Η πανδημία του κορωνοϊού ως επιταχυντής παγκόσμιων αλλαγών

 Η πανδημική ακραία κρίση υγείας και το πρωτόγνωρο στην ανθρώπινη ιστορία ταυτόχρονο lockdown των περισσότερων οικονομιών του πλανήτη ισοπεδώνουν βίαια βεβαιότητες και επηρεάζουν συθέμελα όλους, ατομικά, συλλογικά και ως έθνη. Επηρεάζουν την οικονομία, την πολιτική, τον πολιτισμό, την παγκοσμιοποίηση, τις ιδέες, τις κοινωνίες και αυτό θα φανεί από εδώ και πέρα που αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση και οι χώρες αίρουν σταδιακά τα μέτρα και την καραντίνα.  

Η αναγκαστική στάση του πλανήτη λόγω της πανδημίας, αλλάζει τον τρόπο θεώρησης των πραγμάτων, ατομικά και συλλογικά, επαναφέρει υπαρξιακά διλήμματα και δίνει τη ευκαιρία αναστοχασμού και ανανοηματοδότησης στα θεμελιώδη της ζωής μας, τα απλά και ανεκτίμητα, αλλά και αναθεώρησης αξιών, προτεραιοτήτων και πρακτικών που έχουν κυριαρχήσει τις τελευταίες δεκαετίες στο δυτικό κυρίως κόσμο.  

Στην Οικονομία οι ειδικοί λένε ότι θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το φάσμα μιας ύφεσης ενδεχομένως χειρότερης από του 1929. Όλοι οι τομείς από τον τουρισμό και τις αερομεταφορές, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης τη σχέση πραγματικής οικονομίας και χρηματοοικονομικής σφαίρας, τη βιομηχανία, το ηλεκτρονικό εμπόριο επηρεάζονται δραματικά, ενώ οι καταναλωτικές συνήθειες που κυριάρχησαν την περίοδο της καραντίνας, όπως η τηλεργασία, η ηλεκτρονική μάθηση, η τηλεψυχαγωγία, ενδεχομένως να αποκτήσουν μονιμότερα χαρακτηριστικά. Στα προβλήματα της οικονομίας προστέθηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, και η σφοδρή πετρελαϊκή κρίση ενώ προστίθεται και η εξελισσόμενη ήδη τεράστια ανθρωπιστική επισιτιστική κρίση, με εκατομμύρια ανθρώπους στο φάσμα της πείνας ή στα όρια αυτού.  

Στο πεδίο της πολιτικής, εδώ και καιρό, εν μέσω συμβατικών αλλά και ψηφιακών πολέμων, κλιματικής αλλαγής και μεγάλων μεταναστευτικών ροών, εξελίσσεται μια παγκόσμια διαδικασία ανταγωνισμού, ανακατάταξης των μεγάλων δυνάμεων και αναδιάταξης της γεωπολιτικής, γεωστρατηγικής και γεωοικονομικής επιρροής και ισχύος τους, όπως αυτή είχε διαμορφώθηκε μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ η Κίνα διαγκωνίζεται τις ΗΠΑ για την πρωτοκαθεδρία, ιδιαίτερα μετά την απόσυρση των ΗΠΑ και την πολιτική του America first του Τράμπ. Τις τελευταίες δεκαετίες συντελείται επίσης μετάθεση της παραγωγικής διαδικασίας, αλλαγή της γεωγραφίας των αγορών του μέλλοντος και  αναδιανομή πλούτου, με κερδισμένη την Ανατολή και χαμένη τη Δύση. Ο κορωνοϊός με όσα προκάλεσε, λειτουργεί ως επιταχυντής αυτής της διαδικασίας μετάβασης σε ένα διαφορετικό κόσμο, με νέες διαμορφούμενες ισορροπίες στον πλανήτη.

Παράλληλα, ο τρόπος αντιμετώπισης της πανδημικής κρίσης από τους μεγάλους παίκτες προδίδει και το υπόδειγμά τους για το μέλλον. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν την πανδημία οικονομίστικα, βάζοντας την οικονομία πάνω από την κοινωνία, γι΄ αυτό άλλωστε και δεν κήρυξαν ποτέ ομοσπονδιακή καραντίνα. Η Κίνα αντιμετώπισε την υγειονομική κρίση με βία και ακραίο καθεστωτικό αυταρχισμό απέναντι στους πολίτες της, με τον τρόπο δηλαδή που το ιδιότυπο κινεζικό κομμουνιστικό καθεστώς έχει οργανώσει την καθημερινότητα της κινεζικής κοινωνίας.

 Σε αντιδιαστολή με την Κίνα και τις ΗΠΑ, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης  έδωσαν προτεραιότητα στη ζωή και υγεία των πολιτών τους και στην κοινωνική αλληλεγγύη, στήριξαν τους εργαζόμενους, τους ανέργους και τις ευπαθείς ομάδες, ενώ προχώρησαν σε επιδοτήσεις των επιχειρήσεων για να διασωθούν οι θέσεις εργασίας. Έγινε απολύτως σαφές και στους πιο δύσπιστους, ότι οι άλλες χώρες δεν λειτουργούν με τις ευρωπαϊκές ευαισθησίες, δεν ενδιαφέρονται για την προστασία του περιβάλλοντος, ούτε για το κλίμα.

Στη νέα λοιπόν περίοδο εστιγμένης ισορροπίας, όπου ο κόσμος αλλάζει συθέμελα, ο ρόλος που έπαιξαν στην αντιμετώπιση της κρίσης η Κίνα και οι ΗΠΑ αναδεικνύει για τους Ευρωπαίους το πόσο κρίσιμο είναι να καταστήσουμε, στο νέο κόσμο που διαμορφώνεται, βιώσιμο και ανθεκτικό το ευρωπαϊκό κεκτημένο που είχαμε ως τώρα συνηθίσει, τις αξίες και τον πολιτισμό της Ευρώπης, που είναι και η ψυχή της, και που δίνουν προτεραιότητα στο κράτος δικαίου, τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κοινωνική αλληλεγγύη, το κοινωνικό κράτος, την προστασία της εργασίας, της ανάπτυξης, του περιβάλλοντος, την ποιότητα ζωής. Το πιο σπουδαίο εγχείρημα της ιστορίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση, βρίσκεται τώρα μπροστά σε μία μεγάλη ιστορική στιγμή. Καλείται να απαντήσει στο δίλημμα ή να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία πολιτικής ολοκλήρωσης που θα της επιτρέψει να σταθεί ανταγωνιστικά και ως υπόδειγμα στη διεθνή σκακιέρα, ή να παραμείνει στη λογική εσωστρέφειας και εθνικών διαιρέσεων. Καλείται δηλαδή να αναμετρηθεί με τις εσωτερικές της αντιθέσεις, Βορρά – Νότου (με οικονομικό χαρακτήρα), Ανατολής – Δύσης (σε ζητήματα κράτους δικαίου και δημοκρατίας), να τις υπερβεί, να συγκλίνει και να διεκδικήσει ρόλο παγκόσμιου παίκτη. Το ερώτημα είναι αν θα τα καταφέρει.

Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση,, όπως δείχνει η ιστορία της, εξελίσσεται και αλλάζει με τις κρίσεις. Όλες οι κατά καιρούς μεγάλες αλλαγές είναι αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων και συμβιβασμών από τη διαχείριση μεγάλων κρίσεων και αντίστοιχης έντασης προκλήσεων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά την εφεκτικότητά της, δεν θα επιτρέψει να μετατραπεί η ενοποίησή της σε «αποτυχημένο πείραμα»’. Στο τέλος, με το γνωστό ευρωπαϊκό τρόπο, θα βρει το δρόμο της και θα είναι η πιο δυνατή απάντηση της Ηπείρου μας στη συντελούμενη παγκόσμια αναδιάταξη ισχύος και αναδιανομής.

Σε ό,τι αφορά στη χώρα μας, η κρίση, είναι συνθήκη που υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να παίξει ρόλο στην αλλαγή της νοοτροπίας μας, στη σφυρηλάτηση εθνικής αυτοσυνειδησίας και στο χτίσιμο της εμπιστοσύνης των πολιτών στο κράτος, τους θεσμούς και την κυβέρνηση, στοιχεία σημαντικά για να κερδίσουμε το μεγάλο στοίχημα της αντιμετώπισης των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας.