Όταν η κατσίκα σου ενοχλεί τη διπλανή βίλα. Το πρόβλημα της Πάρου

Έχω μία φίλη καρδιακή που μένει μόνιμα στην Πάρο. Μιλάμε στο τηλέφωνο και την ακούω ξαφνικά να αναστενάζει. Καταλαβαίνω ότι κάτι βλέπει, τη ρωτάω  -λίγο ανήσυχη- τι συμβαίνει. Απαντά θυμωμένα: «Όλο το νησί είναι ένα απέραντο εργοτάξιο!». Βίλες που χτίζονται δίπλα σε άλλες βίλες, ξενοδοχεία, boutique hotel, ενοικιαζόμενα. Όλοι το έχουμε καταλάβει: όλο και περισσότερα από τα νησιά μας δεν είναι πια αυτό που ήταν. Τα χωράφια τους χτίζονται, στους κάμπους φυτρώνουν πισίνες. Κι αυτή η ταχύτατη όσο και πρωτόγνωρη ανοικοδόμηση, εκτός από την εξόφθαλμη αλλοίωση στην εικόνα του τόπου, έχει και μία προέκταση όχι και τόσο προφανή – τουλάχιστον εγώ δεν την είχα σκεφτεί μέχρι να ακούσω για την ομιλία της τυροκόμου Κατερίνας Μόσχου στη Διημερίδα για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο αναπτυξιακό πρότυπο, που έγινε στην Πάρο στις 13 και 14 Απριλίου.

Στη Διημερίδα αυτή, η οποία διοργανώθηκε από την Ένωση Ξενοδόχων Πάρου-Αντιπάρου, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αρχίλογο, την ΔΕΥΑΠ, την Ομοσπονδία Παριανών Συλλόγων και τους Φίλους Πάρου – Αντιπάρου, συζητήθηκαν διάφορα θέματα όπως ο υπερτουρισμός, η βιωσιμότητα, η διαχείριση των υδάτινων πόρων κ.α. Αλλά τη μεγαλύτερη εντύπωση έκανε η τυροκόμος Κατερίνα Μόσχου όταν πήρε τον λόγο. Η Κατερίνα περιέγραψε μία προσωπική της ιστορία. Είπε ότι πριν 3 χρόνια ο προηγούμενος ιδιοκτήτης του γειτονικού στη φάρμα της αγροτεμαχίου της έστειλε εξώδικο. Ο λόγος; Ο εν λόγω κύριος, που ήταν -μαντέψτε- κατασκευαστής, θεώρησε ότι βλάπτεται η περιουσία του από τις… δραστηριότητες του τυροκομείου.

Η Κατερίνα συνέχισε μιλώντας για την πρωτόγνωρη ανοικοδόμηση που βιώνει το νησί και τον τρόπο που αυτό επηρεάζει τη ζωή της Πάρου, τους ανθρώπους της, τους παραγωγούς και την καθημερινότητα του τόπου. Ειδικά μία φράση της, προσωπικά, με συντάραξε: «Δεν ξέρω γιατί έφυγα από την Αθήνα. Ήρθε η Αθήνα εδώ». Αποφάσισα να επικοινωνήσω μαζί της για να καταλάβω περισσότερα. Έτσι, έμαθα την ιστορία της.

Η ιστορία της τυροκόμου Κατερίνας Μόσχου από την Πάρο

Η Κατερίνα Μόσχου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, αλλά κάθε καλοκαίρι και Πάσχα των παιδικών της χρόνων το πέρασε στην Πάρο, τόπο καταγωγής της μητέρας της. Μου λέει στο τηλέφωνο: «Έβλεπα τη γιαγιά μου να τυροκομεί και αυτό για ένα παιδί από την Αθήνα ήταν… ουάου!». Ίσως για αυτό αποφάσισε να σπουδάσει στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα ζωικής παραγωγής. Αφού αποφοίτησε, εργάστηκε στη Δέλτα, ύστερα δέχτηκε τη θέση της διευθύντριας ποιοτικού ελέγχου σε μία πολυεθνική εταιρεία κι έφυγε για την Κύπρο. Έμεινε εκεί τρία χρόνια, όμως της έλειπε η Ελλάδα. Το 2013 γύρισε πίσω και από τότε προσπαθούσε να στήσει το δικό της τυροκομείο στην Πάρο, κάτι που δεν θα γινόταν πριν το 2017. Το Φεβρουάριο του 2018, όταν πια πήρε και τη σχετική άδεια, το τυροκομείο ξεκίνησε τη λειτουργία του.

Το τυροκομείο της η Κατερίνα το έχτισε στη γη της γιαγιάς της, σε μια μη οικιστική ζώνη, περίπου δύο χιλιόμετρα έξω από τη Μάρπησσα. Αναφέρει η ίδια: «Σκέψου ότι εκεί, στα τέλη του ’60, δεν υπήρχε ούτε δρόμος. Μια μέρα οργώνανε το χωράφι και βρήκανε ένα σταυρό. Έτσι ανακαλύψανε το εκκλησάκι που υπάρχει σήμερα. Το αναστηλώσαν και σε αυτό το εκκλησάκι βαφτίστηκα, σε αυτό βάφτισα και την κόρη μου. Στη δική μου βάφτιση, επειδή δεν υπήρχε δρόμος πήγαν την κολυμπήθρα στην εκκλησία πάνω στο γαϊδουράκι!».

Εκεί δημιούργησε η Κατερίνα το τυροκομείο της. Στην αρχή έφτιαχνε τυρί παίρνοντας γάλα από τους παραγωγούς του νησιού. Γρήγορα, όμως, έφτιαξε τη δική της φάρμα και σήμερα πια έχει 300 αιγοπρόβατα, τα οποία τρέφονται με ζωοτροφές που επίσης παράγει η ίδια με τον σύζυγό της. «Το γάλα τους είναι 1000% παριανό, από το νερό που πίνουν, μέχρι τον αέρα που αναπνέουν, και την τροφή που τρώνε».

Με το γάλα αυτό η Κατερίνα φτιάχνει γραβιέρα, γραβιέρα σε ελαιόλαδο παριανό, ξινομυζήθρα, φρέσκια μυζήθρα, κατσικίσιο γιαούρτι, και τουλουμοτύρι, ένα παραδοσιακό τυρί που η Κατερίνα θυμάται τη γιαγιά της να το φτιάχνει, «και η μαμά μου θυμάται τη δική της γιαγιά». Είναι μια μικρή μονάδα σε ένα Κυκλαδονήσι, οπότε εκ των πραγμάτων η παραγωγή της αφορά μικρές ποσότητες, μα ποιοτικές και προσεγμένες. «Δεν έχουμε τον θεσσαλικό κάμπο, η παραγωγή μας είναι πολύ μικρότερη, αλλά με πολύ καλύτερη γεύση. Όταν ήρθα στην Πάρο, συνειδητοποίησα πως ό,τι έτρωγα είχε γεύση και μυρωδιά!». 

Τι τουρισμό θέλουμε;

Κι ύστερα… ύστερα ήρθε ο τουρισμός. Η ιστορία με τον γείτονα που τον ενοχλούσε η παρουσία των ζώων σε τέτοιο βαθμό ώστε να στείλει εξώδικο, μου φάνηκε τόσο παρατραβηγμένη που ρωτάω την Κατερίνα μήπως πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό. Κι όμως όχι. Αναφέρει η ίδια: «Ακούμε συνέχεια τέτοιες ιστορίες στο νησί. Να, χθες άκουσα για ένα κύριο μεγάλο σε ηλικία που βγήκε να ποτίσει το μποστάνι του. Ο ήχος του ποτιστικού όμως ενόχλησε το διπλανό κάτοικο μιας βίλας, ο οποίος και παραπονέθηκε. Άλλοι ενοχλούνται από τον καλαμιώνα, γιατί λένε πως τα καλάμια τους κόβουν τη θέα. Τους ενοχλούν τα ρόδια και οι συκιές. Ο σκύλος, η κατσίκα, το ποτιστήρι, ακόμα και οι μέλισσες. Ναι, αλήθεια, σε κάποιον ζήτησαν να μετακινήσει τα μελίσσια του. Σε όλο το νησί καλούν την αστυνομία για τέτοια πράγματα».

Κι αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Το κυριότερο πρόβλημα είναι ο χώρος. Γιατί όταν σε όλο το έδαφος του νησιού χτίζονται βίλλες και άλλες βίλλες, πού θα βρεθεί ο χώρος για να βοσκήσει η κατσίκα, να καλλιεργηθούν τα χωράφια, να φτιάξει ο παραγωγός το τυρί και το λάδι του; Λέει και πάλι η Κατερίνα: «Βλέπεις ότι είναι παντού κτισμένα. Και δεν λέω ότι δεν πρέπει να χτιστούν, δεν είμαι οπισθοδρομική, λέω ότι πρέπει να υπάρχει ένα μέτρο, διαφορετικά θα αρχίσουμε να έχουμε μόνο αρνητικά. Το νησί αλλοιώνεται, γίνεται μία μεγάλη μπίζνα. Αγοράζουμε, χτίζουμε, πουλάμε, φεύγουμε. Αλλά για εμάς είναι το νησί μας, είναι το σπίτι μας. Ο κόσμος αγάπησε το νησί για αυτά που το αγάπησα κι εγώ». Ψέματα; Αυτός δεν είναι ο λόγος που επιλέγουμε όλοι για τις διακοπές μας τα ελληνικά νησιά; Για τα ωραία κι αγνά προϊόντα, το παρθένο τοπίο, την καθαρή θάλασσα, ακόμα και για τις κατσίκες. Όχι;

Ο σύγχρονος ταξιδιώτης ταξιδεύει για την ταυτότητα ενός τόπου. Μέσα σε αυτή την ταυτότητα εμπεριέχονται η γιαγιά που αρμέγει την κατσίκα της, το σταφύλι που ωριμάζει στον ήλιο, οι ντόπιοι άνθρωποι, η ντομάτα από το διπλανό μποστάνι, τα πανηγύρια, αυτό που με δυο λόγια ονομάζουμε «κουλτούρα». Σίγουρα δεν ταξιδεύει για να δει ένα τοπίο πανομοιότυπο με οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου.  Άρα, λοιπόν, μήπως πρέπει να σκεφτούμε τι τουρισμό θέλουμε; Ποια είναι η εικόνα που επιθυμούμε να έχουν τα νησιά μας;

Η κόρη μου είναι 16 μηνών και δεν ξέρω αν θα δει κατσίκα στο νησί.

Συνεχίζει η Κατερίνα: «Είχαν έρθει από το Επιμελητήριο Κυκλάδων σε μια προσπάθεια να καταγραφεί η κυκλαδίτικη τυροκομία για να ενταχθεί ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά στην UNESCO. Και τους είπα “καταγράψτε τα στη κάμερα, γιατί η κόρη μου που είναι 16 μηνών δεν ξέρω αν θα δει κατσίκα στο νησί”. Ο κόσμος αλλάζει, η νοοτροπία αλλάζει. Το να έχεις ζώα θεωρείται υποτιμητικό. Είναι πολύ δύσκολο να έχεις ζώα πόσο μάλλον να εξαρτάται η δουλειά σου από αυτά. Οι νεότερες γενιές ασχολούνται με το Instagram, γιατί να ασχοληθούν με τα ζώα; Δίκιο έχουν. Αυτό που λέω εγώ είναι ότι εάν κάποιος θέλει να ασχοληθεί με τη γη και τα ζώα, ας του δώσουμε τον χώρο, ας μην τον αποκαρδιώσουμε. Εμένα μου αρέσει αυτό που κάνω. Μου αρέσει να φτιάχνω τυριά, να είμαι κοντά στα ζώα. Σίγουρα δεν είναι όλοι για όλα. Όποιος το θέλει, όμως, ας μην του το κάνουμε δύσκολο».

«Για να μην παρεξηγηθώ, τον θέλω τον τουρισμό, ζω και εγώ από αυτόν. Θα ήθελα να προστατευθεί το νησί αυτό που ήταν και αυτό που θα ήθελα να συνεχίσει να είναι. Αν κάποιος μπορεί να κάνει κάτι, να τον ακούσουν, να δουν από άλλη σκοπιά το νησί. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να αλλάξουν οι όροι δόμησης ή τα τετραγωνικά. Αν προσέξουμε και μπουν κάποια όρια, θα έχουμε τον τουρισμό που θέλουμε. Πιστεύω ότι αν χάσουμε την ταυτότητά μας, δεν θα μπορούμε να έχουμε καλό τουρισμό. Θα μου πεις “ποια είσαι εσύ που το λες;”. Ήθελα να το πω γιατί πνίγομαι.  Ελπίζω να γίνει κάτι, όχι για εμένα, αλλά για το νησί, που έχει μεγάλη ιστορία – μακάρι να τη διαφυλάξουμε. Αυτό.».

Λίγο πριν αποχαιρετήσω την Κατερίνα, τη ρωτάω αν θέλει να βάλω τα στοιχεία του τυροκομείου της, έτσι ώστε να μάθουν κι άλλοι για τα προϊόντα της. Μου λέει αμέσως, ειλικρινέστατα και χωρίς καθόλου να το σκεφτεί: «Δεν το κάνω αυτό για τη διαφήμιση, ούτε για εμένα, το κάνω για το νησί μου!». Εγώ ωστόσο θα αναφέρω ότι τα τυριά της Κατερίνας τα βρίσκετε στην Πάρο, και στην Αθήνα μόνο στον Μιράν, γιατί πιστεύω ότι άνθρωποι σαν εκείνη πρέπει όχι μόνο να ακούγονται, αλλά και να υποστηρίζονται. Το site του τυροκομείου της είναι αυτό: www.pariontyrokomeio.gr.