Πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας: Η εξυπηρέτηση των ΙΧ και το διακύβευμα για τον δημόσιο χώρο
Περί πεζοδρομήσεων
Όλες οι πεζοδρομήσεις, στις μεγάλες πόλεις δεν είναι ίδιες μεταξύ τους. Άλλο η πεζοδρόμηση ενός εμπορικού δρόμου, άλλο η πεζοδρόμηση για λόγους ενοποίησης σπουδαίου και ιστορικού δημόσιου χώρου, διαφορετική με κύρια την πολιτιστική και μνημειακή παράμετρο, άλλο η πεζοδρόμηση σε περιοχές κατοικίας. Πεζοδρομήσεις στη σύγχρονη εποχή γίνονται και για τη διακριτική αποθάρρυνση της ασύδοτης κυκλοφορίας των ΙΧ αυτοκινήτων, ακριβώς για να σηματοδοτηθεί το νέο ζητούμενο της εποχής της κλιματικής κρίσης, δηλαδή της βιώσιμης προοπτικής και της πράσινης ανάπτυξης.
Αυτή η τελευταία πρακτική έχει πυκνώσει σε όλες τις πόλεις της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια - ειδικά μετά την πανδημία - σηματοδοτώντας μια νέα αντίληψη για την κατοχύρωση και ριζική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου υπέρ των πεζών, των ποδηλατών των εναλλακτικών μετακινήσεων. Πόλεις σαν το Παρίσι, το Λονδίνο, το Ελσίνκι, το Άμστερνταμ και η Βαρκελώνη δείχνουν το δρόμο. Ενοποιήσεις οικοδομικών τετράγωνων, πεζοδρομήσεις στα ιστορικά και εμπορικά κέντρα, ενσωμάτωση της δικτυακής διασύνδεσης δημοσίων και πράσινων χώρων, με ταυτόχρονη μείωση της ταχύτητας των οχημάτων. Έχει γίνει πλέον αποδεκτό πως η αναδιανομή του δημόσιου χώρου εις βάρος του οδικού χώρου είναι η μόνη λύση διόρθωσης ενός σφάλματος που ξεκίνησε από τις δεκαετίες του 1970 και 1980, πριμοδοτώντας μεροληπτικά και σχεδόν ασύδοτα την αυτοκίνηση. Στην Ελλάδα αυτό εκφράστηκε με τον πιο ακραίο τρόπο, οδηγώντας σε πόλεις με ανύπαρκτα πεζοδρόμια, ανυπαρξία ποδηλατοδρόμων, τεράστιο έλλειμα υποδομών για άτομα με κινητικές δυσκολίες, ελάχιστα πάρκα, απελπιστικά χαμηλό ποσοστό πρασίνου και δενδροφυτεύσεων και βέβαια παντελή έλλειψη σχεδιασμού για την στοχευμένη ενοποίηση δημοσίων χώρων και πράσινων διαδρομών, καθώς και για τις σύγχρονες πολιτικές της βιώσιμης κινητικότητας.
Ο φαύλος κύκλος της σημαντικής καθυστέρησης της χώρας στην οργάνωση ενός αξιόπιστου δικτύου ΜΜΜ (σταθερής τροχιάς και κυρίως πυκνών λεωφορειακών γραμμών) επέτεινε ακόμη περισσότερο την κατάσταση, καθώς ακόμη και αν επιθυμούσαμε (που φαίνεται να μην επιθυμούσαμε) να προβούμε σε μοντέρνες πράσινες και βιώσιμες πρακτικές μας έλλειπε η ζωτική προσφορά εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης δημόσιων συγκοινωνιών. Έτσι λοιπόν διαπαιδαγωγήθηκε εσφαλμένα επί χρόνια η κοινή γνώμη, θεωρώντας ως μόνη λύση την εξυπηρέτηση του ΙΧ αυτοκινήτου, έστω και αν αυτή καταλήγει να καταδυναστεύει το πρόταγμα της ποιότητας και του πολιτισμού της καθημερινότητας. Εξάλλου όλοι οι άνθρωποι δεν ταξιδεύουν και δεν μπορούν να έχουν παραστάσεις από τις πρωτοποριακές πολιτικές των μητροπόλεων σε ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο. Η πολιτική οφείλει όμως να είναι ένα βήμα εμπρός, να εξηγεί, να παιδαγωγεί, να συλλαμβάνει το νέο πνεύμα.
Η πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας
Η πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας δεν ήταν μια ουρανοκατέβατη σύλληψη. Είναι σχεδιασμός που ξεκίνησε από το 1995 στο πλαίσιο του προγράμματος Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων του κέντρου της Αθήνας και που για διάφορους εξωγενείς παράγοντες δεν υλοποιήθηκε. Το 2019 η διοίκηση του Δημάρχου Μπακογιάννη, αναλαμβάνει να δώσει πνοή στους παλιότερους σχεδιασμούς και επικαιροποιώντας το μελετητικό απόθεμα, προωθεί την πεζοδρόμηση της Βασ. Ολγας ως μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου που περιλαμβάνει την ανάπλαση της Πανεπιστημίου, της πλατείας του κάτω Συντάγματος και της ανάπλασης του εμπορικού τριγώνου. Η πεζοδρόμηση της Βασ. Ολγας είναι μια εμβληματική παρέμβαση καθώς ενοποιεί εξέχοντες δημόσιους χώρους όπως είναι το Εθνικό Πάρκο, το Ζάππειο, οι στήλες του Ολυμπίου Διός, και παράλληλα λειτουργεί με τα 550 μέτρα της ως νοητή προέκταση του πεζόδρομου της Διονυσίου Αεροπαγίτου που έχει μήκος 2,3 χιλιόμετρα. Δηλαδή ένας ενιαίος αναβαθμισμένος άξονας τριών χιλιομέτρων που προσφέρει έναν μνημειακό άξονα, μια πράσινη διαδρομή, χωρίς αυτοκίνητα στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Ίσως μια από τις σπουδαιότερες ενιαίες διαδρομές αναψυχής - ψυχαγωγίας - ιστορίας - πολιτισμού σε επίπεδο Ευρώπης. Εντός του άξονα της Βασ. Ολγας θα διέρχονταν το φιλικό προς τον περιβάλλον και τον άνθρωπο τραμ και θα υπήρχε ελεγχόμενη πρόσβαση αυτοκινήτων κυρίως στις παρόδιες αθλητικές χρήσεις
Με άλλα λόγια αυτοί που διαμαρτυρήθηκαν δεν σκέφτηκαν ότι η λίγο παραπάνω πορεία με ΙΧ έφερνε δίπλα στη γειτονιά τους ένα σπουδαίο και μοναδικό δημόσιο χώρο πανευρωπαϊκής εμβέλειας, όπου θα έπαιζαν ανενόχλητα τα παιδιά τους, θα προσφέρονταν ως όαση αναψυχής - αναψυχής και απόλαυσης σε ολόκληρη την πόλη και τους Αθηναίους και θα ήταν πόλος έλξης για τα εκατομμύρια τουρίστες και επισκεπτών της Αθήνας. Η συνέχεια είναι γνωστή. Ο Χάρης Δούκας, σε ένα έτοιμο μελετημένο, αδειοδοτημένο και δημοπρατημένο έργο προβαίνει σε τροποποίηση και δημιουργεί δύο λωρίδες κυκλοφορίας μέσα στον πεζόδρομο για όλα ανεξαιρέτως τα οχήματα, που τις ονομάζει «δρόμους ήπιας κυκλοφορίας» που στην πραγματικότητα όμως δεν θα είναι ήπιας κυκλοφορίας. Και αυτό γιατί ακόμη και με τους δικούς του υπολογισμούς (της κυκλοφοριακής μελέτης) που παρουσίασε στο Δημοτικό Συμβούλιο, οι δρόμοι αυτοί θα έχουν κυκλοφορία από 500 - 1500 οχήματα την ώρα ο καθένας. Αυτό θα είναι ο αργός θάνατος της εμβληματικότητας του έργου, καθώς θα πρόκειται για δύο συνεχείς παράλληλες «γραμμές» αυτοκινήτων επι 550 μέτρα, που θα διασπούν, θα θορυβούν, θα ενοχλούν, θα ρυπαίνουν την ευγενή και φιλόδοξη προσπάθεια του αρχικού σχεδιασμού.
Η πρώτη πολιτική είναι ανθρωποκεντρική, είναι αναζωογονητική για το δημόσιο χώρο, αποκαθιστά την αναδιανομή υπέρ των πεζών και των εναλλακτικών μετακινήσεων, παρεμβαίνει στο σώμα της ιστορικής πόλης υποδειγματικά, δημιουργεί αξιοσημείωτο πολεοδομικό χειρισμό σε επίπεδο Ευρώπης, αλλά και εξασφαλίζει υψηλή περιβαλλοντική και αισθητική συνεκτικότητα, συνυπάρχει σε αρμονία με τον πολιτισμό και μνημειακές υποδομές.
Η δεύτερη πολιτική έχει χαρακτηριστικά εμμονικής και λαϊκίστικης προσέγγισης δήθεν κάποιων αιτημάτων - διαμαρτυριών, που εστιάζουν εν έτει 2025 στην εξυπηρέτηση της απόλυτης ελευθερίας κίνησης των ΙΧ, ακόμη και εις βάρος του μεγάλου διακυβεύματος του ελεύθερου - δημόσιου χώρου. Η πολιτική οφείλει να πρωτοπορεί ανθρωποκεντρικά. Η πολιτική δεν ικανοποιεί αθροιστικά και άκριτα όλα τα αιτήματα, αλλά λογίζεται με βάση το δημόσιο συμφέρον, το δημόσιο χώρο την ευρύτερη σφαίρα της μεγάλης πόλης ως Ευρωπαίας και παγκόσμιας όπως είναι η Αθήνα.
