Στις 20 Μαΐου ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε συμφωνία πώλησης όπλων με τη Σαουδική Αραβία ύψους 300 δις δολαρίων για τα επόμενα δέκα χρόνια. Η παραδοσιακή «ειδική σχέση», παρά τις προεκλογικές απειλές του Ντόναλντ Τραμπ, συνεχίζεται: οι σαουδαραβικές επενδύσεις στη Δύση παραείναι εκτεταμένες για να γίνει ανατροπή. Τι ενώνει τις ΗΠΑ με μια ισλαμική μοναρχία που τροφοδοτεί τα πιο φανατικά τζαμιά στη Δύση και εξοπλίζει τις τρομοκρατικές ομάδες; Το χρήμα.
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τις ένωνε ο κοινός εχθρός: ο κομμουνισμός. Κι αυτή η έμμονη ιδέα οδήγησε τις ΗΠΑ στη στήριξη των μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν με τη συνεργασία της Σαουδικής Αραβίας. Η αμερικανική στήριξη στους μουτζαχεντίν ήταν αφύσικη, η σαουδαραβική ήταν αυτονόητη: οι Σαουδάραβες βοηθούσαν τους ομοθρήσκους τους. Στη συνέχεια, βρέθηκαν χωρίς κοινό εχθρό: αντιθέτως, πολλά ήταν τα σημεία απόκλισης: το κράτος του Ισραήλ –ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο των Έξι Ημερών– οι τιμές του πετρελαίου μετά την κρίση του 1973, η εισβολή στο Ιράκ το 2003 και, φυσικά, οι διάφορες φάσεις του λεγόμενου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Κοντολογίς, οι δύο χώρες ήταν και παραμένουν εμπορικοί εταίροι αλλά δεν έχουν τίποτα να μοιραστούν. Αντιθέτως, έχουν πολλά να μοιράσουν.
Οι διπλωματικές τους σχέσεις δείχνουν το αυτονόητο: η οικονομία, το χρήμα, υπερβαίνει οποιαδήποτε λογική ή ηθική υπόθεση. Οι ΗΠΑ θρηνολογούν για τα αυταρχικά καθεστώτα και απαγχονίζουν δικτάτορες, αλλά ανέκαθεν αντιμετώπιζαν με θάμβος τη χώρα του Ιμπν Σαούντ. Και η Standard Oil έβαλε από νωρίς το πόδι της στην Αλ-Χάζα. Κι όμως, στη δεκαετία του 1930 και μέχρι το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, οι ΗΠΑ αδιαφορούσαν για εξωτικές περιπέτειες: τα πράγματα χειροτέρεψαν όταν άρχισαν να ενδιαφέρονται, όταν αποφάσισαν να παίξουν τον Λόρενς της Αραβίας και να χρησιμοποιήσουν τους Άραβες εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο πρόεδρος Τρούμαν είχε την τρελή υποψία ότι οι Σοβιετικοί είχαν βάλει στο μάτι τη Σαουδική Αραβία και υποσχέθηκε να την προστατέψει από τη σοβιετική επιρροή ενισχύοντας την αμερικανική παρουσία στην περιοχή· λίγο αργότερα, ο Αϊζενχάουερ εγκαινίασε κοινή στρατιωτική εκπαίδευση και αποστολή στο Ριάντ αμερικανών μηχανικών με υψηλή τεχνογνωσία. Αλλά, τι περίεργο, το 1955, ο βασιλιάς Σαούντ συμμάχησε με τον φιλοσοβιετικό Νάσερ: οι Αμερικανοί, που μετρούσαν τα πάντα με κριτήριο το οικονομικό κέρδος, δεν καταλάβαιναν τη συγγένεια που είχαν μεταξύ τους οι Άραβες, οι μουσουλμάνοι. Στη συνέχεια, ευτυχώς και δυστυχώς για τις ΗΠΑ, ο Σαούντ πούλησε τον Νάσερ κατά την κρίση του Σουέζ δημιουργώντας ρήγμα στον αραβικό κόσμο – ένα ρήγμα που είχε επίσης θρησκευτική βάση, πράγμα που διέφευγε εντελώς από τη Δύση.
Στα δύο χρόνια της προεδρίας του ο Τζον Κένεντι απεδείχθη ο μεγαλύτερος ανακατώστρας: αλλά μετά τον θάνατό του, ενώ οι Βρετανοί αποχωρούσαν με μικρά πηδηματάκια από τη Μέση Ανατολή, οι ΗΠΑ άρχισαν να σκέφτονται μήπως οι συναναστροφές με μυστηριώδεις Ανατολίτες δεν ήταν και τόσο καλή ιδέα. Όσο για τον Νίξον, μολονότι καταλάβαινε από εξωτερική πολιτική, στήριξε δυο χώρες που μισούσαν η μία την άλλη: το Ιράν (επί Σάχη) και τη Σαουδική Αραβία. Λάθος.
Οι ΗΠΑ, για να ισοφαρίσουν τη στήριξή τους στο Ισραήλ και για να εκτονώσουν την ένταση από το εμπάργκο που είχε επιβληθεί στο πετρέλαιο (τι υπέροχη ιδέα! Εμπάργκο και «κυρώσεις» πρέπει να γίνουν εκθέματα σε μουσείο αρχαιολογίας των διεθνών σχέσεων), προσέγγισαν ακόμα περισσότερο τους Σαουδάραβες κι από το 1975 τα εμπορικά συμβόλαια μεταξύ τους αυξάνονταν διαρκώς σε όγκο. Τι έκανε η Σαουδική Αραβία τα όπλα που αγόραζε από τις ΗΠΑ; Τα μαχητικά αεροπλάνα, τα τεθωρακισμένα M1 Abrams, το πολεμικό υλικό; Δημιουργούσε και εξόπλιζε την Αλ-Κάιντα. Παραλλήλως, στη δεκαετία του 1970 και του 1980 χιλιάδες Σαουδάραβες φοιτητές σπούδασαν σε αμερικανικά πανεπιστήμια με κρατικές υποτροφίες – και έμειναν στις ΗΠΑ ενισχύοντας το ήδη ισχυρό σαουδαραβικό λόμπι.
Την εποχή εκείνη, εξαιτίας της ιρανικής επανάστασης, οι ΗΠΑ θεωρούσαν εξτρεμιστές τους Σιίτες, ενώ εξτρεμιστικές ήταν αμφότερες οι μορφές του Ισλάμ: ο ανταγωνισμός για το πετρέλαιο ήταν μόνον ένας από τους παράγοντες διάσπασης του αραβικού κόσμου. Αργότερα, τον Αύγουστο του 1990, όταν το Ιράκ εισέβαλε στο Κουβέιτ, οι ΗΠΑ «προστάτεψαν» τη Σαουδική Αραβία από ενδεχόμενη παρόμοια επίθεση, αν και δεν υπήρχε κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι ο Σαντάμ απεργαζόταν σατανικό σχέδιο εναντίον της Σαουδικής Αραβίας. Και παρά τις έρευνες για καινούργιες μορφές ενέργειας που θα μπορούσαν να απελευθερώσουν τις ΗΠΑ από την εισαγωγή σαουδαραβικού πετρελαίου, οι στενές σχέσεις διατηρήθηκαν ακόμα και μετά την 11η Σεπτεμβρίου: κι όμως ήταν σαφές και γνωστό σε όλους ότι επί περισσότερα από είκοσι χρόνια η Σαουδική Αραβία και μεμονωμένοι Σαουδάραβες επιχειρηματίες χρηματοδοτούσαν τζαμιά και «πολιτιστικά κέντρα» στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ μέσω των οποίων ασκούσαν ισλαμική προπαγάνδα και στρατολογούσαν μέλη της Αλ-Κάιντα. Ο πρόεδρος Τζορτζ Γ. Μπους συνέχισε να εγκωμιάζει τη σαουδαραβική στήριξη στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας: κανείς δεν κατάλαβε γιατί.
Δεν υπήρξε τέτοια στήριξη. Η Σαουδική Αραβία δεν συνεργάστηκε, απ’ όσο μπορούμε να ξέρουμε, σε έρευνες σχετικές με την ισλαμική τρομοκρατία. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, σαουδαραβική δημοσκόπηση έδειξε ότι «οι μορφωμένοι Σαουδάραβες μεταξύ 25 και 41 ετών» στήριζαν τον Μπιν Λάντεν· το ποσοστό έπεσε δραματικά το 2006, όταν η Αλ-Κάιντα διασπάστηκε και άρχισαν να δημιουργούνται οι πυρήνες που αργότερα θα εξελίσσονταν στο ISIS. Αλλά η φαινομενική φιλία της Σαουδικής Αραβίας με τις ΗΠΑ είχε δυσαρεστήσει πολλούς σαλαφιστές με αποτέλεσμα τρομοκρατικά επεισόδια στο εσωτερικό της χώρας. Δεν ήταν όλα τα τρομοκρατικά χτυπήματα όμοια: μερικά ήταν μέρος της διένεξης Σουνιτών-Σιιτών και είχαν μόνο έμμεση σχέση με τη Δύση.
Από το 2009 ξέρουμε με σχετική ακρίβεια ότι μεγάλο μέρος της «ζακάτ», του λαϊκού εράνου υπέρ του Ισλάμ, που αποτελεί τουλάχιστον το 2,5% των εισοδημάτων των Σαουδαράβων, διοχετεύεται στην ισλαμική τρομοκρατία. Η μοναρχία είναι μοιρασμένη ανάμεσα στη στρατιωτική εξάρτηση από τις ΗΠΑ και στην αφόρητη πίεση του ισλαμικού κατεστημένου που δηλώνει πως θέλει να καταστρέψει τη Δύση. Πώς αντιδρούν οι ευρωπαϊκές χώρες και οι ΗΠΑ σ’ αυτή την ωραία προοπτική; Δεν αντιδρούν: είτε πιστεύουν ότι ο πολιτισμός τους είναι ανίκητος, είτε ότι είναι ανεπανόρθωτα ξοφλημένος.
11°
