Δημόσιοι υπάλληλοι και οι τρεις. Ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ. Γονείς. Συζητούν για την επίθεση στον Λουκά Παπαδήμο και λένε οτι δεν λυπούνται. Τους ρωτάνε γιατί; Απαντούν επειδή μας έβαλε στο Μνημόνιο. Τους ρωτάνε για τον Τσίπρα και εξηγούν ότι δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Το περιστατικό είναι από το Facebook. Ανάλογα βρίσκει κανείς πολλά και με κάθε είδους επάγγελμα. Από πολιτικούς και δημοσιογράφους ως οδηγούς ταξί.
Μπορείς να κάνεις λογική συζήτηση με αυτούς τους ανθρώπους; Προφανώς όχι. Να τους πείσεις με λογικά επιχειρήματα ότι κάθε εναλλακτική λύση θα ήταν χειρότερη; Μα αν δεν το έχουν ήδη καταλάβει τι θα τους αλλάξει τη γνώμη; Ποιο Μνημόνιο; Το πέμπτο ή το δέκατο; Άλλωστε δεν είναι αυτό το ζήτημα. Το ενδιαφέρον και το τρομακτικό είναι αυτή η κοινοτοπία του μίσους. Όχι το μίσος καθαυτό. Μίσος υπήρχε και θα υπάρχει. Αλλά η απουσία οποιασδήποτε αναστολής στο να εκφραστεί.
Η ιστορία του πολιτικού πολιτισμού θα μπορούσε να θεωρηθεί και σαν μια συνεχής προσπάθεια να ελεγχθεί το μίσος. Να μπουν όρια, δηλαδή κανόνες, στις πολιτικές αντιπαραθέσεις. Στην Ελλάδα είναι σαφές ότι για μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας τα όρια, δηλαδή ο πολιτισμός, έχουν καταρρεύσει. Κι όταν με τόση μεγάλη ευκολία υιοθετούν την ρητορική του μίσους, όχι άτομα του περιθωρίου αλλά πολίτες απολύτως ενταγμένοι στον κοινωνικό ιστό, τότε θα πρέπει να προβληματιστούμε. Το πέρασμα από ευυπόληπτος πολίτης σε χουλιγκάνο των τρομοκρατών δεν ειναι τόσο απλό, θέλει προετοιμασία.
Το πρώτο βήμα είναι να βρεθεί το αντικείμενο του μίσους. Χρειάζεται μια απλουστευτική πολιτική αντίληψη που να φορτώνει τις ευθύνες για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Προσοχή όχι απλώς να ασκείται κριτική στην στάση τους αλλά να τους προσδίδονται υπαρξιακά περίπου χαρακτηριστικά, να έχουν την αποκλειστικότητα της ευθύνης. Αυτό βρέθηκε εύκολα στο πρόσωπο του κ. Σόιμπλε και δευτερευόντως στην κ. Μέρκελ. Βοήθησε η αίσθηση της παντοδυναμίας της Γερμανίας κι έτσι οι αντιρρήσεις άλλων χωρών στην βοήθεια προς την Ελλάδα, η δύσκολη κατάσταση στην εσωτερική πολιτική ζωή της Γερμανίας και φυσικά οι ελληνικές ευθύνες μπόρεσαν να αγνοηθούν. Με όπλο τον Σόιμπλε μπήκαν στο κάδρο και όλοι οι «συνεργάτες» του. Όπου συνεργάτες όσοι εκπροσωπούσαν την χώρα. Προφανώς αυτή η προσωποποίηση της ευθύνης πάτησε πάνω σε έναν απλουστευτικό πολιτικό λόγο που κυριάρχησε σε όλη την διάρκεια της μεταπολίτευσης. Είναι η μετάλλαξη μιας ισχυρής πολιτικής μας παράδοσης.
Και πάλι όμως αυτό δεν επαρκεί. Πολλοί νιώθουμε μίσος για πολλούς αλλά το κρατάμε μέσα μας. Έτσι μας διδάσκει η θρησκεία, η ανατροφή που παίρνουμε στο σχολείο, οι κανόνες συμπεριφοράς ακόμα και το αίσθημα αξιοπρέπειας που έχουμε. Δεν είναι σωστό να μισούμε. Για να το εκφράσουμε χωρίς καμία ντροπή χρειάζεται και πάλι ένα άλμα. Να γίνει ο λόγος του μίσους κοινωνικά αποδεκτός. Ότι ξεκίνησε από περιθωριακά άτομα και έντυπα λοιπόν είδαμε ξαφνικά να γίνεται ο κυρίαρχος πολιτικός λόγος της άκρας αριστεράς και της άκρας δεξιάς. Πώς κατάντησε έτσι η αριστερά εξακολουθεί να μου προκαλεί ερωτηματικά. Έχω την αίσθηση ωστόσο ότι έχει να κάνει με μια αλλαγή γενεών, με την επικράτηση στελεχών που μετέφεραν την λογική των ριάλιτι στην πολιτική, στελεχών χωρίς ηθικές αναστολές. Φυσικά με την όχι άδολη σύμπλευση παλαιοτέρων. Για τους ΑΝΕΛ πάλι δεν εχω καμία απορία. Η σύμπλευση βέβαια, όπως και η άνοδος της Χρυσής Αυγής βοηθούν να καταλάβουμε ότι το μίσος αυτό δεν έχει πολιτικά χαρακτηριστικά. Δεν ειναι αριστερό ή δεξιό. Είναι κοινωνικό μίσος και μπορεί να συμπεριλάβει τον καθένα.
Για την τρομοκρατία αυτή καθαυτή βέβαια χρειάζονται ακόμα περισσότερα άλματα. Άλλο να νιώθεις μίσος, άλλο να το εκφράζεις ελεύθερα και άλλο να το κάνεις πράξη. Εδώ τα πράγματα σοβαρεύουν. Ποιοι και γιατί γίνονται τρομοκράτες; Είναι παιδιά που μισούν τους γονείς τους επειδή βλέπουν την υποκρισία της ζωής τους; Είναι παιδιά που παίρνουν τοις μετρητοίς την ρητορική του μίσους; Δεν το ξέρω και θα ήταν νομίζω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μια μελέτη για το προφίλ της νέας κυρίως γενιάς των τρομοκρατών, παιδιών δηλαδή από εύπορες σχετικα οικογένειες. Δυο πράγματα ωστόσο γνωρίζουμε. Πρώτον ότι δεν είναι παιδιά της κρίσης, το φαινόμενο άνθησε ήδη από τα χρόνια της αφθονίας. Δεύτερον ότι ασφαλώς στην διόγκωση του συμβάλει η αίσθηση της γενικευμένης ασυλίας για την χαμηλής έντασης βία των μολότοφ.
Είναι ηθικοί αυτουργοί της τρομοκρατίας όσοι ασπάζονται και καλλιεργούν την ρητορική του μίσους; Όσοι ενθάρρυναν τελικά την βία είτε δικαιολογώντας την είτε ακόμα και προτρέποντας σε πράξεις βίας; Με μια έννοια ναι. Όχι γιατί αυτός ήταν ο σκοπός τους. Αλλά επειδή έχουν συμβάλει καθοριστικά στην κατεδάφιση όλων εκείνων των ορίων που προστατεύουν τις πολιτισμένες κοινωνίες από την βαρβαρότητα.
12°
