Είμαστε φίλοι από τα παλιά. Η έγνοια για τα κοινά μάς διακατέχει από τα φοιτητικά μας χρόνια. Αν έπρεπε να της δώσω πολιτικό στίγμα θα την κατέτασσα στη φιλελεύθερη κεντροαριστερά. Πιστεύει με πάθος στο κράτος δικαίου, στην ελευθερία επιλογών του ατόμου, στην επιχειρηματικότητα, αλλά και στο κοινωνικό κράτος, την αλληλεγγύη και σε μία ισχυρή πατρίδα. Αγανακτούμε με τα ίδια πράγματα: το κομματικό-πελατειακό κράτος, την οικογενειοκρατία, την αναξιοκρατία, τη διαφθορά, και τους γελοίους πολιτικάντηδες που, εκμαυλίζοντας το λαό, οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία. Καλλιεργημένος άνθρωπος η φίλη μου, ευσυνείδητη δημόσια λειτουργός με εργασιακή εμπειρία στον ιδιωτικό τομέα, μητέρα δύο εφήβων, διακρίνεται γα τον πραγματισμό της. Στην τελευταία μας συζήτηση μου είπε ότι σκέφτεται να ψηφίσει Νέα Δημοκρατία στις εκλογές.
-Με εκπλήσσεις, της είπα. Είναι δυνατόν να πιστεύεις ότι ένα βαθιά λαϊκιστικό κόμμα που, μαζί με το ΠΑΣΟΚ, εξέθρεψε την πολιτική φαυλότητα, τη θεσμική παρακμή, και οδήγησε τη χώρα στα βράχια, θα μας βγάλει από την κρίση;
-Ποιος σου είπε ότι χαίρομαι γι’ αυτή την επιλογή, απάντησε. Ψηφίζω κλείνοντας τη μύτη. Αλλά, σε τελική ανάλυση είμαι ρεαλίστρια. Στις εκλογές ψηφίζουμε κυβέρνηση. Αν δεν βγει η ΝΔ πρώτη, θα βγει ο ΣΥΡΙΖΑ. Φαντάζεσαι αυτό τον απίστευτο θίασο ιδεοληπτικών ερασιτεχνών να κυβερνήσει για 4 χρόνια; Θα τα διαλύσουν όλα. Όχι, είμαι σίγουρη, όσο κι αν σιχαίνομαι αυτό που θα κάνω: σ’ αυτές τις εκλογές προέχει να χάσει ο Τσίπρας. Αν αυτός που θα τον κερδίσει είναι ο Μεϊμαράκης, ας είναι. Μετά απ’ όσα ζήσαμε αυτό το καλοκαίρι, δεν έχω καμία αμφιβολία. Σε ρωτάω: είναι δυνατόν να εφαρμόσει ο Τσίπρας ένα Μνημόνιο το οποίο υπέγραψε μεν, αλλά απεχθάνεται δε;
-Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Δεν θέλεις μόνο να εφαρμοστεί το Μνημόνιο, αλλά να γίνουμε, επιτέλους, μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα. Συμφωνώ. Από το 2010 και μετά, ο μόνος τρόπος να απαλλαγούμε από το Μνημόνιο είναι η αξιόπιστη εφαρμογή του. Το Μνημόνιο συνδυάζει λιτότητα και μεταρρυθμίσεις. Κανείς δεν θέλει τη λιτότητα, ενώ λίγοι θέλουν τις μεταρρυθμίσεις. Αλλεργία στο Μνημόνιο δεν έχει μόνο ο Τσίπρας. Είχε και ο Παπανδρέου και ο Σαμαράς. Θυμάσαι τις αστειότητες των Παπανδρέου-Βενιζέλου ότι «το Μνημόνιο βρίσκεται εκτός των ιδεολογικών ορίων του ΠΑΣΟΚ»; Ξέχασες τον εμπρηστικά αντιμνημονιακό λόγο του Σαμαρά; Όλοι αυτοί υλοποιούσαν κάτι που δεν πίστευαν. Δεν είχαν νοοτροπία κυβερνήτη αλλά απρόθυμου διαχειριστή. Και φυσικά φάνηκε.
-Ναι, αλλά ο Σαμαράς, τελικά, έκανε τη στροφή. Εφάρμοσε το Μνημόνιο, έστω κι αν μετά τις ευρωεκλογές επανήλθε στις γνώριμες πολιτικάντικες επιλογές. Ο Τσίπρας, όμως, εξακολουθεί να λέει ότι το Μνημόνιο είναι μία κακή επιλογή που αναγκάστηκε να κάνει. Είναι βαθιά διχασμένος. Η ΝΔ δεν είναι. Θες επειδή είναι συστημικό κόμμα εξουσίας, θες επειδή έχει μία παράδοση ευρωπαϊσμού, το γεγονός είναι ότι ενσωμάτωσε καλύτερα τη λογική του Μνημονίου. Αυτό με καθησυχάζει ότι δεν θα έχουμε συγκρούσεις με τους δανειστές. Δες τη μεγάλη εικόνα – τα τελευταία 6 χρόνια, όχι μόνο το πρόσφατο επτάμηνο.
-Τη μεγάλη σύγκρουση την είχαμε τον Ιούλιο. Ο Τσίπρας υπερέβη, ευτυχώς, τον ιδεοληπτικό του εαυτό και έκανε την ορθολογική επιλογή – κράτησε τη χώρα στο ευρώ. Εφόσον η συμμετοχή στο ευρώ δεν αμφισβητείται πλέον, το σημαντικό τώρα είναι η εφαρμογή του Μνημονίου. Εδώ όμως αρχίζουν, όπως την προηγούμενη εξαετία, τα δύσκολα. Και η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι απρόθυμοι υλοποιητές του Μνημονίου. Οι κοινοί ιστορικοί εθισμοί τους (ο λαϊκισμός και η κομματοκρατική-πελατειακή νοοτροπία) είναι τέτοιοι που δεν τους επιτρέπουν να παίρνουν δυσάρεστες αποφάσεις, ούτε να προωθούν ριζοσπαστικές αλλαγές. Εφαρμόζουν τη μνημονιακή λιτότητα γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς, αλλά δεν πιστεύουν στις μεταρρυθμίσεις που συμφώνησαν. Δεν είναι τυχαίο ότι και τα τρία κόμματα μιλάνε για «εξισορροπητικά» ή «ισοδύναμα» ή «παράλληλα» μέτρα. Άκουσες τι είπε ο Μεϊμαράκης σε προεκλογική του ομιλία; Θα κάνω ό,τι μπορώ για να μειωθεί η φορολογία των αγροτών, την οποία, όμως, πριν από λίγο καιρό ψήφισε! Αυτή η έμμεση αμφισβήτηση των δεσμεύσεων της χώρας παράγει διγλωσσία και μειώνει την αξιοπιστία μας έναντι των δανειστών. Οι δανειστές δεν μας εμπιστεύονται, οπότε μας στριμώχνουν περισσότερο, θέτουν περισσότερους όρους και αναβάλλουν τη λήψη επωφελών για μας αποφάσεων. Το χειρότερο όμως είναι ότι τις μεταρρυθμίσεις που επιβάλλει το Μνημόνιο (π.χ. η αποκομματικοποίηση της διοίκησης, η ενοποίηση των Ταμείων κ.λπ.) τα κόμματα εξουσίας δεν τις εντάσσουν σε ένα τολμηρό σχέδιο βαθιών αλλαγών της χώρας συνολικά. Πώς να το κάνουν, βέβαια, αφού ανακυκλώνουν τα φθαρμένα υλικά της Μεταπολίτευσης, τόσο σε επίπεδο προσώπων όσο και νοοτροπιών. Έχεις στ’ αλήθεια ικανό έναν πολιτικό σαν τον Μεϊμαράκη, άνθρωπο του κομματικού σωλήνα για 40 χρόνια, με καφενειακή γλώσσα, να προωθήσει τολμηρές μεταρρυθμίσεις; Δεν το έκανε ποτέ στη ζωή του. Θα το κάνει τώρα; Βλέπεις πουθενά φρεσκάδα στην αναπαλαιωμένη ΝΔ;
-Όχι δεν βλέπω, αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο Τσίπρας είναι ακόμη χειρότερος. Είναι και λαϊκιστής και ιδεοληπτικός και ανεύθυνος, με τη τζογαδόρικη στάση του έναντι των δανειστών.
-Δεν διαφωνώ αλλά εστιάζω αλλού. Και ο Τσίπρας και ο Μεϊμαράκης, θέλουν δεν θέλουν, είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόσουν το Μνημόνιο. Τα λαϊκιστικά κόμματά τους, όμως, για διαφορετικούς λόγους το καθένα, αποδέχονται απρόθυμα έως εχθρικά τις βαθιές αλλαγές που επιφέρει το Μνημόνιο. Η φορολογία των αγροτών, ο εξορθολογισμός του ασφαλιστικού και το άνοιγμα των επαγγελμάτων είναι καλά παραδείγματα. Γι’ αυτό θα κάνουν ό,τι έκαναν πάντα: θα υποσκάπτουν, όπως και όπου μπορούν, την εφαρμογή του. Θυμήσου ότι πέρυσι ο Σαμαράς δεν αποδεχόταν τη μείωση του ΦΠΑ στα νησιά, πιεζόμενος από τους λαϊκιστές βουλευτές του. Αμφιβάλλεις ότι το ίδιο θα συμβεί και τώρα; Περίμενε να δεις στη Βουλή τους εφαρμοστικούς νόμους για τους αγρότες, τα φαρμακεία και το ασφαλιστικό. Οι λαϊκιστές της ΝΔ θα σηκώνουν ξανά μπαϊράκι. Αν δε ο Τσίπρας είναι στην αξιωματική αντιπολίτευση, θα επανέλθει στην προηγούμενη αντιμνημονιακή ρητορική του. Το προανήγγειλε ήδη ο Βούτσης σε συνέντευξή του. Θα ξαναζήσουμε, λοιπόν, μια εκδοχή των προηγούμενων ετών: κλίμα πόλωσης, διστακτικότητα στην υλοποίηση των υποχρεώσεών μας, απουσία μεταρρυθμιστικής πνοής, μειωμένη κυβερνητική αξιοπιστία έναντι των δανειστών. Το έργο το ’χουμε ξαναδεί.
-Άρα, τι λες; Να ψηφίσουμε Τσίπρα για να μην είναι στην αντιπολίτευση και ξεσηκώνει τον κόσμο;
-Όχι, βέβαια. Λέω κάτι άλλο. Αν βγει η ΝΔ, θα έχουμε δύο προβλήματα. Πρώτον, με τον ΣΥΡΙΖΑ στην αντιπολίτευση θα έχουμε, όπως πριν, διαρκείς πολιτικές συγκρούσεις. Δεύτερον, το λαϊκιστικό DNA της αναπαλαιωμένης ΝΔ θα επαναφέρει τις ενδοκομματικές διενέξεις και παλινωδίες στην υλοποίηση του Μνημονίου – οι Κακλαμάνηδες, οι Γιακουμάτοι και οι Τζαμτζήδες καραδοκούν. Σε κάθε περίπτωση, θα μπούμε ξανά στον κύκλο της πολιτικής αβεβαιότητας και των τριβών με τους δανειστές. Αν βγει ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν θα έχουμε μάλλον έντονες πολιτικές συγκρούσεις, αλλά θα έχουμε μία ιδιαιτέρως διστακτική και αντιφατική υλοποίηση του Μνημονίου, η οποία θα εξαγριώσει τους δανειστές και θα καθυστερήσει αυτό που τόσο χρειαζόμαστε – την αναδιάρθρωση του χρέους. Τι θέλω να πω; Ότι και στη μία και στην άλλη περίπτωση, other things being equal, η αξιοπιστία της χώρας δεν θα βελτιωθεί, η εφαρμογή του Μνημονίου δεν θα επιταχυνθεί, και οι «δύσκολες» μεταρρυθμίσεις δεν θα προχωρήσουν.
-Άρα μου λες ότι δεν έχει τόση σημασίαποιο κόμμα θα έρθει πρώτο και θα πάρει το μπόνους των 50 εδρών;
-Ακριβώς. Ιδού γιατί. Πρώτον, είτε η ΝΔ έρθει πρώτη, είτε ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν έχουν άλλη επιλογή από την εφαρμογή του Μνημονίου. Με τεράστιο κόστος για τη χώρα, το Μνημόνιο αποδέχθηκαν πλέον και οι πιο σκληροί πολέμιοί του. Το θετικό, τουλάχιστον, απ’ αυτή την εξέλιξη είναι ότι η εξαλείφεται έτσι το πιο σημαντικό αίτιο πολιτικών συγκρούσεων που είχαμε τα τελευταία 6 χρόνια. Δεύτερον, η αποδοχή του Μνημονίου από όλα τα κόμματα εξουσίας φιλτράρεται από τα λαϊκιστικά ένστικτά τους, γι’ αυτό η αποδοχή τους είναι απρόθυμη και αντιφατική, οπότε θα δημιουργήσει προβλήματα. Άρα, συμπεραίνω, δεδομένου ότι κανένα κόμμα δεν θα πάρει την αυτοδυναμία, αυτό που χρειάζεται είναι ένα ισχυρό μεταρρυθμιστικό αντίβαρο για να εξισορροπήσει τα παλαιοκομματικά ανακλαστικά της ΝΔ ή τα ιδεοληπτικά ανακλαστικά του ΣΥΡΙΖΑ. Για μένα, ένα τέτοιο άφθαρτο, μεταρρυθμιστικό κόμμα είναι το Ποτάμι. Πιστεύω ότι η υπερψήφισή του είναι η πιο έξυπνη επιλογή για την ευρωπαϊκή πορεία και τις βαθιές αλλαγές που έχει ανάγκη η χώρα. Στη δεδομένη συγκυρία, ποιος θα είναι ισχυρός κυβερνητικός εταίρος έχει πιο μεγάλη σημασία από το ποιο κόμμα θα έρθει πρώτο. Για να είμαι ειλικρινής, βέβαια, δεν παραβλέπω ότι ο συλλογισμός μου δεν έχει τη δομή μαθηματικής απόδειξης. Πάντοτε εμπεριέχεται το στοιχείο του ρίσκου. Η ψήφος μας δεν είναι μόνο συμπέρασμα ορθολογικού συλλογισμού αλλά δηλώνει επιθυμία και ταύτιση με κάτι που μας υπερβαίνει. Όπως λέει ωραία ο φιλόσοφος Ζακ Ντεριντά, η λήψη μίας απόφασης, πέρα από την οποιαδήποτε ορθολογική της τεκμηρίωση, απαιτεί μια υπέρβαση, ένα «άλμα πίστης» (leap of faith), πέρα από κάθε υπολογισμό. Το ερώτημα είναι: είμαστε έτοιμοι μέσα μας να κάνουμε το άλμα;
Δεν μου απάντησε. Έμεινε σκεφτική. Χτύπησε το τηλέφωνο, χάσαμε τον ειρμό. Καλύτερα έτσι, σκέφτηκα, γιατί η πολιτική συζήτηση άρχισε να μας κουράζει. Πες μου τι διάβασες το καλοκαίρι, με ρώτησε. Κι αρχίσαμε ξανά, πιο ανάλαφρα τώρα…
* Ο Χ. Κ. Τσ. (www.htsoukas.com) υποψήφιος με το Ποτάμι στο νομό Ευρυτανίας
16°
