Για τις δυνατότητες της ελληνικής επιχειρηματικότητας και για το πώς αυτή χάνεται μέσα στην κρατική γραφειοκρατία και την πολιτική της λιτότητας μίλησε ο επικεφαλής του Ποταμιού Σταύρος Θεοδωράκης στο πολυσυνέδριο Capital & Vision, το οποίο ξεκίνησε σήμερα Παρασκευή στην Αίγλη του Ζαππείου και θα διαρκέσει μέχρι το Σάββατο.
Η ομιλία του Στ. Θεοδωράκη:
«Η τελευταία έρευνα του Εκόνομιστ έδειξε ότι η Ελλάδα είναι η λιγότερο ελκυστική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ξένες επενδύσεις, ακολουθούμενη από την Σλοβενία. Η ρευστοποίηση μιας επιχείρησης απαιτεί 3,5 χρόνια. Επειδή μας αρέσει τόσο πολύ η επιχειρηματικότητα δεν τους αφήνουμε να φύγουν.
Το Εκόνομιστ συνεχίζει: Η ολοκλήρωση μιας επιχειρηματικής συμφωνίας θέλει στην Ελλάδα 4,5 χρόνια. Τους δίνουμε χρόνο να σκεφθούν αν πραγματικά την θέλουν αυτή την συμφωνία. Αν είναι σίγουροι για τον γάμο. Ειλικρινά υπάρχουν στιγμές που δεν ξέρεις αν πρέπει να γελάσεις ή να κλάψεις με αυτά που συναντάς ακόμη στην Ελλάδα.
Απ’ την άλλη όμως θέλω απ’ την αρχή να σας το πω ότι Ελλάδα δεν είναι μόνο το κομματικό σύστημα, οι συντεχνίες και τα συμφέροντα. Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο ήμουν στη Μεσσηνία. Το άλλο Σαββατοκύριακο θα επισκεφθώ τη Βέροια. Υπάρχουν καινοτόμες επιχειρήσεις που ανασταίνουν την παραγωγή και την τοπική ζωή.
Έχει πολύ δύναμη αυτή η χώρα μέσα της. Βαλσαμικό ξύδι (από σταφύλια που κάποτε πετάγαμε) που εξάγεται σε 30 χώρες και στην Αυστραλία. Χόρτα αποξηραμένα που ταξιδεύουν στην Αμερική.
Χυμοί φρούτων και παγωμένο τσάι που πουλιούνται ακριβότερα και από το πετρέλαιο.
Και μπαίνεις στο αεροδρόμιο που δεν σερβίρει καφέ - ούτε τσάι!- και ο αερολιμενάρχης έρχεται τρέχοντας μια ώρα πριν αφιχθεί το τσάρτερ, να ανοίξει τα ρολά. Να' ναι καλά ο άνθρωπος. Αυτή είναι η Ελλάδα - η χώρα των μεγάλων εκπλήξεων και η χώρα των μεγάλων δυνατοτήτων.
Αλλά γιατί είναι ακόμη «λίγοι» αυτοί που επιχειρούν στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα;
Για χώρες όπως η Ελλάδα που απειλούνται με συντριβή του παραγωγικού τους ιστού, μέσα από κοντόφθαλμα μέτρα σταθεροποίησης, η καινοτομία ξεπροβάλλει ως η μόνη δυνατότητα να βγούμε από την τριτοκοσμική αρένα όπου οι μονομάχοι ανταγωνίζονται μειώνοντας απλώς τα κόστη- με χαμένους τους εργαζόμενους και το περιβάλλον.
Και εδώ είναι το ερώτημα που πρέπει να απαντήσει ένας νέος πολιτικός. Πώς πολλαπλασιάζεις την καινοτομία; Ο ρόλος της πολιτείας είναι πολλαπλός, και για χώρες σε ασφυκτικό κλοιό λιτότητας, πιεστικά σημαντικός. Το κράτος πρέπει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες έτσι ώστε η επιστημονική-τεχνολογική εργασία να μην μαραζώσει, η ανάπτυξη να μην ακυρωθεί από γραφειοκρατικά εμπόδια, και η πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια να διευκολυνθεί.
Στην Ελλάδα, αυτήν την περίοδο, πολλές καινοτόμες δράσεις, που απαιτούν κεφάλαια «βαλτώνουν» λόγω ένδειας χρηματοδότησης. Είναι απαραίτητο λοιπόν να εκμεταλλευτούμε τις υπάρχουσες εξωγενείς πηγές χρηματοδότησης της καινοτομίας. Τα προγράμματα χρηματοδότησης έρευνας - τα οποία όμως δεν μοιράζονται στις χώρες, τα κερδίζουν επιστημονικές ομάδες μέσα από ανταγωνιστικές διαδικασίες ανεξάρτητα από που προέρχονται. Η άλλη πηγή χρηματοδότησης είναι τα ευρωπαϊκά προγράμματα, το ΕΣΠΑ.
Η πιο σημαντική πηγή για τα επόμενα χρόνια και για την Ελλάδα είναι το ΕΣΠΑ 2014-2020, από το οποίο προσδοκούμε να απορροφήσουμε 15-20 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι σημαντικό αν και δυστυχώς δεν είναι πολύ γνωστό στα καθ' ημάς, ότι από αυτό το ΕΣΠΑ σε αντίθεση με τα προηγούμενα, εξαρτάται η χρηματοδότηση των προγραμμάτων από την εκπόνηση και εκτέλεση στρατηγικών «έξυπνης εξειδίκευσης».
Περιφερειακή ανάπτυξη - συμμετοχικές διαδικασίες - «πάντρεμα» του τοπικού παραγωγικού ιστού με τεχνολογικές - καινοτομικές δεξιότητες - συνεχή παρακολούθηση και αξιολόγηση αποτελεσμάτων και όχι απλώς τήρηση νομότυπων διαδικασιών. Το ΕΣΠΑ λοιπόν και η έξυπνη εξειδίκευση είναι η μεγάλη ευκαιρία για την οικονομική - παραγωγική μεταμόρφωση της χώρας (την πολύπαθη και πολυθρύλητη παραγωγική ανασυγκρότηση).
Ως τώρα όμως έχει αντιμετωπιστεί από την κυβέρνηση αργοπορημένα (για παράδειγμα το σύστημα στατιστικών δεικτών εκκρεμεί και θα εκκρεμεί για πολύ ακόμη). Το κομματικό σύστημα στο κράτος αντιμετωπίζει και αυτή την ευκαιρία επιδερμικά, υπερ-συγκεντρωτικά και λίγο-πολύ ως ένα τυπικό εμπόδιο που πρέπει να υπερπηδηθεί όσο πιο άκοπα γίνεται, για να αρχίσει να «πέφτει» χρήμα, όπως και στο παρελθόν, χωρίς να αλλάξει κατά βάθος τίποτε.
Έλεγα όμως «πώς πολλαπλασιάζεις την καινοτομία»; Συνοψίζω λοιπόν με βάση τα διδάγματα του εξωτερικού.
Επενδύεις κονδύλια στα εργαστήρια των πανεπιστημίων που κάνουν πειραματική έρευνα. Βοηθάς τη συνεργασία του ακαδημαϊκού χώρου με τις τοπικές βιομηχανίες. Ενισχύεις την φοιτητική επιχειρηματικότητα. Εξευρωπαΐζεις τους θεσμούς διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και αδειοδοτήσεων πνευματικών δικαιωμάτων. Απενοχοποιείς την αποτυχία και εκσυγχρονίζεις το πτωχευτικό δίκαιο. Μειώνεις τη γραφειοκρατία και τις εισφορές (ασφαλιστικές και φορολογικές) στην καινοτόμα επιχειρηματικότητα.
Αυτές είναι κάποιες από τις «μηχανικές παρεμβάσεις» που πρέπει να προωθηθούν. Η καινοτομία όμως δεν είναι κάτι που μπορεί να κατακτηθεί τεχνικά. Δεν είναι φανάρι στην κυκλοφορία. Άναψε το πράσινο να περάσουν όλοι.
Και εδώ είναι τα δύσκολα.
Ο κομματικός ζυγός στα πανεπιστήμια, στην έρευνα, στην αγορά, στον τραπεζικό δανεισμό, στη γραφειοκρατία, στις «επιδοτήσεις», έχει μεταβάλει πολλούς από εμάς από δημιουργούς σε υπαλλήλους. Και αυτό δεν αλλάζει με έναν νόμο, πέντε κονδύλια, δέκα εγκυκλίους και ένα μεγάλο ΕΣΠΑ. Αυτό θέλει τη «μεγάλη συνωμοσία του καλού». Σε αυτήν που αναφέρεται συχνά το Ποτάμι.
Επιχειρηματίες, καθηγητές, φοιτητές, κρατικοί λειτουργοί, ευεργέτες, δημοσιογράφοι, πολιτικοί πρέπει να αλλάξουμε προτεραιότητες.
Η επιχειρηματική αγωγή προς όφελος των πολλών πρέπει να αντικαταστήσει την επιχειρηματική δράση των καπάτσων. Το εύκολο πρέπει να δώσει τη θέση του στο μελετημένο. Ο σχεδιασμός να αντικαταστήσει το τυχαίο. Η αειφορορία και όχι η περιβαλλοντική ασυδοσία να καθορίζει τις αποφάσεις μας. Η γνώση να έχει πατήματα στη σοφία και την εμπειρία των προγόνων. Να «κλέβεις» και να επεκτείνεις τις ιδέες και όχι να τις αντιγράφεις ή να τις μιμείσαι.
Όλα αυτά έχει αρχίσει να τα κατανοεί η κοινωνία. Το θέμα είναι να τα καταλάβει και το συντηρητικό πολιτικό σύστημα και να διευκολύνει τις μεγάλες αλλαγές στο κράτος αλλά και στην παιδεία, αρχίζοντας από την προσχολική και σχολική εκπαίδευση γιατί εκεί διαμορφώνονται οι βάσεις της συλλογικής μας συνείδησης και αυτές πρέπει να «ξανακτίσουμε».
Ούτε η Ευρώπη, ούτε η Ελλάδα, μπορεί να ανταγωνιστεί χώρες χαμηλού κόστους προσφέροντας φτηνά προϊόντα και φτηνές υπηρεσίες.
Η λύση περνά από την διαφοροποίηση, και το καλύτερο όχημα για αυτήν είναι η καινοτομία, που επιτρέπει το λανσάρισμα νέων υπηρεσιών, νέων προϊόντων και την βελτίωση των υπαρχόντων.
Επιπρόσθετα, για την Ελλάδα, η πρόκληση της στρατηγικής «έξυπνης εξειδίκευσης» δίνει την ευκαιρία για την περιώνυμη παραγωγική ανασυγκρότηση.
Η Ελλάδα και ο νότος κυρίως της Ευρώπης ζει τα τελευταία χρόνια μια πλημμυρίδα περιοριστικών πολιτικών που μας επιστρέφουν - θα σου πουν κάποιοι- στην Αμερική του Χούβερ και στο 1929.
Μια πολιτική οικονομικής λιτότητας που επιβάλει τον ευνουχισμό της πολιτικής - και των πολιτικών - στην αναζήτηση, και στην χάραξη τελικά, άλλων οικονομικών πολιτικών.
Η συνταγή του ΔΝΤ που επιβλήθηκε στον Νότο σε συνεργασία κυρίως με τους Βόρειους της Ευρώπης, επιζητούσε με κάθε τρόπο περιορισμό του κράτους και έδινε απόλυτη ελευθερία κινήσεων στην αγορά. Αλλά δεν υπήρξαν ποτέ οι συνθήκες για να λειτουργήσει η αγορά προς όφελος των πολλών. Τα αποτελέσματα δεν ήρθαν και αυτή ακόμη η συνταγή του ΔΝΤ αλλάζει. Και θα πρέπει να αλλάξει ακόμη πιο τολμηρά. Χωρίς συναίνεση μέσα στην κοινωνία, καμμιά τεχνική συνταγή δεν μπορεί να αποδώσει.
Αυτή η ατέλειωτη κρίση λοιπόν νομίζω μας κάνει όλους σοφότερους.
Το επόμενο βήμα της καινοτομία και της επιχειρηματικότητας περνάει μέσα από την συνεργασία της αγοράς με την κοινωνία, τις τοπικές αρχές και την εθνική κυβέρνηση. Οι πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης (ΕΣΠΑ και «έξυπνη εξειδίκευση») είναι ένα καλό παράδειγμα. Το παλιό κομματικό κράτος που επιβάλει μια οικονομία που το βολεύει δεν πρέπει να επιστρέψει. Ούτε η αυταρέσκεια των αγορών όμως θα σώσουν τις κοινωνίες μας.
Το κέντρο ισορροπίας είναι μπροστά μας.
Καινοτομία - επιχειρηματικότητα - μέσα από την συνεργασία των τοπικών κοινωνιών και τις μελετημένες, τολμηρές, απελευθερωτικές θα έλεγα, πολιτικές των εκλεγμένων κυβερνήσεων. Και επειδή πολλοί στην Ελλάδα θέλουν ένα σύνθημα για να καταλάβουν, να πω και εγώ το δικό μου.
Καινοτομία και επιχειρηματικότητα όχι στην κοινωνία της αγοράς αλλά στις κοινωνίες με αγορές».
11°
