Η παρουσίαση από την υπουργό ΠΕΚΑ κ. Μπιρμπίλη του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου για τη Θεσσαλονίκη συνοδεύτηκε από ένα παράλληλο σχέδιο δομικών παρεμβάσεων και αστικών αναπλάσεων, το οποίο διατρέχεται από τη σύγχρονη αντίληψη για τη διαχείριση του αστικού χώρου και της αστικής κινητικότητας. Η φιλοσοφία του σχεδίου περιλαμβάνει καινοτόμες και τολμηρές προσεγγίσεις, ειδικά στο βαθμό που αυτές υιοθετούνται επίσημα από το κεντρικό σχεδιασμό μιας κυβέρνησης. Σε αυτό έχει συμβάλλει καθοριστικά και η αυτόνομη πλέον υπόσταση από το 2009 του Υπουργείου Περιβάλλοντος, η ατζέντα του οποίου, σε άλλες περιόδους, συνθλίβονταν από την πρόταξη κυρίως έργων υποδομής στον ενιαίο τότε ΥΠΕΧΩΔΕ.
Οι τέσσερις βασικοί άξονες όπου συνοψίζεται αυτή η νέα οπτική θεώρηση του αστικού σχεδιασμού στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά και ειδικά στη Θεσσαλονίκη, μπορεί να συνοψιστεί στα εξής:
• Το κυκλοφοριακό πρόβλημα αντιμετωπίζεται μέσα από τις διεθνώς αποδεκτές αρχές της αστικής κινητικότητας, την αποδοχή δηλαδή της συμπληρωματικότητας και της αρμονικής συνύπαρξης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (Μετρό, Τραμ, Λεωφορεία, Θαλάσσια συγκοινωνία, ποδήλατα, πεζοί) και της ταυτόχρονης διακριτικής αποθάρρυνσης της χρήσης των ΙΧ.
• Διατυπώνεται με ισχυρή πολιτική βούληση η ανάγκη δραστικών παρεμβάσεων στο ιστορικό κέντρο της πόλης, με τη δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων, ποδηλατοδρόμων και δρόμων ήπιας κυκλοφορίας. Προτάσσεται το τρίπτυχο πεζός – ποδήλατο - μαζικά μέσα και διατυπώνονται τολμηρές προσεγγίσεις, όπως η πεζοδρόμηση ή η μετατροπή σε άξονα ήπιας κυκλοφορίας της οδού Τσιμισκή. Η θεώρηση της εικόνας και της λειτουργίας του κέντρου εκφεύγει από τη συντηρητική και παρωχημένη αντίληψη της εξυπηρέτησης του ΙΧ, και έτσι κεντρική αναφορά του σχεδιασμού γίνεται ο άνθρωπος-πεζός στη θέση του ανθρώπου-οδηγού.
• Τίθεται για πρώτη φορά, επισήμως και σε επίπεδο κεντρικού σχεδιασμού, το πολύπλοκο ζήτημα διαχείρισης της χωρικής συγκέντρωσης χρήσεων γης και κυρίως η προβληματική υπερσυγκέντρωση χρήσεων αναψυχής (καφέ, μπαρ, κλαμπ) σε εγκαταλειμμένες περιοχές, που αφού τις εξαντλήσουν οδηγούν σε μαρασμό τις περιοχές (Λαδάδικα, Βαλαωρίτου).
• Αντιμετωπίζεται για πρώτη φορά η προοπτική κατεδαφίσεων οικοδομικών τετραγώνων άνευ αρχιτεκτονικής αξίας, για να αναζωογονηθούν ολόκληρες περιοχές που έχουν περιέλθει σε αδιέξοδο χωρίς ελεύθερους, δημόσιους χώρους. Οι πρακτικές αυτές έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία στο εξωτερικό εδώ και χρόνια.
Κάθε φορά, βέβαια, που παρουσιάζεται στη Θεσσαλονίκη ένα σχέδιο, έχει γίνει πλέον παράδοση η κριτική να κινείται στη σφαίρα της γκρίνιας και του παράπονου. Είναι άδικο και αυτή τη φορά να προτιμήσουμε τη μίζερη και άγονη αντιπαράθεση, καθώς ο πυρήνας του νέου σχεδίου περιλαμβάνει τη σύγχρονη αντίληψη και πρακτική του αστικού σχεδιασμού σε ολόκληρο το σύγχρονο κόσμο.
14°
