Edito 537

Στη δικιά μας δουλειά, αλλά και σε πολλές ακόμα, δύο είναι οι «καλές» σεζόν, αυτές που βγάζουν ολόκληρη τη χρονιά. Πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων και πριν τις καλοκαιρινές διακοπές. Τον Νοέμβριο, πριν τις γιορτές, ένας εμπρησμός έκαψε τα γραφεία μας. Πάει το 2014. Και τον Ιούνιο με την αναγγελία του δημοψηφίσματος, η αγορά πάγωσε, έκλεισαν οι τράπεζες, ακολούθησαν τα κάπιταλ κοντρόλ, η οικονομία διαλύθηκε. Πάει και το 2015. Πρόχειρος υπολογισμός, απώλειες ισοδύναμες με ετήσιες αμοιβές 15 θέσεων εργασίας το ένα, με 20 θέσεων εργασίας το δεύτερο.

Αυτό είναι η πραγματική ζωή. Όχι τα συνθήματα. Αυτή είναι και η ιστορία της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία 5 χρόνια. Θα μου πεις, δεν τους καίνε όλους, ακόμα και σ’ αυτή τη χώρα οι εμπρησμοί είναι κάπως εξαντρίκ. Δεν είναι ακριβώς έτσι γιατί χιλιάδες επιχειρήσεις και καταστήματα έχουν βανδαλιστεί αυτά τα χρόνια, ιδίως το 2010-2012 η Αθήνα είχε καεί πολλές φορές. Αλλά και η καθημερινή εμπόλεμη ατμόσφαιρα οδήγησε επιχειρήσεις στο λουκέτο. Με 700 πορείες και διαδηλώσεις το χρόνο, όπως επισήμαιναν οι εμπορικοί σύλλογοι, δεν δουλεύει τίποτα, οι κεντρικοί και εμπορικοί δρόμοι υπέστησαν μεγαλύτερες ζημιές στη κρίση απ’ ό,τι οι πίσω δρόμοι και οι γειτονιές. Πράγμα παράλογο, που εξηγείται όμως, γιατί αυτοί οι δρόμοι, το κέντρο της Αθήνας, είχε μετατραπεί σε πεδίο μάχης. Δολιοφθορές και πολιτική αναταραχή που δυναμίτιζαν την οικονομία, εκλογές κάθε 6 μήνες, μόνιμη προεκλογική ατμόσφαιρα. Καταστράφηκε ο τουρισμός τα καλοκαίρια του ’10, του ’11, του ’12, κάηκε η Αθήνα. Για κάποιο λόγο που τώρα ούτε θυμόμαστε, εμπόδιζαν να έρχονται κρουαζιερόπλοια στα λιμάνια, να βγαίνουν οι τουρίστες στην πόλη. Καταστράφηκαν οι τράπεζες, πάγωσε η οικονομία το 2015. Πέντε χρόνια προσπαθούσαμε να αποφύγουμε το «πιστωτικό γεγονός», την πτώχευση, 5 χρόνια προσπαθούσαμε να είμαστε καλυμμένοι από τα ευρωπαϊκά προγράμματα. Και όταν φάνηκε ότι ξεπερνούσαμε τις δυσκολίες, γκρεμίσαμε τα πάντα, ξαναγυρίσαμε από την αρχή. Αν η καταστροφή μας δεν έγινε απόλυτη αυτό το καλοκαίρι, αν υπάρχει ακόμα μια χώρα που υποτυπωδώς στέκεται στα πόδια της, οφείλεται στον Ντράγκι ο οποίος αντιτάχτηκε στο κούρεμα των ελληνικών καταθέσεων. Τουλάχιστον μέχρι στιγμής.

Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, ισχυρίζομαι ότι η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης του 2009 θα μπορούσε να γίνει πολύ πιο εύκολα και να είναι τώρα μια απλή ανάμνηση. Αν οι άλλες χώρες το αντιμετώπισαν μέσα σε 2-3 χρόνια, εμείς θα μπορούσαμε να τα είχαμε καταφέρει πολύ καλύτερα γιατί ξεκινήσαμε από πιο καλή αφετηρία. Όχι γιατί είμαστε ισχυρότερη χώρα αλλά γιατί είμαστε πλουσιότερη κοινωνία. Ο ορισμός του προηγούμενου συστήματος ήταν «ιδιωτικός πλουτισμός, δημόσια φτώχεια». Τα λεφτά των επιδοτήσεων και των δανεικών δεν είχαν γίνει δομές και υπηρεσίες, είχαν γίνει κατανάλωση, η χώρα με τη μικρότερη παραγωγή στην Ευρώπη ήταν πρώτη στην κατανάλωση. Όλοι οι δείκτες έδειχναν μια κοινωνία που είχε περιθώρια να «κόψει» δαπάνες χωρίς μεγάλο κόστος, χωρίς να οδηγήσει σε εξαθλίωση τους ασθενέστερους. Πρώτοι σε ιδιοκατοίκηση, πρώτοι σε γεννήσεις σε ιδιωτικά μαιευτήρια, πρώτοι σε κατανάλωση, τελευταίοι σε φτηνά γενόσημα φάρμακα, τελευταίοι σε φτηνά προϊόντα ετικέτας στα σούπερ μάρκετ, πρώτοι σε αξονικές και μαγνητικές εξετάσεις, πρώτοι σε φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή, πρώτοι σε πρόωρη συνταξιοδότηση.

Το 2010 οι εξαγωγές της Ελλάδας και της Πορτογαλίας ήταν παρόμοιες. Σήμερα της Πορτογαλίας είναι 20 δις περισσότερες. Βρισκόμαστε στον 6ο χρόνο παραζάλης, αδιεξόδου, αποτυχιών. Όλες οι χώρες, απλά και χωρίς υστερίες και δράματα, έβαλαν τα πράγματα κάτω, μάζεψαν την κατάσταση, διόρθωσαν ό,τι έπρεπε να διορθωθεί, δούλεψαν περισσότερο και πιο σωστά μέχρι να ορθοποδήσουν ξανά. Η Ισπανία βρίσκεται μπροστά σε ένα μπουμ ανάπτυξης. Η Κύπρος έχει ξεπεράσει ήδη το πρόβλημα, αν και τελευταία που μπήκε στα μνημόνια. Πουθενά δεν συνέβη αυτό που συνέβη στην Ελλάδα. Πουθενά μια οικονομική δυσκολία, μια «στραβή», μια αποτυχία, δεν έγινε αιτία εκμετάλλευσης, δεν δίχασε το λαό, δεν οδήγησε τα πολιτικά κόμματα σε εμφυλιοπολεμικές συγκρούσεις. Έπρεπε να συμβούν όλα αυτά, μόνο και μόνο για να γίνουν όλοι πρωθυπουργοί; Τώρα που τους είδαμε όλους, άξιζε τον κόπο;

Καταστρέψαμε 5 χρόνια τις ζωές μας. Χωριστήκαμε σε στρατόπεδα. Θρηνήσαμε νεκρούς. Δεν ήταν καλοκαίρι αυτό, λένε όλοι. Ακόμα και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, μια ολόκληρη χώρα βρίσκεται βυθισμένη στη μελαγχολία. Ακόμα μεγαλύτερη τώρα, γιατί δίπλα στη μελαγχολία των χαμένων χρόνων τώρα έχει προστεθεί και η μελαγχολία των χαμένων ψευδαισθήσεων. Ναι, όσο κι αν φαίνεται περίεργο, υπήρχαν και κανονικοί άνθρωποι, συμπολίτες μας που πίστευαν πραγματικά ότι αρκεί να λέγαμε «όχι» και ο πλανήτης ολόκληρος θα έσπευδε να μας δώσει δανεικά για να μην αλλάξουμε τίποτα από τη ζωή μας, απαθείς, αυτάρεσκοι και μοιραίοι. Η «χρησιμοποίηση» των πολιτών για τη λύση των αδιεξόδων που η ίδια η αντιμνημονιακή απάτη δημιούργησε. Το «όχι» που σημαίνει «ναι» και 3 εκλογές σε 8 μήνες με κόστος την υπονόμευση της οικονομίας.

Μετά από τόσα χρόνια ψηφίζουν άλλο ένα μνημόνιο, δυσκολότερο, όχι γιατί είναι χειρότερο ή καλύτερο από τα προηγούμενα, αλλά γιατί προστίθεται στα προηγούμενα. Το «μνημόνιο Τσίπρα» εμπεριέχει και τα δύο προηγούμενα, τα προϋποθέτει, δεν τα αντικαθιστά. Η 5ετία του λαϊκισμού ανέβασε το κόστος σε ύψη που δεν χρειάζονταν. Δεν πληρώνουμε πια τη χρεοκοπία, πληρώνουμε το πολιτικό σύστημα.

Μετά από 5 χρόνια εμφυλίων χαμηλής έντασης, τα πολιτικά μας κόμματα ψηφίζουν μαζί το τρίτο μνημόνιο και ετοιμάζονται να συγκυβερνήσουν στις 21 Σεπτεμβρίου. Καλά κάνουν, έστω και αργά κάνουν ό,τι έκαναν στις άλλες χώρες από την αρχή, που συνεργάστηκαν, ομονόησαν και προσπάθησαν να ξεπεράσουν γρήγορα το πρόβλημα. Τώρα όμως που συμβαίνουν όλα αυτά, που ο κύριος Δραγασάκης «ευχαριστεί τους Αμερικάνους», σκέφτεται κανείς πώς θα ήταν η χώρα μας αν δεν είχαν συμβεί όλα αυτά; Πως θα ήταν οι ζωές μας; Νιώθει κανείς ότι χρησιμοποιήθηκε; Αισθάνεται κάποιος ότι πρέπει να ζητήσει μια συγγνώμη;

Η ιστορία των τελευταίων 5 χρόνων δεν είναι η ιστορία της Ελλάδας των μνημονίων, είναι η ιστορία του καιροσκοπισμού και της ανικανότητας του μεγαλύτερου μέρους του πολιτικού συστήματος.