Ο ΣΥΡΙΖΑ και οι καταστρεπτικές συνέπειες της αγελαίας σκέψης

Δεκάδες αναλύσεις γίνονται –και θα γίνονται– οι οποίες προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα συνταρακτικά αποτελέσματα των εκλογών της 21ης Μαΐου 2023. Πέρα από τα αυτονόητα συμπεράσματα, δυσεξήγητη παραμένει, ωστόσο, η ερμηνεία της τόσο μεγάλης πτώσης του ΣΥΡΙΖΑ. Πτώση, την οποία πέρα από τις δημοσκοπήσεις, ούτε και τα ίδια τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αντιλήφθηκαν να έρχεται. Για τις μεν εταιρείες δημοσκοπήσεων, αν δεχθεί κανείς τις δικαιολογίες, που έδωσαν περί bullying κλπ για τις δημοσιευόμενες δημοσκοπήσεις, τίθεται το ερώτημα αν και ποια εικόνα έδιναν στους πελάτες τους, και ειδικά στο ΣΥΡΙΖΑ.

Ο ΣΥΡΙΖΑ απώλεσε 600.000 ψήφους σε σύγκριση με το 2019, δηλαδή 11,46%. Πρόκειται αντικειμενικά για έναν τεράστιο αριθμό ψήφων. Είναι σαν να έλειψε δύο φορές ολόκληρη η πόλη της Θεσσαλονίκης. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: πώς γίνεται τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ να μην το έχουν καταλάβει; Πώς γίνεται να σε εγκαταλείπουν, πάνω από μισό εκατομμύριο ψηφοφόροι (10 πόλεις στο μέγεθος του Αγρινίου) κι εσύ να μην έχεις πάρει χαμπάρι!

Έχοντας συνεργαστεί, τα τελευταία τριάντα χρόνια, με κυβερνήσεις, κόμματα, οργανισμούς και επιχειρήσεις στην ΝΑ Ευρώπη, θα επιχειρήσω τη δική μου εξηγήση, από μια διαφορετική οπτική, την εξής: η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ και σχεδόν όλα τα καθοδηγητικά του στελέχη λειτούργησαν υπό την επιρροή της «ομαδικής σκέψης» ή «αγελαίας σκέψης» (group think).

Το ψυχολογικό φαινόμενο της «ομαδικής σκέψης» συμβαίνει, όταν τα μέλη μιας ομάδας αποφάσεων παρουσιάζουν τόσο έντονη επιθυμία συναίνεσης, ώστε εγκαταλείπουν την κοινή λογική, που υπαγορεύει τη ρεαλιστική εκτίμηση εναλλακτικών τρόπων δράσης και οδηγούνται σε αποφάσεις κακής ποιότητας.

Η ομάδα έχει την ψευδαίσθηση ότι είναι άτρωτη. Τα μέλη της έχουν μια υπερβολικά αισιόδοξη άποψη για τις ικανότητές τους και την αποτελεσματικότητα τους, αγνοούν τους προφανείς κινδύνους, παίρνουν ακραία ρίσκα και είναι υπέρμετρα αισιόδοξα για την επιτυχημένη πορεία των αποφάσεών τους.

Τα μέλη της ομάδας θεωρούν εγγενώς ηθικές τις πράξεις τους και πιστεύουν ότι οι αποφάσεις της ομάδας είναι ηθικά ανώτερες από τις εναλλακτικές.

Η ομάδα τείνει να βλέπει όσους βρίσκονται εκτός της, ως κατώτερες, αδαείς ή ακόμα και εχθρικές δυνάμεις. Όσοι εκφράζουν αντίθετες απόψεις ή αμφισβητούν τις επιλογές της ομάδας μπορεί να αντιμετωπίσουν πίεση, χλευασμό ή ακόμα και απομόνωση από την υπόλοιπη ομάδα. Τα μέλη της ομάδας αυτολογοκρίνονται και περιορίζουν τις απόψεις ή τις αμφιβολίες τους, φοβούμενα την απόρριψη ή την απομόνωση.

Όλοι μας μπορούμε εύκολα, δίπλα σε καθένα από τα παραπάνω συμπτώματα της «ομαδικής σκέψης», να αντιστοιχίσουμε μία-μία σχεδόν όλες τις στρατηγικές επιλογές, τις πολιτικές αποφάσεις, τα περιστατικά, τις εμμονές και τις συμπεριφορές του ΣΥΡΙΖΑ των τελευταίων χρόνων. Το δήθεν ηθικό πλεονέκτημα, η δαιμονοποίηση των αντιπάλων και ιδίως του Κυριάκου Μητσοτάκη, η επιμονή στην προβολή μιας καταστροφικής εικόνας για τη χώρα που δεν συμβάδιζε με την πραγματικότητα, η διαρκής ελεεινολογία και καταστροφολογία, οι πολακισμοί και οι ακραίες συμπεριφορές, οι ουτοπικές και ανερμάτιστες θέσεις, η αλαζονεία και οι μονομανίες και πολλά άλλα ήταν απότοκα της καταστρεπτικής «ομαδικής σκέψης».

Σε πολλές συζητήσεις, που είχαμε οι συνάδελφοί μου, οι φίλοι μου κι εγώ σηκώναμε τα χέρια ψηλά, στην προσπάθειά μας να ερμηνεύσουμε, γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε αυτές τις επιλογές, ενάντια σε κάθε λογική. Δεν είχαμε υπολογίσει το παραπάνω φαινόμενο: την αγελαία σκέψη! Η οποία μάλιστα δεν περιοριζόταν μόνο σε επίπεδο αποφάσεων αλλά διαχύθηκε σε όλους του υποστηριχτές του ΣΥΡΙΖΑ.

Μέχρι τις εκλογές της 25ης Ιουνίου θα διεξαχθεί ένας άγριος «εμφύλιος» πόλεμος μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ για την «ηγεμονία» της αριστεράς. Πόλεμος που, κατά τη γνώμη μου, θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.

Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε «κατάσταση πολιορκίας», τόσο από το κακό αποτέλεσμα, όσο και από την πίεση που δημιουργεί νέα προεκλογική περίοδος και τα διακυβεύματά της. Δημιουργούνται έτσι εξαιρετικά γόνιμες συνθήκες για την επικράτηση φαινομένων «ομαδικής σκέψης» με ακόμη πιο καταστροφικές επιπτώσεις. Παρόμοιο κίνδυνο διατρέχει και το ΠΑΣΟΚ, αν υπερεκτιμήσει τις δυνατότητες του.

Το αν τέτοια φαινόμενα θα συμβούν και σε ποια έκταση θα το δούμε τις επόμενες εβδομάδες.