Oι συγκλονιστικές αλλαγές στην τουρκική εξωτερική πολιτική, που συσσωρεύθηκαν την τελευταία εβδομάδα του ιερού μήνα του Ραμαζανίου, φέρνουν κατά ειρωνικό τρόπο την Άγκυρα πολύ κοντύτερα στο δόγμα που εισήγαγε ο Αχμέτ Νταβούτογλου, στο δόγμα των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες». Επί των ημερών του Νταβούτογλου, που λοιδωρήθηκε επίμονα για αυτό το δόγμα, που ήταν το εύκολο ανέκδοτο των επικριτών της εξουσία του Κόμματος της Δικαιοσύνης και τη Ανάπτυξης (AKP).
Η ευκολότερη και η θεαματικότερη στροφή της τουρκικής πολιτικής ήταν η αλλαγή με τη Ρωσία. Η έγκυρη συνάδελφος Asli Aydintasbas σημειώνει ότι η έκπληξη δεν προήλθε από την αλλαγή που σημειώθηκε στην Άγκυρα αλλά από την ταχύτητα της ανταπόκρισης της Μόσχας! Το πράσινο φως για την αποκατάσταση των σχέσεων άναψε στη Μόσχα με ταχύτητα φωτός(!) και δεν αφορούσε μόνο την αποκατάσταση των εμπορικών σχέσεων και των τουριστικών ροών, τις οποίες στερήθηκε οδυνηρά η Τουρκία, αλλά περιλάμβανε –κυρίως– τη συνεργασία στη Συρία!
Σταδιακά, επιστρέφουμε στο σημείο εκκίνησης: την προνομιακή και οικογενειακή σχέση του προέδρου Ερντογάν με τον Σύρο ηγέτη και στην επίμονη προσπάθειά να τον ωθήσει προς τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερο περιθώριο σταθερότητας στο καθεστώς του. «Δεν είναι εκτός των επιδόσεων του Ερντογάν η σκέψη της αποκατάστασης των σχέσεων με τον Άσαντ» λέει η καθηγήτρια Jenny White, που μελετά προσεκτικά την τουρκική κοινωνία και πολιτική και κυρίως την προσωπικότητα του προέδρου Ερντογάν.
Η αποκατάσταση των σχέσεων με το Ισραήλ ήταν λιγότερο εύκολη από εσωτερικής απόψεως και για τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν αλλά και για τον πρωθυπουργό Μπένζαμιν Νετανιάχου. Η συμφωνία προβλέπει μεγάλη αποζημίωση του Ισραήλ (20 εκατομμύρια δολάρια) στις εννέα οικογένειες των θυμάτων της επίθεσης στο Μαβί Μαρμαρά και περιλαμβάνει τη ρύθμιση για την αποστολή τουρκικής βοήθειας στη Γάζα από ισραηλινό λιμάνι του Ashdod. Και οι δύο αυτές ρυθμίσεις δεν θα είναι εύκολο να αφομοιωθούν. Ήδη στην Τουρκία οι ακτιβιστές που βρισκόταν πίσω την οργάνωση της αποστολής του Μαβί Μαρμαρά καταγγέλλουν ως «υποχώρηση» και «απαράδεκτη στροφή» τη συμφωνία και βρίσκονται σε μετωπική σύγκρουση με πρόεδρο Ερντογάν.
Η δυσφορία των ισλαμιστών δεν επισκιάζει ωστόσο τα γεωπολιτικά –για την Άγκυρα– επιτεύγματα. Η ρητορική υπαναχώρηση της τουρκικής κυβέρνησης και κυρίως του προέδρου Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ, η εγκατάλειψη των θέσεων που μέχρι τώρα ενθουσίαζαν το «αραβικό πεζοδρόμιο», υποκαθίσταται από την αναγνώριση πολύ πιο θεσμικού ρόλου σε σχέση με το παλαιστινιακό και την οργάνωση Χαμάς.
Η συνεργασία στον ενεργειακό τομέα, με τη μεταφορά στις αγορές του ισραηλινού φυσικού αερίου μεσώ Τσεϊχάν στη νότια Τουρκία δεν είναι το μικρότερο από τα πλεονεκτήματα που εξασφάλισε η Άγκυρα (αλήθεια γιατί δεν ακούσαμε τους λαλίστατους άλλοτε προαγωγούς των χιλιάδων χιλιομέτρων υποθαλάσσιων αγωγών που θα διέσχιζαν τα βάθη της Μεσογείου για να υπηρετήσουν τις εθνικιστικές φαντασιώσεις τους;).
Την ίδια ακριβώς στιγμή και οι σχέσεις με την Αίγυπτο, που είχαν γνωρίσει πολύ μεγάλη οξύτητα μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Abdel Fatah el-Sisi το 2013 και τη δριμεία επίθεση από τον Ερντογάν, βρίσκονται στο δρόμο της αποκατάστασης .
Οι αλλαγές αυτές πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες κάτω από τον εκκωφαντικό κρότο των τριών εκρήξεων στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης. Η επίθεση, παρόλο που επίσημα δεν έχει διεκδικηθεί από το ISIS, υπογράφεται από μέλη της διεθνούς ταξιαρχίας των ισλαμιστών, προερχόμενα από τις ισλαμικές περιοχές της παλαιάς ρωσικής αυτοκρατορίας και μετέπειτα Σοβιετικής Ένωσης. Το μένος τους απέναντι στην Τουρκία προδίδει διάθεση εκδίκησης για τα προνόμια που η γεωπολιτική συγκυρία τους είχε εξασφαλίσει στην Τουρκία και τώρα τα έχασαν. Η αποκρουστική επίθεση, διαρκούντος του Ραμαζανίου, είχε στόχο την ίδια τη σταθερότητα στην Τουρκία. Προσπάθησε να υπονομεύσει έναν από τους βασικούς οικονομικούς πυλώνες της χώρας.
Οι θεαματικές αλλαγές που καταγράφονται, ελπίζω να παρασύρουν και τον τρόπο με οποίον αντιλαμβανόμαστε την Τουρκία. Τίποτα απ’ όσα καταγράψαμε δεν επιβεβαιώνουν τς προσεγγίσεις που μιλούν πάντα για τη σύγκριση των κακών ισλαμιστών με τους καλούς «κοσμικούς». Αναδεικνύουν αντίθετα έναν περίπλοκο αγώνα για την εξουσία που υπακούει σε απόλυτα πραγματιστικά κριτήρια και όχι σε ιδεολογικές αγκυλώσεις. Έτσι μπορεί και να διορθώνει τα λάθη του.
10°
