Να γίνει υποχρεωτικός ο εμβολιασμός;

Η αντίσταση στον εμβολιασμό παρουσιάζεται συχνά ως ένα φαινόμενο των τελευταίων δεκαετιών που πηγάζει από την έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους φορείς δημόσιας υγείας. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι το αντι-εμβολιαστικό κίνημα είναι τόσο παλιό όσο και τα ίδια τα εμβόλια.

Σε αρκετές χώρες η παρουσία του οργανωμένου αντι-εμβολιαστικού κινήματος εντοπίζεται ήδη από τον 19ο αιώνα. Στις αρχές του 20ου αιώνα οι θεωρίες συνωμοσίας κατά του εμβολιασμού λειτούργησαν ως μέρος της αντισημιτικής προπαγάνδας του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, το οποίο παρουσίασε την διάδοση του εμβολιασμού ως ένα ύπουλο σχέδιο των εβραίων για να δηλητηριάσουν το γερμανικό έθνος. Πιθανόν αυτό να εξηγεί, έως έναν βαθμό, γιατί σε χώρες όπως η Αυστρία, η Ελβετία, και η Γερμανία, το αντι-εμβολιαστικό κίνημα παραμένει μέχρι στις μέρες μας ιδιαίτερα ισχυρό, αλλά και τη στενή σχέση πολλών ακροδεξιών οργανώσεων παγκοσμίως με το κίνημα κατά των εμβολίων.

Ο Βρετανός ιατρός Εδουάρδος Τζένερ θεωρείται ο επινοητής της στρατηγικής του εμβολιασμού που ξεκίνησε στη Δυτική Ευρώπη, καθώς ήταν αυτός που ανακάλυψε το εμβόλιο για την ευλογιά –η οποία είχε προκαλέσει τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων- το 1796. Εκείνο ίσως που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι η ευλογιά θα εξαλειφθεί μόλις το 1979. Χρειάστηκε να περάσουν δύο αιώνες συστηματικού, μαζικού εμβολιασμού ώσπου να αντιμετωπιστεί πλήρως αυτή η μολυσματική ασθένεια – κι ένα από τους λόγους που δεν εξαλείφθηκε νωρίτερα είναι ακριβώς το κίνημα κατά του εμβολιασμού που αναπτύχθηκε ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα.

Αρχικά μέσω φυλλαδίων και δημόσιων ομιλιών, αργότερα μέσω περιοδικών και βιβλίων, και πλέον μέσω του διαδικτύου, οι αντι-εμβολιαστές διακινούν τα επιχειρήματά τους τα οποία έχουν οδηγήσει σε σημαντική μείωση του ποσοστού εμβολιασμού σε ορισμένες κοινότητες, με ολέθρια αποτελέσματα για τον πληθυσμό τους. 

Προκαλεί ίσως έκπληξη ότι η συζήτηση κατά του εμβολιασμού συνεχίζεται στον 21ο αιώνα. Ακόμα και σήμερα, που η ζωή όλων μας έχει αλλάξει ριζικά λόγω του covid-19, που μετράμε παγκοσμίως καθημερινά τόσους θανάτους, και η ανθρωπότητα έχει εναποθέσει τις ελπίδες της στην ανακάλυψη ενός αποτελεσματικού εμβολίου, υπάρχουν κάποιοι που κάνουν προπαγάνδα κατά του εμβολιασμού.

Χάρη στην ύπαρξη των εμβολίων κάποιες μεταδοτικές ασθένειες -τέτανος, διφθερίτιδα, ερυθρά, ιός της λύσσας, ευλογιά, κοκκύτης, παρωτίτιδα-  έχουν γίνει σπάνιες ή έχουν εξαφανιστεί, και οι συνδεόμενοι με αυτές τις νόσους θάνατοι έχουν μειωθεί δραστικά.

Η συνωμοσιολογική θεώρηση όμως διαστρέφει σε τέτοιο βαθμό την πραγματικότητα,  που ακόμα και το γεγονός της εξαιρετικής ωφέλειας που μας παρέχει ο συστηματικός εμβολιασμός, έχει οδηγήσει στον ισχυρισμό ότι εφόσον κανείς δεν φαίνεται να πάσχει από τις συναφείς ασθένειες, κάθε εμβόλιο είναι περιττό. 

Ένας άλλος διαδεδομένος ισχυρισμός των αντι-εμβολιαστών είναι ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες κρύβουν όλες τις παρενέργειες που προκαλούν τα εμβόλια ώστε να αυξήσουν τα κέρδη τους. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής η εικασία ότι το τριπλό εμβόλιο για ιλαρά-ερυθρά-παρωτίτιδα λόγω της χρήσης του παράγοντα thiomersal που περιέχει αιθυλικό υδράργυρο ως συντηρητικό, προκαλεί αυτισμό. Τα εμβόλια έχουν επίσης συνδεθεί υποθετικά με τα αυτοάνοσα νοσήματα, οδηγώντας το αντι-εμβολιαστικό κίνημα στο αίτημά του για την άμεση και ολική παύση του εμβολιασμού.

Αν και έχουν γίνει εκατοντάδες μελέτες προκειμένου οι επιστήμονες να αντικρούσουν αυτούς τους ισχυρισμούς, και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας  έχει καταλήξει ότι τα επιχειρήματα των αντι-εμβολιαστών συνιστούν εντελώς αβάσιμες υποθέσεις και ότι όλα τα εγκεκριμένα εμβόλια, που έχουν περάσει εξαντλητικούς ελέγχους, είναι ασφαλή και απαραίτητα, όσοι εναντιώνονται στον εμβολιασμό συνεχίζουν την προπαγάνδα τους προκειμένου να κλονίσουν  την εμπιστοσύνη της πλειονότητας των πολιτών στην ιατρική επιστήμη, και να τους στρέψουν κατά των εμβολίων.

Το βέβαιο είναι ότι η γενικότερη επιτυχία ή η αποτυχία μιας στρατηγικής εμβολιασμού εξαρτάται από τις αντιλήψεις των ίδιων των πολιτών για τα οφέλη ή τους κινδύνους των εμβολίων, και από τον βαθμό εμπιστοσύνης που νιώθουν για τους αρμόδιους που σχεδιάζουν την πολιτική υγείας.Νομίζω ότι κατά τη διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας έγινε σαφές πως η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών θεωρεί ότι οι λύσεις που θα μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε την παγκόσμια κρίση δημόσιας υγείας βρίσκονται στην επιστήμη.

Ωστόσο, δεν λείπουν και αυτοί που βλέπουν στην επιστήμη τον μεγαλύτερο εχθρό, αυτοί που -ορμώμενοι από διάφορες αφετηρίες- αντιτάσσονται στην πρόοδο, και στον ορθό λόγο. Είναι οι ίδιοι που την μία μέρα διαδίδουν στα μέσα μαζικής δικτύωσης ότι δεν υπάρχει κορωνοϊός, και την αμέσως επόμενη μέρα -αναπαράγοντας μία διαφορετική θεωρία συνωμοσίας - διαμαρτύρονται επειδή η κυβέρνηση υποτίθεται ότι αποκρύπτει τον αληθινό αριθμό των θυμάτων από τον κορωνοϊό.

Είναι η ίδια κατηγορία ανθρώπων που στις ΗΠΑ διαδηλώνουν κατά των ιατρών και καλούν τους τοπικούς κυβερνήτες να υπακούσουν στον Τραμπ και να «απελευθερώσουν την Αμερική από τους επιδημιολόγους», και που στη Γερμανία κάνουν πορεία στην Πύλη του Βραδεμβούργου, ώστε να διαμαρτυρηθούν κατά του εμβολιασμού, ο οποίος – σύμφωνα με τους διαδηλωτές- είναι πιο επικίνδυνος από τον κορωνοϊό.

Δεδομένου του παραλογισμού που επικρατεί σε κάποιους κύκλους, αρκετοί πολίτες θεωρούν πλέον θεμιτόοι κυβερνήσεις να κάνουν υποχρεωτικό τον εμβολιασμό ώστε να προστατευτεί η δημόσια υγεία. Παραδοσιακά, οι περισσότεροι πολιτικοί προτιμούν να αποφύγουν το πολιτικό κόστος που ίσως επιφέρουν τα μέτρα υποχρεωτικού εμβολιασμού, ή την όξυνση της κατάστασης η οποία μπορεί να οδηγήσει σε επιπλέον διαμαρτυρίες, περισσότερη προπαγάνδα και αύξηση των fakenews από την μεριά των αντι-εμβολιαστών. Ωστόσο, ίσως και με αφορμή την διαφαινόμενη ταχεία εξάπλωση του covid-19, στα τέλη Φεβρουαρίου το Υπουργείο Υγείας κατέθεσε στη Βουλή σχέδιο νόμου το οποίο προβλέπει υποχρεωτικό εμβολιασμόσε συγκεκριμένες συνθήκες, όταν κρίνεται δηλαδή ότι υπάρχει άμεσος και σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Στην παρούσα κατάσταση, φαίνεται πως το να στηριχθούμε αποκλειστικά στον εθελοντικό εμβολιασμό μπορεί να μην επαρκεί για την προστασία τής υγείας του συνόλου των πολιτών.

Ας μην ξεχνάμε πάντως, ότι το σημαντικότερο βήμα για την επιτυχία ενός προγράμματος εμβολιασμού είναι η επαρκής ενημέρωση για τα εμβόλια, τόσο των πολιτών, όσο και  των ειδικών υγείας, ώστε να ξέρουν πώς θα αντιμετωπίσουν με τρόπο έλλογο και αποτελεσματικό όσους αντιτίθενται σε οποιονδήποτε εμβολιασμό, ειδικά όταν από την απόφασή τους εξαρτάται η υγεία, ή ακόμα και η ζωή, ευπαθών ομάδων και μικρών παιδιών.