Το Post της ημέρας: Βάσω Κιντή

«Mερικές διευκρινίσεις σχετικά με διάφορα που ειπώθηκαν με αφορμή το γνωστό θέμα των αφισών στο μετρό για τις αμβλώσεις:

1. Η γνώμη αντιδιαστέλλεται προς τη γνώση. Μπορώ να έχω γνώμη για ο,τιδήποτε, ακόμη κι αν όσα περιέχονται σ' αυτή τη γνώμη είναι ψευδή. Μπορεί να πιστεύει κανείς ότι η γη είναι επίπεδη κι αυτή είναι η γνώμη του. Δεν έχει γνώση ότι η γη είναι επίπεδη. Έχει τη γνωμη. Δεδομένων αυτών δεν μπορεί να λέγεται ότι επειδή όσα λέει η αφίσα είναι ψευδή, δεν συνιστούν γνώμη. Μια χαρά συνιστούν γνώμη.

2. Έχει σημασία, από τη σκοπιά της ελευθερίας του λόγου (ειδικά με την έννοια που αυτή γίνεται κατανοητή στις ΗΠΑ -δηλαδή με ελάχιστους περιορισμούς), αν όσα λέει η αφίσα είναι ψευδή; Όχι, δεν έχει. Τρανή απόδειξη όλη η συζήτηση για τα λεγόμενα Fake news, δηλαδή ψεύδη που διαδίδονται και θεωρείται ότι προστατεύονται από το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου οπότε είναι δύσκολο και αμφιλεγόμενο να περιοριστούν ή να διωχθούν. Μόνο με αυτοπεριορισμό.

3. Γιατί προστατεύεται ο λόγος που περιέχει ψεύδη; Πρώτον διότι δεν είμαστε σίγουροι πάντα με 100% βεβαιότητα τι είναι αλήθεια και τι ψεύδος και δεύτερον διότι γίνεται δεκτό ήδη από τον Μill, ότι η διαπάλη των ιδεών και των γνωμών, ο έλεγχος της μιας από την άλλη βοηθάει την εξεύρεση της αλήθειας.

4. Προστατεύεται από την ελευθερία του λόγου να λέει κανείς αντιεπιστημονικά πράγματα; Ναι. Γιατί δεν ξέρουν όλοι τι είναι επιστημονικό και έχουν δικαίωμα να λένε τη γνώμη τους (όποια κι αν είναι). Γιατί το τι είναι επιστημονικό δεν είναι 100% βέβαιο και αλλάζει και με την κριτική, δηλαδή με την κριτική που αμφισβητεί όσα θεωρούνται επιστημονικά αληθή. Αυτό δεν θίγει καθόλου τη θέση ότι η επιστημονική είναι η πιο έγκυρη γνώση που διαθέτουμε, έστω και μη απολύτως βέβαιη. Να μην ξεχνάμε επίσης ότι συχνά ο χαρακτηρισμός "επιστημονικός"/ "αντιεπιστημονικός" είναι ιδεολογικός.

5. Απαντάει η επιστήμη σε όλα τα ερωτήματα; Όχι. Απαντάει στα επιστημονικά ερωτήματα. Το ερώτημα π.χ., αν το έμβριο είναι πρόσωπο με δικαιώματα δεν είναι επιστημονικό ερώτημα. Αν ήταν, δεν θα μάς απασχολούσε ακόμη το θέμα με τόση σφοδρότητα.

6. Αν δεν έχει η επιστήμη απαντήσεις για ερωτήματα που μάς απασχολούν, δεν μπορούμε να εγείρουμε και να διεκδικούμε δικαιώματα, π.χ., για τις γυναίκες; Προφανώς και μπορούμε.

7. Προστατεύεται από την ελευθερία του λόγου να στρέφεται κανείς κατά ψηφισμένου νόμου του κράτους; Εννοείται. Δηλαδή πριν επιτραπεί η άμβλωση δεν έπρεπε να στραφεί κανείς κατά του τότε ψηφισμένου νόμου; (το νόμιμο δεν ταυτίζεται με το ηθικό).

8. Προστατεύεται από την ελευθερία του λόγου να αμφισβητεί κανείς κατοχυρωμένα δικαιώματα; Εννοείται. Έτσι γίνεται η πολιτική διαμάχη. Άλλο εάν κανείς θέλει να επικρίνει τις θέσεις αυτές.

9. Ακόμη και κάτι που θεωρείται λυμένο, μπορεί ανά πάσα στιγμή να αμφισβητηθεί και είναι θεμιτό να αμφισβητηθεί από τη σκοπιά της ελευθερίας του λόγου. Από κει και πέρα, προφανώς μπορεί να επικριθεί αυτή η αναμόχλευση και αυτή η θέση ως προς την ουσία της (όχι όμως να περιοριστεί).

10. Στις ΗΠΑ, εκτός από τον παραδοσιακό δημόσιο χώρο (traditional public forum), δηλαδή τα πάρκα τους δρόμους και τα πεζοδρόμια όπου υπάρχουν ελάχιστες ρυθμίσεις του λόγου, υπάρχει και ο εντεταλμένος δημόσιος χώρος (designated public forum) για δραστηριότητες έκφρασης, όπου οι όποιοι περιορισμοί πρέπει να τίθενται με φειδώ και πάντα ουδέτερα ως προς το περιεχόμενο. Τέτοιοι χώροι θεωρήθηκαν το μετρό της ΝΥ (που υποχρεώθηκε από τα δικαστήρια να δεχθεί προκλητικές και μισαλλόδοξες διαφημίσεις εναντίον του Ισλάμ τις οποίες είχε προηγουμένως απορρίψει δεδομένης της πολιτικής που είχε υιοθετήσει) αλλά και δημοτικοί χώροι, αμφιθέατρα, πολιτειακά πανεπιστήμια κλπ. Η κυβέρνηση δηλαδή έχει ευθύνη να εξασφαλίζει ότι έχουν όλοι τη δυνατότητα να ασκήσουν το δικαίωμά τους στον λόγο, να μην παραβιάζονται τα δικαιώματά τους. Δεν τους λέει απλώς πηγαίνετε σπίτι σας να τα πείτε ή κάπου αλλού.

----

Εγώ προσωπικά, για λόγους που δεν είναι της παρούσης (έχω γράψει στο παρελθόν), θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί στον λόγο, π.χ., εναντίον του hate speech. Γι' αυτό θεωρώ ότι ήταν λάθος η συγκεκριμένη διαφήμιση στο μετρό της Αθήνας. Και γι’ αυτό έγραψα πως φορείς που δραστηριοποιούνται στον δημόσιο χώρο, κυρίως δημόσιοι, πρέπει να έχουν μία πολιτική, κάποιους κώδικες δεοντολογίας, κάποιες αρχές, για το τι δέχονται και τι όχι ώστε να μην παρεμβαίνουν ad hoc οι υπουργοί ή η πίεση της κοινής γνώμης (ακόμη κι αν οι αποφάσεις τους με βάση αυτές τις αρχές καταπέσουν στα δικαστήρια). Όσοι όμως τάσσονται υπέρ της απεριόριστης, κατά τα αμερικανικά πρότυπα, ελευθερίας του λόγου, αν θέλουν να είναι συνεπείς, δεν πρέπει να έχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά με βάση το περιεχόμενο του λόγου που θέλει να εκφραστεί».