Η συζήτηση για την ανάγκη αναμόρφωσης των θεσμών της δημοκρατίας δεν είναι καινούρια ούτε στην Αμερική ούτε στη γηραιά μας ήπειρο. Είναι, όμως, σχεδόν ανύπαρκτη στην Ελλάδα.
Όντας στην Ουάσιγκτον την προηγούμενη εβδομάδα, επιδίωξα να ακούσω από κοντά τον Larry Lessig, καθηγητή Δικαίου και Ηγεσίας στη Nομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Harvard, μία από τις πιο ηχηρές και ενδιαφέρουσες φωνές των αμερικανικών δεξαμενών σκέψης για την ανάγκη θεσμικής αναμόρφωσης της δημοκρατίας.
Είναι ίσως γνωστές οι θέσεις του κατά της συστημικής και συστηματικής διαφθοράς στην αμερικανική πολιτική, όπου τα κόμματα και οι υποψήφιοι χρηματοδοτούνται ανοιχτά με μεγάλα ποσά από ιδιώτες. O Lessig ήταν από εκείνους που υποστήριξαν με σθένος ότι η δημοκρατία φαλκιδεύεται όταν οι χρηματοδότες, που αποδεδειγμένα επηρεάζουν τις ασκούμενες πολιτικές, αντιστοιχούν μόλις στο 1% των αμερικανών πολιτών, ότι τα πολλά χρήματα από τους λίγους είναι ένα φίλτρο που δεν αφήνει την πραγματική βούληση των πολιτών να φτάσει στην ενεργό πολιτική ζωή και ότι η λύση για την απελευθέρωση της δημοκρατίας από τον εσωτερικό στραγγαλισμό των λίγων οικονομικά ισχυρών είναι η χρηματοδότηση των πολιτικών από τους πολλούς με μικρά ποσά, το λεγόμενο small dollar public funding. Έτσι, αποφεύγονται τουλάχιστον οι εξόφθαλμες εξαρτήσεις από τα συμφέροντα και η δημοκρατία σώζει την αντιπροσωπευτική της ιδιότητα.
Την προηγούμενη Τετάρτη τον άκουσα να επιχειρηματολογεί πειστικά και για την ανάγκη να απαλλαγεί η δημοκρατία από μία ακόμη αποφρακτική δυσλειτουργία που την απειλεί θανάσιμα. Τον τρόπο επιλογής των υποψηφίων εκπροσώπων στα Κοινοβούλια. Η δυνατότητα χρηματοδότησης της προεκλογικής εκστρατείας αφενός και οι καλές σχέσεις με κλειστούς κομματικούς μηχανισμούς αφετέρου είναι τα καλύτερα εχέγγυα μίας επιτυχούς υποψηφιότητας για μία θέση στο Κοινοβούλιο. Και τα δύο, όμως, αυτά κριτήρια τα πληρούν πολύ λίγοι και όχι αναγκαία εκείνοι που θα επέλεγε η ευρεία βάση των πολιτών να καταγραφούν στα ψηφοδέλτια ως υποψήφιοι εκπρόσωποι της λαϊκής θέλησης.
Χρηματοδότες και κομματικές ηγεσίες στραγγαλίζουν και πάλι την δημοκρατία όταν προεπιλέγουν για τους πολίτες τους μελλοντικούς εκπροσώπους τους. Λύση; Οι υποψηφιότητες προτείνονται από τους πολίτες για τους πολίτες.
Στην Ελλάδα, όπου οι λέξεις διαφθορά, κομματοκρατία και πελατειακό κράτος κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο - φοβάμαι πολλές φορές στερημένες από την αναγκαία συνειδητοποίηση της προβληματικής τους -, κανείς δεν τολμά να ανοίξει μία αντίστοιχη συζήτηση. Ούτε οι φιλελεύθερες ούτε οι προοδευτικές δυνάμεις. Φαίνεται πως έτσι, αντιλαμβάνονται την ελευθερία οι μεν και την πρόοδο οι δε. Είναι αρκετό να παρατηρήσει κανείς με πόση καθυστέρηση και πόση πολιτική δειλία ανοίγει αυτές τις ημέρες, σχεδόν αμήχανα, η συζήτηση για την αναθεώρηση του Ελληνικού Συντάγματος.
Την ίδια ώρα, που τα επιτελεία των παλιών κομμάτων αναζητούν ακόμη στην παραδοσιακή μικροπολιτική το κεντρικό θέμα της συζήτησης και επαγγέλλονται ανεκπλήρωτες και απροσδιόριστες αλλαγές, επιστρατεύοντας πολλές φορές τις ίδιες λύσεις που οδήγησαν στο παθογενές παρελθόν μας, κάποιοι άλλοι επιμένουν για τις θεσμικές αλλαγές, χρηματοδοτούνται με κουπόνια και υιοθετούν μία πρωτόγνωρη διαδικασία κατάρτισης των ψηφοδελτίων ανά την Ελλάδα με βάση τις προτάσεις των πολιτών για τους ικανούς συμπολίτες τους. Μήπως όσοι μετ’ επιτάσεως φωνάζουν ότι είναι υπέρμαχοι της προόδου και μιας σύγχρονης δημοκρατίας σε αυτή τη χώρα, θα μπορούσαν να διακόψουν για λίγο, για να κοιτάξουν πρώτα γύρω τους και μετά να κοιταχτούν στον καθρέφτη;
