για τους γιατρούς που τον συνοδεύουν. Δεν μιλάμε ωστόσο για ένα τρίτο κύμα γιατί το δεύτερο δεν έσβησε. Χρειάζεται εγρήγορση, οι δύο επόμενοι μήνες θα είναι δύσκολοι, σύμφωνα και με τα επιδημιολογικά μοντέλα. Από εκεί κι έπειτα θα αρχίσουμε να βλέπουμε τα ευεργετικά οφέλη του μαζικού εμβολιασμού, αφού θα μπαίνουν σε περίοδο ανοσοποίησης οι ευπαθείς ομάδες, αυτές που επιβαρύνουν το σύστημα, και τότε θα έχουμε ελπίδες για ουσιαστική αποκλιμάκωση. 

Μέσα σε αυτό το ζοφερό σενάριο που ζήσαμε να μπορεί να βλέπει τα καλά που έρχονται και να απολαμβάνει την πρόοδο της επιστήμης η οποία νικάει σιγά-σιγά το κακό

Θα αλλάξουν τα μέτρα προφύλαξης τώρα που εμβολιάζεστε; 
Δεν θα αλλάξουν τα μέσα προφύλαξης, γιατί υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν έχουμε εξασφαλίσει. Γνωρίζουμε πως εσύ που κάνεις το εμβόλιο δεν θα νοσήσεις, ή αν είσαι στο 5% που θα νοσήσει θα το περάσεις πολύ ελαφριά, δεν γνωρίζουμε όμως αν σε προφυλάσσει από το να μεταδώσεις τον ιό, αν θα περάσει παροδικά από τον ρινοφάρυγγά σου ώστε να μπορεί να μεταφερθεί με τα σταγονίδια σε κάποιον άλλο. Το εμβόλιο της Moderna φαίνεται ότι προφυλάσσει και από  τη μετάδοση, της Pfizerείναι δεδομένα που άρχισαν να μελετώνται πιο όψιμα, θα το μάθουμε συν τω χρόνω.

Το δεύτερο πάντα ερωτηματικό είναι αν θα είμαστε 100% προφυλαγμένοι και από τους μεταλλαγμένους ιούς οι οποίοι κυκλοφορούν. Τα δεδομένα μέχρι τώρα δείχνουν πως τα εμβόλια που έχουμε θα είναι δραστικά έναντι των στελεχών που έχουν κάνει αυτή τη πολύ μεγάλη ενδημική έκρηξη στη Βρετανία και στις άλλες χώρες. Ο τρίτος φόβος μας είναι μήπως ένα τέτοιο στέλεχος με πολύ μεγάλη μεταδοτικότητα προλάβει και κυριαρχήσει στην κοινότητά μας προτού  μας πιάσει το εμβόλιο. Η μάσκα και τα προστατευτικά μέτρα εξακολουθούν και είναι επιβεβλημένα στην παρούσα φάση. Γύρω στον Μάιο, Ιούνιο ίσως μπορέσουμε να απαλλαγούμε από αυτά τα μέτρα. 

Αλλά πρέπει κανένας μέσα σε αυτό το ζοφερό σενάριο που ζήσαμε να μπορεί να βλέπει τα καλά που έρχονται και να απολαμβάνει την πρόοδο της επιστήμης η οποία νικάει σιγά-σιγά το κακό. Και μόνο η εξασφάλιση πως θα μπορούμε να παραμείνουμε υγιείς είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Θα πρέπει να δώσουμε χρόνο ώστε να γίνουν και τα επόμενα βήματα που θα είναι η άρση των περιορισμών και η άρση των μέτρων προφύλαξης.  

Πριν κλείσουμε, είναι κάτι που δεν θίξαμε και θα θέλατε να το πείτε; 
Ναι, θα ήθελα πολύ να πω λίγα λόγια για την άσκηση της ιατρικής την εποχή της COVID και την ομάδα μας. Υπάρχουν συνάδελφοι που προστέθηκαν με πολύ ζήλο στη δύναμή μας και από άλλα νοσοκομεία,  βρέθηκαν κοντά μας από την αρχή της πανδημίας και  έχουν δώσει τον καλύτερο τους εαυτό, χωρίς να λογαριάζουν ωράρια ή κούραση. Ο τρόπος που δουλεύεις, η οργάνωση, η συνεργασία, η σύμπνοια, είναι πάρα πολύ σημαντικά για να αντιμετωπίσεις τέτοιου είδους απειλές.

Πολύ σημαντική ήταν η ενορχήστρωση και αναδιοργάνωση της λειτουργίας των πολυάριθμων τμημάτων της κλινικής μας, από το διευθυντή μας καθηγητή κ. Συρίγο, ώστε να μη διακοπεί η φροντίδα στους χρόνιους ασθενείς μας με σοβαρά προβλήματα υγείας (ογκολογικούς, αιματολογικούς, γαστρεντερολογικούς κλπ) την εποχή της Covid. Μια άλλη συνιστώσα, μιας και είμαστε κλινική που ασκεί φοιτητές Ιατρικής, είναι η δέσμευσή μας στην αδιάλειπτη συνέχιση της εκπαίδευσής τους. Με προσαρμοστικότητα και χάρη στην τεχνολογία ήταν και αυτό εφικτό.

Και οι σχέσεις σας με τους ασθενείς;
Οι σχέσεις ασθενούς-θεραπευτών μπήκαν αναγκαστικά σε νέες βάσεις. Οι επιμελητές μας, οι ειδικευόμενοι, η σχέση τους με τους ασθενείς και με τους συνοδούς τους, ήταν και είναι υποδειγματική. Η συνεισφορά νοσηλευτών και βοηθητικού προσωπικού στην ανακούφιση του φόβου των ασθενών και της μοναξιάς που βιώνουν είναι τεράστια. Με όλα αυτά, καταφέραμε να δούμε κι ένα καινούργιο μοντέλο άσκησης της ιατρικής. Εκεί που νομίζαμε πως τα πράγματα είναι τόσο απρόσωπα γιατί μπαίνεις  μέσαστους θαλάμους Cοvid για συγκεκριμένο χρόνο, με όλο αυτό τον εξοπλισμό, οι ασθενείς δεν βλέπουν καν το πρόσωπό μας κ.λπ., όταν βγαίνουν και ξαναέρχονται να μας δουν, βλέπουμε ότι η σχέση αρρώστου-γιατρού δεν χάθηκε, ήταν κι αυτή εν υπνώσει πίσω από τον προστατευτικό εξοπλισμό.

Είναι σημαντικό αυτό γιατί, ξέρετε, όλοι έχουμε μάθει να ασκούμε ιατρική με ένα ανθρωποκεντρικό μοντέλο, αυτό το μοντέλο έχει διαρραγεί στην παρούσα πανδημία για τους κλινικούς γιατρούς και θα φανταζόταν κανείς πως ίσως και να έχει πληγεί ανεπανόρθωτα. Αυτό δεν συνέβη, πήραμε όλοι τέτοια μαθήματα που θα χαρακτηρίσουν την επιστημονική μας ζωή όλα τα επόμενα χρόνια. 

Καταλαβαίνω γιατί είναι σημαντικό να μιλάς με αυτούς τους ανθρώπους και να τους ακούς. Σκέφτομαι πως δεν είναι εύκολο να το συνειδητοποιήσουμε όσοι δεν έχουμε την εμπειρία, και μακάρι να μην... Ότι εντός των νοσοκομείων όλους αυτούς τους μήνες χτίζεται ένας δεσμός που οι έξω δεν αποτελούμε μέρος του και δεν αντιλαμβανόμαστε καν, μια σχέση αποκλειστικότητας των ασθενών με τους γιατρούς και τους νοσηλευτές τους. Ένας ολόκληρος δικός τους κόσμος. Η έλλειψη συνοδών, κάτι το αδιανόητο μέχρι πριν λίγο καιρό, αφενός σήμαινε πολύ μεγάλη μοναξιά, αφετέρου οδήγησε στην ανάγκη να γίνουν όλα με την προσφορά και την αφοσίωση των νοσηλευτών και των γιατρών. Κι αυτό είναι κάτι τόσο μοναδικό όσο και πολύτιμο, μια παρακαταθήκη για την κοινωνία μας από ανθρώπους στους οποίους οφείλουμε κάθε δυνατή ευγνωμοσύνη και ανταμοιβή.  

---

*Το ιατρείο Covid-19 στο ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία» λειτουργεί με τη συνεργασία της Γ' Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Παθολογίας και Ογκολογίας Κωνσταντίνου Συρίγου) και της Β' Πνευμονολογικής Κλινικής του Ε.Σ.Υ. (υπό τη διεύθυνση της πνευμονολόγου-Συντονίστριας Διευθύντριας Ε.Σ.Υ. Αγγελικής Ράπτη). Την ομάδα ολοκληρώνουν ως επιστημονική υπεύθυνη η λοιμωξιολόγος Γαρυφαλλιά Πουλάκου (επίκουρη καθηγήτρια του ΕΚΠΑ) και οι επιμελήτριες Ε.Σ.Υ. Ελένη Κάκαλου, Ουρανία Κολτσίδα και Καλομοίρα Αθανασίου.

Μπορείτε να τηλεφωνήσετε για ραντεβού Τρίτη, Πέμπτη 9:00-11:00 στα τηλ. 2107763439 ή 2107763461