Explainer: Μπορεί η Ουκρανία να κάνει εκλογές εν μέσω πολέμου;
Το ενδεχόμενο διεξαγωγής εκλογών στην Ουκρανία, ενώ ο πόλεμος με τη Ρωσία συνεχίζεται, επανέρχεται στο προσκήνιο μετά τη δήλωση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι θα ήταν διατεθειμένος να προσφύγει στις κάλπες, υπό την προϋπόθεση ότι οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι του Κιέβου μπορούν να εγγυηθούν την ασφάλεια της εκλογικής διαδικασίας. Ο Ουκρανός πρόεδρος μίλησε μάλιστα για ένα ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα δύο έως τριών μηνών, ανοίγοντας μια συζήτηση γεμάτη νομικά, επιχειρησιακά και πολιτικά εμπόδια.
Η Ουκρανία τελεί υπό στρατιωτικό νόμο από τον Φεβρουάριο του 2022, όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή, και το ισχύον πλαίσιο απαγορεύει ρητά τη διεξαγωγή εκλογών σε τέτοιες συνθήκες. Η Μόσχα χαρακτηρίζει τον Ζελένσκι «μη νόμιμο» πρόεδρο, υποστηρίζοντας ότι η θητεία του έληξε τον Μάιο του 2024 και άρα δεν έχει την αρμοδιότητα να υπογράφει ειρηνευτικές συμφωνίες. Αντίστοιχες αιχμές διατύπωσε πρόσφατα και ο Ντόναλντ Τραμπ, επικρίνοντας την απουσία εκλογών.
Στο πεδίο, οι συνθήκες παραμένουν εξαιρετικά δύσκολες. Οι μάχες εκτείνονται σε ένα μέτωπο άνω των 1.200 χιλιομέτρων στην ανατολική, νότια και βόρεια Ουκρανία, ενώ ρωσικοί πύραυλοι και drones πλήττουν τακτικά πόλεις μακριά από τη γραμμή του μετώπου. Οι επιθέσεις στις ενεργειακές υποδομές προκαλούν εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, γεγονός που περιπλέκει ακόμη περισσότερο οποιαδήποτε οργανωμένη εκλογική διαδικασία. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, η πλειονότητα των Ουκρανών πολιτών δεν στηρίζει την ιδέα εκλογών όσο διαρκεί ο πόλεμος.
Αναλυτές εκτιμούν ότι, το ελάχιστο προαπαιτούμενο για να ανοίξει σοβαρά η συζήτηση, θα ήταν μια εκεχειρία τουλάχιστον στον αέρα. Παράλληλα, θα έπρεπε να δημιουργηθεί από την αρχή νέο νομοθετικό πλαίσιο που θα καθορίζει τον χρόνο, τους κανόνες και τις διαδικασίες της ψηφοφορίας, κάτι που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, θα απαιτούσε τουλάχιστον έξι μήνες προετοιμασίας. Την ίδια στιγμή, το Κίεβο θα έπρεπε να θωρακίσει τη διαδικασία απέναντι σε ενδεχόμενες απόπειρες ρωσικής χειραγώγησης.
Το ερώτημα «ποιοι και πού θα ψηφίσουν» αποτελεί εξίσου κρίσιμο πρόβλημα. Πάνω από 4,3 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν καθεστώς προσωρινής προστασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που θα απαιτούσε τη δημιουργία εκατοντάδων εκλογικών τμημάτων εκτός συνόρων. Άλλοι τέσσερα εκατομμύρια είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι, ενώ περίπου ένα εκατομμύριο υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, καθιστώντας δύσκολη τη διεξαγωγή μιας ελεύθερης και μυστικής ψηφοφορίας ακόμη και στο μέτωπο. Επιπλέον, περίπου 4,5 εκατομμύρια ενήλικες πολίτες ζουν σε περιοχές που τελούν υπό ρωσική κατοχή, οι οποίες αντιστοιχούν στο 19% της ουκρανικής επικράτειας. Όλα αυτά προϋποθέτουν εκτενή επικαιροποίηση του κρατικού μητρώου ψηφοφόρων.
Σε πολιτικό επίπεδο, ο Ζελένσκι παραμένει φαβορί για επανεκλογή, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Η δημοτικότητά του, που άγγιξε το 90% στις αρχές του πολέμου, έχει υποχωρήσει πλέον σε επίπεδα περίπου 55%, επηρεασμένη και από σκάνδαλα διαφθοράς στον ενεργειακό τομέα. Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να προηγείται καθαρά έναντι των παραδοσιακών πολιτικών αντιπάλων του. Ο μοναδικός πραγματικός ανταγωνιστής που διαφαίνεται στις μετρήσεις είναι ο Βαλέρι Ζαλούζνι, πρέσβης της Ουκρανίας στο Ηνωμένο Βασίλειο και πρώην αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, ο οποίος μέχρι στιγμής αποφεύγει να δηλώσει πολιτικές φιλοδοξίες, τονίζοντας ότι προτεραιότητα παραμένει η άμυνα της χώρας όσο μαίνεται ο πόλεμος.
Το πρόβλημα δεν είναι στην ποιότητα της δημοκρατίας και στους θεσμούς, αλλά στην εφαρμογή των νόμων που έχει θεσπίσει η δημοκρατία και στον διάχυτο λαϊκισμό μιας μεγάλης μερίδας του πολιτικού μας συστήματος
10°
