Τη Μόρια είναι δύσκολο να την περιγράψεις με λέξεις. Για να μιλήσεις για τη Μόρια, πρέπει να περπατήσεις μέσα στα λασπόνερα, να συναντήσεις τα βλέμματα των ανθρώπων, να μυρίσεις τα ξύλα και τα πλαστικά που καίνε για να ζεσταθούν, να ζήσεις τον αγώνα των λειτουργών, να ακούσεις τα γέλια των παιδιών που συνεχίζουν ανέμελα το παιχνίδι μέσα στην παγωνιά, να αισθανθείς το κρύο που διαπερνά το κορμί σου.
Πρέπει να διασχίσεις τα γεμάτα σκουπίδια και απόνερα μονοπάτια, να συναισθανθείς την απόγνωση των ανθρώπων, να μοιραστείς την αγωνία γιατρών και νοσηλευτών όταν δεν έχουν ούτε χαρτί για να γράψουν φάρμακα.
6,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Μυτιλήνης, στο χώρο του παλιού στρατοπέδου Παραδέλλη εκτυλίσσεται μια σύγχρονη τραγωδία.
Το μεσημέρι της προηγούμενης Πέμπτης –μιας παγωμένης Πέμπτης– βρέθηκα στη Μόρια. Δεν ήταν η πρώτη φορά. Ήμουν ξανά εκεί το 2015, τις πρώτες εβδομάδες που το στρατόπεδο μετατράπηκε σε κέντρο υποδοχής προσφύγων, μαζί με συναδέλφους ευρωπαϊκών κοινοβουλίων.
Τότε οι ροές ήταν μεγάλες αλλά οι άνθρωποι έμεναν εκεί μόνο για λίγες ημέρες πριν μεταφερθούν στην Ηπειρωτική Ελλάδα και από εκεί συνεχίσουν την πορεία τους προς την Ευρώπη. Τα πράγματα όμως άλλαξαν. Και άλλαξαν δραματικά.
Οι εικόνες από τα παράλια του νησιού σόκαραν όλη την υφήλιο. Βρέφη νεκρά στις ακτές. Άνθρωποι χωρίς ρούχα και χαρτιά κατέφθαναν καθημερινά μέσα σε τρύπιες λέμβους. Και ένα νησί –παγκόσμιο σύμβολο ανθρωπισμού και αλληλεγγύης– που μετατράπηκε σε μια τεράστια αγκαλιά για να απαλύνει τον πόνο τους.
Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η συμφωνία με την Τουρκία περιόρισε τις εισροές. Ο δρόμος όμως για την Ευρώπη είναι κλειστός. Ακόμα και η επανένωση των παιδιών με τις οικογένειές τους γίνεται με αργούς ρυθμούς και μέσα από δαιδαλώδεις γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Πάλεψα πολύ με τις λέξεις για να βρω μία που να ταιριάζει με τη Μόρια. Η αλήθεια όμως είναι μία: Η Μόρια είναι κάτι μεταξύ γκέτο και στρατοπέδου συγκέντρωσης.
Άνθρωποι 74 διαφορετικών εθνικοτήτων (μέχρι και από τη Τζαμάικα!), ζουν πίσω από ψηλά συρματοπλέγματα. Σε έναν χώρο που αρχικά κατασκευάστηκε για να φιλοξενεί 2.500 άτομα στοιβάζονται αυτή τη στιγμή περίπου 5.500.
Άνδρες, γυναίκες και παιδιά που δίνουν καθημερινά μάχη για την επιβίωσή τους.
Οι περισσότεροι παραμένουν εκεί για μήνες –υπάρχουν περιπτώσεις που φθάνουν και τον έναν χρόνο– περιμένοντας να εξεταστούν οι αιτήσεις ασύλου που έχουν υποβάλει.
Οι συνθήκες τραγικές, που δύσκολα χωρά ο ανθρώπινος νους.
Παλέτες που τοποθετήθηκαν την τελευταία στιγμή κάτω από τις σκηνές για να μη κοιμούνται μέσα στη λάσπη.
Ρούχα παντού απλωμένα για να στεγνώσουν, πράγμα δύσκολο καθώς το χιονόνερο έχει αρχίσει δειλά δειλά να πέφτει.
Χαντάκια που έχουν ανοιχθεί περιμετρικά των σκηνών για να μην μπει το νερό της βροχής.
Τσίγκινοι κάδοι που μέσα καίγεται ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί και χέρια απλωμένα που προσπαθούν να ζεσταθούν.
Παιδιά που τρέχουν κρατώντας αυτοσχέδια παιχνίδια.
Μητέρες με τα μωρά τους στημένες για ώρες έξω από το ιατρεία περιμένοντας να έρθει η σειρά τους για εξέταση.
Ασυνόδευτα παιδιά που φιλοξενούνται σε ξεχωριστό χώρο ελπίζοντας να μεταφερθούν σύντομα σε κάποια από τις δομές που υπάρχουν στην Αθήνα.
Ευάλωτες γυναίκες που χρήζουν ειδικής προστασίας, κοιτούν με μάτια διαπεραστικά και γεμάτα απόγνωση.
Αστυνομία, UNHCR, Frontex, Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, Υπουργείο Εσωτερικών που προσπαθούν να συντονιστούν.
Γιατροί και νοσηλευτές που δίνουν έναν τιτάνιο αγώνα καθημερινά να σώσουν ανθρώπους παρά τις ελλείψεις και τα γραφειοκρατικά προβλήματα.
Και οι υπεύθυνοι της δομής που προσπαθούν πάνω από τις δυνάμεις τους τις περισσότερες φορές να κρατήσουν την κατάσταση υπό έλεγχο.
Δεν είναι υπερβολικό να πει κανείς ότι η Λέσβος έσωσε την τιμή της Ελλάδας, την τιμή της Ευρώπης.
7.500 άνθρωποι σε ένα νησί με εγκαταστάσεις για 3.500 άτομα.
Η κατάσταση είναι πλέον ασφυκτική. Και η ανάγκη άμεσης αποσυμφόρησης κάτι παραπάνω από επιτακτική.
Οι υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν και οι αξίες που χάθηκαν. Αυτό συνέβη στο μεταναστευτικό ζήτημα.
Η Ευρώπη από τη μια, δεν τήρησε την υπόσχεση για άμεση ενίσχυση σε προσωπικό και μέσα για τη γρήγορη εξέταση των αιτήσεων ασύλου.
Η Ελλάδα από την άλλη, δεν κατάφερε να οργανώσει τις διαδικασίες και το περιβάλλον όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά.
Η Ευρώπη της ελευθερίας, των αξιών, του Διαφωτισμού, του ουμανισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έκλεισε τα μάτια. Σα να μην άντεχε να αντικρίσει το δράμα αυτών των ανθρώπων. Η Λέσβος όμως του Οδυσσέα Ελύτη στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων.
Ίσως γιατί «Πουθενά, σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, ο Ήλιος και η Σελήνη δε συμβασιλεύουν τόσο αρμονικά, δε μοιράζονται τόσο ακριβοδίκαια την ισχύ τους όσο επάνω σ’ αυτό το κομμάτι γης που κάποτε, ποιος ξέρει σε τι καιρούς απίθανους, ποιος Θεός, για να κάνει το κέφι του, έκοψε και φύσηξε μακριά, ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους».
Ήρθε όμως η ώρα της δράσης. Οφείλουμε να προσπαθήσουμε, πρέπει να επιμείνουμε. Οι υποσχέσεις πρέπει να τηρηθούν. Ή είμαστε μαζί ή δεν είμαστε τίποτα. Ή αναγνωρίζουμε την πραγματικότητα ή είμαστε καταδικασμένοι. Ή στεκόμαστε στο ύψος των περιστάσεων ή αποδεικνυόμαστε «άβουλοι και μοιραίοι».
Και ας δώσουμε μια υπόσχεση. Ότι του χρόνου τα Χριστούγεννα το στρατόπεδο της Μόριας θα έχει συνθήκες άξιες για μια χώρα της Ευρώπης, άξιες για το λίκνο του Πολιτισμού.
