Γυναίκες που πρωταγωνιστούν σε «ανδροκρατούμενα» επαγγέλματα

Συνεντεύξεις: Μαριάννα Μανωλοπούλου, Μαρία-Ιωάννα Σιγαλού

Πλανητολόγος στο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος και Νομικός Σύμβουλος της ΠΑΕ ΑΕΚ. Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό κάποιων,ίσως και των περισσοτέρων, είναι ότι πίσω από αυτές τις θέσεις βρίσκονται άνδρες-φαινόμενο της ασυνείδητης διάκρισης (unconscious bias). Αυτό γιατί, έχουμε λανθασμένα ταυτίσει κάποια επαγγέλματα ως «ανδροκρατούμενα». Λέμε «ο καπετάνιος», «ο πιλότος», «ο γιατρός», «ο δικηγόρος», «ο πυροσβέστης». Μεγαλώσαμε με αυτή την ιδέα, μια ιδέα καθόλου συμπεριληπτική και άκρως στερεοτυπική. Ωστόσο, υπάρχουν δύο γυναίκες, ανάμεσα σε πολλές, που έσπασαν το κύκλο της προκατάληψης και ακολούθησαν αυτό που αγαπούσαν, που δεν είναι άλλο από την επιστήμη τους. Η Πλανητολόγος στο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος, Ανεζίνα Σολωμονίδου και η Νομικός Σύμβουλος της ΠΑΕ ΑΕΚ, Ζωγραφένια Καλλιμάνη μιλούν στην ATHENS VOICE για τους λόγους που διάλεξαν το επάγγελμα τους και τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η σύγχρονη εργαζόμενη γυναίκα.

Ανεζίνα Σολωμονίδου, Πλανητολόγος στο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος

Η Δρ Ανεζίνα Σολωμονίδου, πλανητολόγος, αποτελεί, αυτή τη στιγμή, τη μοναδική γυναίκα που έχει προσληφθεί στο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος ως Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό του στη θέση με αντικείμενο «Διαστημικές Επιστήμες και Εξερεύνηση του Διαστήματος». Ειδικέυεται στην πλανητική γεωλογία και ερευνά τους δυνητικά κατοικήσιμους κόσμους του ηλιακού συστήματος στο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος. Mια γυναίκα με διδακτορικό στην Αστρονομία και Αστροφυσική από το Αστεροσκοπείο του Παρισιού, μια γυναίκα που έχει εργαστεί πολλά χρόνια στο Jet Propulsion Laboratory (JPL) της NASA και στο Caltech στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνια, στις αποστολές Cassini-Huygens και Europa Clipper, όπως και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) στη Μαδρίτη για την προετοιμασία της νέας διαστημικής αποστολής της ESA, JUICE. Έχει προτείνει μια σειρά πλανητικών πειραμάτων και έχει συμβάλει στον σχεδιασμό μελλοντικών αποστολών ενώ σήμερα είναι Πρόεδρος του Τμήματος Πλανητικών Επιστημών (PS) για την Ευρωπαϊκή Ένωση Γεωεπιστημών (EGU) και μέλος διεθνών συμβουλίων και επιτροπών της NASA, όπου αξιολογούν επιστημονικές προτάσεις για πλανητική έρευνα. Όλα αυτά μια γυναίκα.

Η ανάγκη και η επιθυμία της να εξηγεί τον φυσικό κόσμο ως μέρος της κατανόησης της ύπαρξης είναι ο λόγος που επέλεξε το συγκεκριμένο επάγγελμα. «Η επιστήμη αποτελεί ταυτότητα για μένα και ο συνδυασμός της γεωλογίας και της αστροφυσικής είναι ο καλύτερος τρόπος, για να νοηματοδοτώ την παρατήρηση».

Σύμφωνα με την Ανεζίνα Σολωμονίδου, όλα τα φύλα -πέραν του ανδρικού- και όχι μονο το γυναικείο, αντιμετωπίζουν πολλά και σημαντικά εμπόδια κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας στην Ελλάδα. Τα κυριότερα είναι η απαξίωση, η άσκηση εξουσίας, που πηγάζει από την πατριαρχία, και η αναξιοκρατία. «Η χώρα, αν και Ευρωπαική και θεωρητικά μέλος της ευρωπαικής εργασιακής κουλτούρας, δυστυχώς στην πράξη δεν αντικατοπτρίζει αυτήν τη συμμετοχή, καθώς νομοθετικά η θέση της γυναίκας στην εργασία δεν υποστηρίζεται όπως θα έπρεπε. Δε θωρακίζεται από παλιακούς πατριαρχικούς θεσμούς, ενώ απουσιάζουν τα κατάλληλα μέτρα, όπως η νομοθέτηση που αφορά την ισότητα, διαφορετικότητα, συμπερίληψη, ώστε σταδιακά να εξαλείφεται η αδικία και να προωθείται η συμπεριληψιμότητα όλων με πράξεις». Επισημαίνει, ακόμη, ότι σε τεχνικό επίπεδο οι δύσκολες στιγμές ενός ερευνητή συνοψίζονται στη δυσκολία χρηματοδότησης ενός ερευνητικού έργου «Στην περίπτωση του δικού μας κλάδου, ακόμα και η μη επιλογή ενός οργάνου, το οποίο θα μπορούσε να ταξιδέψει με ένα διαστημικό αεροσκάφος αποτελεί πρόκληση. Η δυσκολία έγκειται στο ότι αυτή είναι μια ευκαιρία που εμφανίζεται κάθε 10 ή ακόμα και 20 χρόνια. Σε επίπεδο καθημερινότητας, στον εργασιακό χώρο οι δύσκολες στιγμές δημιουργούνται κυρίως από τον ανθρώπινο παράγοντα και την παρερμηνεία των ορίων, οδηγώντας σε σεξιστικές συμπεριφορές, σε ηλικιακό ρατσισμό και γενικά σε οτιδήποτε παρεκκλίνει μια ερευνητική ή επιστημονική ομάδα από το κέντρο της».

Είναι σημαντικό να υπάρχουν πρότυπα στην προσωπική αλλά και επαγγελαμτική πορεία κάποιου. Ειδικότερα, προκειμένου να επιτεχθεί η ενδυνάμωση των γυναικών απαιτείται αλληλοθαυμασμός και αλληλουποστήριξη. Η γυναίκα που αποτελεί πηγή έμπνευσης για την Ανεζίνα Σολωμονδίου είναι η Δρ. Αθηνά Κουστένη, αστροφυσικός με ειδίκευση στην πλανητολογία και Διευθύντρια Ερευνών του Αστεροσκοπείου Παρισίου. «Πρόκειται για μία πρωτοπόρο ερευνήτρια των δορυφόρων του εξωτερικού ηλιακού συστήματος, με σημαντικό επιστημονικό έργο, η οποία ταυτόχρονα ηγείται πολλών ομάδων και οργανισμών των πλανητικών επιστημών σε όλον τον κόσμο. Μέσα σε όλα αυτά, πάντα βρίσκει χρόνο να λειτουργεί ως μέντορας σε νέους επιστήμονες, να τους ανοίγει τον δρόμο, καθώς και να παρουσιάζει την επιστήμη εκλαικευμένα, ώστε να μπορούν όλοι να βλέπουν την πραγματικότηταμέσω της επιστημονικής αλήθειας». 

Όσο για την 8η Μαρτίου, η κ. Σολωμονίδου αναφέρει: «Εύχομαι στο άμεσο μέλλον να μην χρειάζεται να γιορτάζεται ή να υπάρχει μια τέτοια μέρα όπως η Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας, γιατί η έμφυλη διάκριση θα αποτελεί μέρος του “σκοτεινού” παρελθόντος και δεν θα έχει θέση στο φωτεινό εξελικτικό μέλλον. Έως τότε όμως, εύχομαι σε όλους/όλες/όλα μας μαχητικότητα, αλληλεγγύη, στήριξη, έμπνευση, και ανακάλυψη».

Ζωγραφένια Καλλιμάνη, Νομικός Σύμβουλος της ΠΑΕ ΑΕΚ

«Είμαι υπερήφανη που είμαι μέλος της ΠΑΕ ΑΕΚ, ενός οργανισμού που απασχολεί δεκαπέντε γυναίκες σε διάφορους τομείς και αναγνωρίζει τη συμβολή τους σε όλα τα επίπεδα», λέει η Ζωγραφένια Καλλιμάνη. Ήταν αθλήτρια της σφυροβολίας, αλλά επέλεξε να σπουδάσει νομική και να εξειδικευτεί στο αθλητικό δίκαιο. Τα τελευταία πέντε έτη είναι μέλος της Νομικής Υπηρεσίας της ΠΑΕ ΑΕΚ αλλά και δικαιοδοτικών οργάνων αθλητικών ομοσπονδιών. Παράλληλα, τον τελευταίο χρόνο αποτελεί ιδρυτικό μέλος της Girl Power Academy Greece, μιας πρωτοβουλίας που έχει ως πρωταρχικό στόχο την ενδυνάμωση νέων γυναικών μέσω του αθλητισμού. «Με πατέρα επαγγελματία ποδοσφαιριστή και μητέρα προπονήτρια κολύμβησης, δε θα μπορούσα να μην αγαπήσω τον αθλητισμό. Η ενασχόληση μου με τον χώρο του αθλητισμού ήταν μονόδρομος για εμένα», μας εξηγεί. Η νεαρή νομική σύμβουλος της ΑΕΚ δεν σταματάει να υπερασπίζεται και να προασπίζεται τα οφέλη και τις αξίες που ο αθλητισμός επιφέρει για όλους τους ανθρώπους. Ο αθλητισμός για εκείνη αποτελεί μέσο κοινωνικής ένταξης και πιστεύει ότι στον αγωνιστικό χώρο «αν και είμαστε διαφορετικοί όλοι είμαστε ίσοι».

Στις σημαντικότερες προκλήσεις για τις γυναίκες, ακόμη και σήμερα, πρόσθεσε το θέμα της αποδοχής. «Η συμβουλή μου τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες δικηγόρους είναι να προσπαθούν να γίνουν συλλειτουργοί της δικαιοσύνης. Εάν έχεις τη σωστή εργασιακή ηθική, είσαι φιλόδοξος, έχεις κίνητρο και ακεραιότητα και επιμορφώνεσαι συνεχώς, o ουρανός είναι το μόνο όριο, ανεξαρτήτως φύλου. Σε έναν χώρο που κυριαρχείται σε μεγάλο βαθμό από άνδρες, αυτόν του ποδοσφαίρου, οι γυναίκες επιτέλους αφήνουν το στίγμα τους, και ως επίδοξη επαγγελματίας στον κλάδο, αυτό είναι κάτι που με ενθουσιάζει πραγματικά».

Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισε σε αυτόν τον κλειστό και ανδροκρατούμενο χώρο ήταν η ένταξή της σε αυτόν. «Στο ξεκίνημά μου στάθηκα τυχερή καθώς είχα την ευκαιρία να εργαστώ δίπλα σε επαγγελματίες του χώρου του ποδοσφαίρου που με πίστεψαν, εμπιστευτήκαν τις δυνατότητες μου, με καθοδήγησαν και με αντιμετώπισαν με ισότιμο τρόπο δίνοντάς μου ευκαιρίες να εξελιχθώ. Στο εργασιακό μου περιβάλλον με έχει εμπνεύσει η Αγγελική Αρκάδη, Γενική Διευθύντρια της ΠΑΕ ΑΕΚ, η οποία είναι από τις πρώτες γυναίκες που εργάστηκαν στον χώρο του ποδοσφαίρου και κατάφερε να εδραιωθεί σε διευθυντική θέση. Αποτελεί πηγή έμπνευσης για όλες τις γυναίκες που επιθυμούν να εργαστούν τόσο στο ποδοσφαίρου όσο και στον επαγγελματικό αθλητισμό γενικότερα. Ακολούθως, θαυμάζω την Ισπανίδα δικηγόρο Reyes Bellver, η οποία έχει πρωτοστατήσει στην κατοχύρωση ίσων δικαιωμάτωνστις εθνικές ομάδες ποδοσφαίρου της Ισπανίας μεταξύ ανδρών και γυναικών».

Για τη Ζωγραφένια «η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας αποτελεί μια υπενθύμιση σε όλες και σε όλους μας ότι εμείς οι ίδιοι θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες και τα εμπόδια ως εφαλτήριο για την εξέλιξη και την ενδυνάμωσή μας».

Οι συζητήσεις αυτές μας κάνουν να αναλογιστούμε. Μήπως είναι καιρός να αντικαταστήσουμε αυτό το «ο» που συνοδέυει τα επαγγέλματα ή τουλάχιστον να μην το χρησιμοποιούμε τόσο αβίαστα;