Η διεθνής διπλωματία διατηρεί στενότατες σχέσεις με το θέατρο. Σπάνια η διπλωματία ξεπερνά κάποια όρια. Όταν τα ξεπερνά, τότε ομιλούμε για «θέατρο πολέμου». Μόλις μία εβδομάδα πριν, ο υπουργός Eξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου έκλεινε τις εργασίες του Αραβοτουρκικού Forum με μία πρωτάκουστη επίκληση. «Σύντομα να προσευχηθούμε στο Αλ Ακτσά». Πρόκειται για το ιερό τέμενος του Ισλάμ στους Αγίους Τόπους. Πάνε αρκετοί αιώνες από τότε που ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής κατακτούσε τα Ιεροσόλυμα.
Όταν ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωνε έτοιμος να επιβιβαστεί σε πλοίο με ανθρωπιστική βοήθεια για τη Γάζα, προφανώς δεν το εννοούσε. Η λεκτική πρόκληση αποτελούσε τμήμα της αιματηρής παράστασης που στήθηκε στην Ανατολική Μεσόγειο.
Λίγες ημέρες αργότερα, όταν η τουρκική αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ ψήφιζε όχι στη λήψη μέτρων κατά της Περσίας, τα όρια μεταξύ παράστασης και εκτός θεατρικών ορίων εξέλιξης άρχισαν να στενεύουν. Δύο κατ’ εξοχήν σύμμαχοι της Ουάσινγκτον, η Τουρκία και η Βραζιλία, σήκωναν κεφάλι εντός του Συμβουλίου Ασφαλείας, την ώρα που και η Κίνα και η Ρωσία γύριζαν την πλάτη στον Αχμαντιμετζάντ.
Τη στιγμή που άρχισε να σκηνοθετείται το συμβάν στην Ανατολική Μεσόγειο με τη φλοτίλα της ανθρωπιστικής βοήθειας προς του Παλαιστινίους έως και την άρνηση της Άγκυρας να στηρίζει την πολιτική των ΗΠΑ ως προς την Τεχεράνη, εξερράγη αιφνιδίως το εσωτερικό μέτωπο της Τουρκίας με το PKK. Μέχρι εκείνη τη στιγμή η κουρδική οργάνωση διατηρούσε τη μονομερή εκεχειρία την οποία είχε εξαγγείλει. Η ενεργοποίηση του κουρδικού αντάρτικου στο εσωτερικό της Τουρκίας εντοπίστηκε περιέργως στη ζώνη που «βλέπει» στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το τεντωμένο σχοινί
Τη Δευτέρα που μας πέρασε, η Τεχεράνη ανακοίνωσε πως ένα ιρανικό πλοίο με ανθρωπιστική βοήθεια απέπλεε με ρότα τη Γάζα. Το Ισραήλ ανακοίνωσε πως θα ανακόψει την πορεία του. Η Τουρκία ανακοίνωσε τη διενέργεια άσκησης «Έρευνας και διάσωσης» ανατολικά της Κύπρου. Η απόσταση μεταξύ μιας καλοστημένης παράστασης και της εκτροπής είναι απειροελάχιστη σε ορισμένες στιγμές μιας διπλωματικής αντιπαράθεσης.
Στα μέσα του 2009 και κυρίως στην αρχές του 2010 παρατηρείται μία συνολική στροφή των κέντρων λήψης αποφάσεων ως προς την Τουρκία, κέντρα τα οποία παραδοσιακά στηρίζουν το Ισραήλ και εκφράζονται από συγκεκριμένους εκδοτικούς κολοσσούς. Τη “Wall Street Journal”, το “Foreign Affairs” ή τους “Financial Times”. Το θέμα άρχισε να γίνεται σοβαρό όταν τέθηκε το ερώτημα για το εάν η Τουρκία πρέπει να παραμείνει στο ΝΑΤΟ ή για το εάν η Τουρκία μπορεί να ανήκει στο δυτικό κόσμο.
Οι μήνες πέρασαν και αίφνης στις αρχές Ιουνίου και μετά το αιματηρό συμβάν στα 80 μίλια ανοιχτά της Γάζας, η Τουρκία δεν υπογράφει το πρωτόκολλο παραλαβής 10 κατασκοπευτικών αεροσκαφών από το Ισραήλ, ενώ το Τελ Αβίβ ανακαλεί τους στρατιωτικούς εκπαιδευτές του από την Τουρκία. Λίγες μόνον ημέρες πριν, η Τουρκία είχε υπογράψει συμφωνία διακίνησης εμπλουτισμένου ουρανίου με τη Βραζιλία και το Ιράν. Ένα μόλις μήνα πριν, είχε υπογράψει στρατηγική συμφωνία κλειδί για τα ζητήματα ενέργειας με τη Ρωσία, όπου συμπεριλαμβανόταν και η κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου.
Το σύνδρομο «Λόρενς της Αραβίας»
Ο Αχμέτ Νταβούτογλου είναι ένας πολύ σοβαρός άνθρωπος. Οθωμανός στην ψυχή και στο μυαλό, φανατικός εχθρός του Κεμαλισμού, καθοδηγητής του Ταγίπ Ερντογάν, μετρ της νεο-οθωμανικής διπλωματίας. Το βιβλίο του « Στρατηγικό βάθος» αποκαλύπτει τη σκέψη ενός Οθωμανού στον 21ο αιώνα. Η βασική του επιδίωξη αφορά την επανίδρυση ενός σύγχρονου Χαλιφάτου, όταν μάλιστα Αίγυπτος, Ιράκ, Συρία και Αραβική χερσόνησος δεν είναι σε θέση πια να διεκδικήσουν αποκλειστική εκπροσώπηση ενός σουνιτικού ελεγχόμενου ισλαμισμού. Η ιδέα αυτή για να ενεργοποιηθεί χρειάζεται τουλάχιστον πέντε προϋποθέσεις: Α) Έξωθεν καλή μαρτυρία από το θεσμικό Ισλάμ Β) Σχέσεις ανοχής με το επιθετικό Ισλάμ Γ) Κλείσιμο των μετώπων με Ρωσία, Αρμενία, Συρία και Ελλάδα ή μείωση των εντάσεων Δ) Ανατροπή των δεδομένων που εγγυώνται τον έλεγχο του Βορείου Ιράκ από το Ισραήλ Ε) Εμμονή στη διαρκή υπενθύμιση πως η Τουρκία είναι, παραμένει και θα παραμείνει περιφερειακή δύναμη.
Όλα τα παραπάνω ακούγονται λογικά όταν τα παρατηρεί κανείς με τα μάτια ενός Τούρκου στοχαστή. Με μία διαφορά. Καμία από τις παραπάνω προϋποθέσεις δεν συνάδει με τα αυτονόητα συμφέροντα της Ουάσινγκτον και του Ισραήλ. Είναι προφανές πως η προοπτική ραγδαίας επιδείνωσης των σχέσεων με τις ΗΠΑ και άρα και με ευρωπαϊκές χώρες, Γερμανία, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, θα ανατρέψει τη θεαματική θετική εικόνα της τουρκικής οικονομίας, που τρέχει με απίστευτους για τη Δύση ρυθμούς ανάπτυξης.
Η προοπτική «απομόνωσης» της Τουρκίας ως ιδιότυπου αλλά σταθερού συμμαχικού παράγοντα της Δύσης αναμένεται να προκαλέσει μία διαδικασία ντόμινο στο εσωτερικό της. Ήδη ο πνευματικός ηγέτης του light ισλαμισμού, ο πανίσχυρος Φετχουλάχ Γκιουλέρ, αμερικανικών προδιαγραφών, άρχισε να απομακρύνεται από το πνευματικό του τέκνο, τον Ταγίπ Ερντογάν, επικρίνοντας τη στάση της Άγκυρας στο ζήτημα της Γάζας. Οι ευρωοραματιστές Τούρκοι, που επένδυσαν σε μία ουσιαστικά δημοκρατική Τουρκία, διαβλέπουν πως ένα τέτοιο διαζύγιο θα οδηγήσει στην ενίσχυση των επιθετικών μορφών ισλαμισμού που καραδοκούν κρυπτόμενοι, άλλοτε πίσω από τον έξαλλο εθνικισμό και άλλοτε στις παραφυάδες που ξεφύτρωσαν από τα μορφώματα του Νετσμεντίν Ερμπακάν. «Η Τουρκία δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τους Άραβες» επιμένει ο Αχμέτ Νταβούτογλου. «Οι Άραβες μας την έφεραν πισώπλατα με τον Λόρενς της Αραβίας» υποστήριζε με πάθος ο Κεμάλ Ατατούρκ. Και οι δύο προσεγγίσεις έχουν κοινό παρονομαστή. Τον πόλεμο.
16°
