Πού θα πάνε τα λεφτά της ανάπτυξης;

Αν έχει απομείνει μία ελπίδα για ανάκαμψη της οικονομίας και της χώρας στα επόμενα χρόνια είναι οι περιορισμένοι πόροι που θα έχει στη διάθεσή της να διατεθούν στοχευμένα με μια αυστηρά αναπτυξιακή λογική. Οι πόροι αυτοί είναι το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020, τα λίγα δάνεια που θα δοθούν από τις πληγωμένες τράπεζες και σε ένα βαθμό ο νέος αναπτυξιακός νόμος.

Το νέο ΕΣΠΑ έχει τέσσερις προκαθορισμένους πυλώνες:

• Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία

• Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη

• Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού και διά Βίου Μάθηση

• Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα και περιφερειακά προγράμματα για όλες τις περιφέρειες της χώρας.

Το ποια έργα θα ενταχθούν σε καθένα από αυτούς τους πυλώνες και σε κάθε περιφέρεια δεν είναι καθόλου προκαθορισμένο. Παρά το γεγονός ότι καμία αξιολόγηση των προηγούμενων προγραμμάτων δεν έχει γίνει, γνωρίζουμε ένα μεγάλο μέρος των πόρων του ΕΣΠΑ πού σπαταλάται. Η σπατάλη αυτή οφείλεται:

• Στην έλλειψη σχεδιασμού που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στην προοπτική του κάθε φορέα που υποβάλει προτάσεις. Συνήθως εντάσσονται έργα με τη μέθοδο first come first served (όποιος προλάβει), ενώ στις περιφέρειες οι περιφερειάρχες κάνουν συχνά προσωπική πολιτική με την ένταξη των έργων.

• Στη χρησιμοποίηση των πόρων για να καλυφθούν προσωρινές ανάγκες που κανονικά δεν δικαιούνται χρηματοδότηση (βαφτίζουμε το κρέας ψάρι, προσφιλής μεθοδολογία σχεδιασμού προγραμμάτων).

Στην υπερκοστολόγηση των έργων. Θα ήταν ενδιαφέρον να μαθαίναμε πχ. πόσο στοιχίζει ένα χιλιόμετρο δρόμου στην Ελλάδα και σε σχέση με άλλες χώρες η δημιουργία ενός portal.

• Στην αδυναμία ουσιαστικής παρακολούθησης της πορείας του έργου (του φυσικού αντικειμένου). Καθυστερήσεις, λάθη, αστοχίες, παραλείψεις σωρεύονται, διογκώνουν το κόστος και μειώνουν την αναμενόμενη ωφέλεια για τους πολίτες. Η ύπαρξη των ενδιάμεσων φορέων διαχείρισης παρότι είναι θετικό μέτρο δεν επαρκεί για να αντιμετωπίσει όλα αυτά τα προβλήματα σχεδιασμού και διαχείρισης. Οι ΕΦΔ χρειάζονται ενίσχυση και μεγαλύτερη αυτοδυναμία.

• Στην έλλειψη μίας σοβαρής αξιολόγησης/αποτίμησης του κάθε έργου ξεχωριστά και των προγραμμάτων συνολικά.

Πόσο κόστισε το έργο, πόσο σε σύγκριση με άλλα, πόσοι ωφελήθηκαν, ποια έργα είναι βιώσιμα για να συνεχίσουν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη. Η χώρα μας έχει γεμίσει από δομές που φτιάχνονται με το ΕΣΠΑ, πληρώνουν εργαζόμενους με αυτούς τους πόρους και μόλις τελειώσει το πρόγραμμα κλείνουν, λες και οι ηλικιωμένοι δεν χρειάζονται πια βοήθεια στο σπίτι, οι επιχειρήσεις δεν χρειάζονται άλλη στήριξη. Η βιωσιμότητα των προγραμμάτων πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό κριτήριο ένταξης. Ο μόνος δείκτης που χρησιμοποιείται είναι ο βαθμός απορρόφησης των κονδυλίων που όχι μόνο δεν δίνει καμία πληροφορία για την ποιότητα και την ωφέλεια των έργων αλλά αξιολογεί θετικά τα πιο σπάταλα έργα.

• Στη γραφειοκρατία των προγραμμάτων που εξέθρεψαν μία δυσανάλογα μεγάλη αγορά συμβούλων, η οποία απορροφά ένα πολύ σημαντικό τμήμα των πόρων.

Τέλος παρότι δεν έχουμε αξιολόγηση των έργων και των προγραμμάτων ξέρουμε δυστυχώς τις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας σε κάθε έναν από τους πυλώνες του ΕΣΠΑ.

• Ξέρουμε ότι η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας κατρακυλά και έχει φτάσει στη θέση 81 της παγκόσμιας κατάταξης (μια θέση κάτω από το Τατζικιστάν), ότι η επιχειρηματικότητα ανάγκης (σουβλατζίδικα, καφετέριες κ.λπ.) υπερτερεί συντριπτικά της επιχειρηματικότητας ευκαιρίας, ξέρουμε ακόμη πόσο λίγες πατέντες κατοχυρώνονται.

• Για τις υποδομές μεταφορών παρατηρούμε τη διαχρονική αδυναμία εκσυγχρονισμού των ελληνικών σιδηροδρόμων που αποτελούν τη μεγάλη τροχοπέδη στο να εξελιχτούν τα ελληνικά λιμάνια σε μεγάλα διαμετακομιστικά κέντρα.

• Ξέρουμε ότι είμαστε μία χώρα που ρυπαίνει και σπαταλά ενέργεια.

• Ξέρουμε ακόμα ότι στο θέμα της κατάρτισης δυναμικού με στόχο την απόκτηση νέων δεξιοτήτων, στη χώρα μας ωφελούνται περισσότερο οι εκπαιδευτές παρά οι εκπαιδευόμενοι.

• Τέλος σε ό,τι αφορά τον τελευταίο πυλώνα, τη μεταρρύθμιση του Δημόσιου τομέα, γνωρίζουμε ότι εκτός από κάποια σημαντικά βήματα στον τομέα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης δεν έχει γίνει τίποτα άλλο.  Εδώ δεν αναφερόμαστε μόνο στην κεντρική κυβέρνηση αλλά και στο σύνολο της τοπικής αυτοδιοίκησης και των φορέων του Δημοσίου

Σε όλα τα παραπάνω είναι προφανές ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις έχουν τεράστια ευθύνη. Στην πραγματικότητα όλες οι παθογένειες που περιγράφθηκαν είναι οι παρενέργειες της αντίληψης που επικράτησε όλα αυτά τα χρόνια. (ΟΛΑ ΤΑ ΚΙΛΑ, ΟΛΑ ΤΑ ΛΕΦΤΑ)
. Η σημερινή κατάσταση πρέπει να αποτιμηθεί με νηφαλιότητα, να τεθούν σε κάθε πυλώνα στόχοι για την επόμενη πενταετία και να γίνουν σημαντικές αλλαγές στο σχεδιασμό και τη διαχείριση των προγραμμάτων. Πρέπει να υπάρξουν άμεσα προτάσεις και να ασκηθεί έλεγχος στην κυβέρνηση.

Σε ό,τι αφορά τους περιορισμένους πόρους των τραπεζών η κατάσταση είναι εξίσου σοβαρή. Η αδυναμία διαχείρισης των κόκκινων δανείων σε συνδυασμό με κάποιες αριστερές ιδεοληψίες περί εργατικής αυτοδιαχείρισης και καμινάδων που πρέπει να βγάλουν καπνό έχουν διαμορφώσει μία ισχυρή τάση (που εκφράζεται κυρίως από την Πρόεδρο της ΕΤΕ κ. Κατσέλη και την υφυπουργό Βιομηχανίας κ. Τζάκρη, αλλά και από τον τέως βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ καθηγητή Λαπαβίτσα) για επαναλειτουργία υπερχρεωμένων βιομηχανικών μονάδων, κυρίως κλωστοϋφαντουργικών, στη βάση νέων επιχειρηματικών σχεδίων για τη δημιουργία επώνυμων ελληνικών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων που θα κατακτήσουν τη διεθνή αγορά με λειτουργία των μονάδων από τους εργαζόμενους.

Οι προσεγγίσεις αυτές δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα και αποτελούν ένα πρόσκαιρο άλλοθι για να πεταχτούν μερικές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ακόμη στη χοάνη των κόκκινων δανείων των κλωστοϋφαντουργικών επιχειρήσεων. Οι ελληνικές κλωστοϋφαντουργικές επιχειρήσεις σωρεύουν σήμερα τα περισσότερα κόκκινα δάνεια, το 71% έχει σταματήσει εδώ και καιρό να αποπληρώνεται.
 Η ελληνική κλωστοϋφαντουργία στην Ελλάδα έχει πεθάνει. Αυτό συνέβη και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, απλώς στην Ελλάδα η διαδικασία επιταχύνθηκε με την κακή διαχείριση και την έλλειψη στρατηγικής των επιχειρήσεων στις δεκαετίες του 90 και του 2000. Την ώρα που η ευρωπαϊκή κλωστοϋφαντουργία έχει στραφεί στα τεχνικά υφάσματα (technical garments) επενδύοντας στις νέες τεχνολογίες και στη χημεία, εμείς θέλουμε να παράγουμε πάλι νήματα πλεκτικής και μπλουζάκια, πετώντας εκεί τα λίγα δάνεια που θα δοθούν σε παραγωγικές επιχειρήσεις. 
Η απαξίωση των μεγάλων παραγωγικών μονάδων δεν πρέπει να αποθαρρύνει τους νέους Έλληνες σχεδιαστές. Για αυτούς και όλους τους νέους δημιουργούς θα υπάρχει πάντα χώρος στην παγκόσμια αγορά.

Τέλος ο αναπτυξιακός νόμος αναμένεται να λειτουργήσει θετικά κυρίως γιατί θα στραφεί φορολογικά προς νέες καινοτόμες επιχειρήσεις μη έχοντας λεφτά να μοιράσει (το κράτος χρωστά ήδη πάνω από 3 δις σε ενταγμένα επιχειρηματικά σχέδια που δεν μπορεί να πληρώσει). Οι παραγωγικές δυνάμεις και οι νέοι της χώρας μας πρέπει να δουν τα χρήματα που προορίζονται για την ανάπτυξη σαν την τελευταία τους ευκαιρία.

Ανάμεσα στις συμπληγάδες αφενός της προηγούμενης διαχείρισης των αναπτυξιακών πόρων (Όλα τα κιλά όλα τα λεφτά, δάνεια χωρίς εγγυήσεις) και των σημερινών ιδεοληψιών για αναβίωση των απαξιωμένων εργοστασιακών μονάδων, χρειάζεται ο δρόμος της στοχευμένης αξιοποίησης των αναπτυξιακών πόρων. Σε μία νέα αντίληψη με αποτελεσματικότητα διαφάνεια και λογοδοσία. Πεδίο δόξης λαμπρό για όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που θα διαχειριστούν τους πόρους της ανάπτυξης αλλά και για όποιο κόμμα επαγγέλλεται ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης.