Ταξιδεύοντας με ασυνόδευτους ανήλικους στην Ευρώπη

Τα ασυνόδευτα παιδιά στο ταξίδι τους προς την Ευρώπη αν ταξιδεύουν με φορτηγό το λένε «παιχνίδι με φορτηγό». Αν ταξιδεύουν με τρένο «παιχνίδι με τρένο». «Παιχνίδι» το λένε όλο αυτό και οι διακινητές τους. Οι δημοσιογράφοι-σκηνοθέτες Els van Driel και Eefje Blankevoort επί τρία χρόνια κινηματογράφησαν έφηβους πρόσφυγες σε αυτά τα ταξίδια τους, δημιουργώντας το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Shadow Game (Παιχνίδι των Σκιών). Μέρος του υλικού της ταινίας που καταγράφει αυτή την επίπονη και επικίνδυνη προσπάθεια κινηματογραφήθηκε από τα ίδια τα παιδιά με το κινητό. Μετά την πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ στη χώρα μας, στο Μουσείο Μπενάκη, την Κυριακή 10 Απριλίου, η Els van Driel μιλάει στην ATHENS VOICE για όλο αυτό, για το τι θα έπρεπε να κάνει η Ευρώπη με τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, αλλά και για το πώς οι μέχρι σήμερα εμπειρίες μπορούν να μας βοηθήσουν και με τα παιδιά-πρόσφυγες από την Ουκρανία.

---

Επί 3 χρόνια κινηματογραφούσατε έφηβους πρόσφυγες στο ταξίδι τους για να φτάσουν σε ασφαλείς νέες πατρίδες στην Ευρώπη. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ένα ασυνόδευτο εν κινήσει παιδί;

Yπάρχουν πολλοί κίνδυνοι για τα ασυνόδευτα παιδιά. Για παράδειγμα, πρέπει να περπατήσουν πολύ και να περάσουν τα σύνορα παράτυπα, γιατί δεν υπάρχει νόμιμος τρόπος να ζητήσουν άσυλο. Πρέπει, λοιπόν, να περπατήσουν ή να ταξιδέψουν με τρένο ή στο πίσω μέρος ενός φορτηγού, και αυτό το λένε παιχνίδι. Το να είσαι στο δρόμο, μαζί με τους λαθρέμπορους σε αυτό το ριψοκίνδυνο ταξίδι, το λένε παιχνίδι.

Αλλά δεν είναι μόνο ο τρόπος μεταφοράς που τους δυσκολεύει. Στο δρόμο συναντούν διακινητές, που θέλουν να βγάλουν κέρδος από αυτούς. Υπάρχει, φυσικά, και σεξουαλική εκμετάλλευση στον δρόμο. Και είναι ένα πολύ επικίνδυνο ταξίδι, γιατί τα Βαλκάνια είναι γεμάτα με ναρκοπέδια λόγω του Γιουγκοσλαβικού πολέμου, τα οποία πρέπει να διασχίσουν, και πολλά παιδιά πεθαίνουν εκεί. Υπάρχουν, ακόμη, επικίνδυνα ​​ποτάμια που πρέπει να διασχίσουν και άγρια ζώα που πρέπει να αντιμετωπίσουν, όπως αγριογούρουνα και λύκοι.

Ποιες ήταν οι δικές σας δυσκολίες σε όλη αυτή τη διαδικασία;  

Ήταν δύσκολο σε πολλά επίπεδα, και φυσικά, σε ανθρώπινο. Να βλέπεις τον πόνο αυτών των παιδιών, τι πρέπει να κάνουν σε αυτό το επικίνδυνο ταξίδι για να βρουν προστασία. Ξεφεύγουν από τον πόλεμο και την επιστράτευση επειδή είναι μεταξύ 14 και 18ετών και αναζητούν μια καλύτερη ζωή και ασφάλεια. Και είναι πραγματικά δύσκολο να βλέπεις μικρά παιδιά να εγκαταλείπουν τη χώρα τους για να είναι ασφαλή. Η παραγωγή της ταινίας ήταν περίπλοκη γιατί ποτέ δεν ήξερες αν ένα παιδί θα ήταν ακόμα εκεί το επόμενο πρωί. Μπορούσε να λάβει ξαφνικά ένα τηλεφώνημα από τον λαθρέμπορο ότι έπρεπε να φύγει. Φυσικά, ήταν πολύ δύσκολο να τους αφήσουμε πίσω, να ξαναμπούν στο «παιχνίδι» και να μην έχουμε νέα τους για μέρες, μερικές φορές για εβδομάδες, και ποτέ να μην ξέρουμε αν ήταν ακόμα ζωντανά ή αν θα επικοινωνούσαν ξανά μαζί μας. Ευτυχώς, όλα τα παιδιά που συμμετείχαν επέζησαν και μπορέσαμε να έρθουμε ξανά σε επαφή μαζί τους και να τους συναντήσουμε. Ήταν πραγματικά μοναδική εμπειρία. Ήμασταν πολύ χαρούμενοι που θα τους βλέπαμε ξανά, σε διαφορετική χώρα.

Ποια πιστεύετε ότι θα ήταν η ιδανική αντιμετώπιση των ασυνόδευτων αυτών παιδιών από την Ευρώπη και τι συμβαίνει στην πραγματικότητα;

Μαζί με τα παιδιά συντάξαμε ένα μανιφέστο, γιατί είδαμε ότι υπάρχουν τέσσερα σημεία που είναι αναγκαίο να βελτιωθούν. Το συζητήσαμε, λοιπόν, με τα παιδιά και τα ρωτήσαμε τι αντιμετώπισαν και τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερο; Το πρώτο σημείο που επισημάναμε είναι ότι τα παιδιά πρέπει να μπορούν να υποβάλουν αίτηση για άσυλο με ασφαλή τρόπο. Το δεύτερο, στις συνοριακές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως στην Ελλάδα και την Ιταλία, θα πρέπει να υπάρχει περισσότερη αλληλεγγύη και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Θα έπρεπε να επανεγκαθιστούμε αυτά τα παιδιά σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης και να τα επανενώσουμε με οικογένειες, αντί να τα υποβάλουμε σε αυτό το ριψοκίνδυνο ταξίδι στα Βαλκάνια. Το τρίτο σημείο είναι ότι δεν πρέπει να υπάρχει βία κατά των παιδιών στις απελάσεις. Φυσικά, δεν πρέπει να υπάρχουν καθόλου απελάσεις, αλλά και όταν συμβαίνει να γίνεται χωρίς βία. Στην ταινία, υπάρχει μια μαρτυρία του Μουσάφα από το Ιράκ, που είχε βασανιστεί από την αστυνομία της Κροατίας. Το τέταρτο σημείο είναι όταν φτάνουν στις χώρες προορισμού τους, να υπάρχει μια διαδικασία φιλική προς τα παιδιά, να υπάρχει μέριμνα και φροντίδα για το ψυχολογικό τραύμα. Θα πρέπει να γίνεται σωστή εκτίμηση της ηλικίας και όχι να τα περνούν στα χαρτιά ως ενήλικες. Πρέπει, επίσης, να επιστρέφουν στο σχολείο πολύ γρήγορα.

Δεν ζητάμε τίποτε εξωτικό. Όλα αυτά είναι στην πραγματικότητα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το δίκαιο των παιδιών μας, τους νόμους μας για τη μετανάστευση. Ρωτάμε λοιπόν τους πολιτικούς, γιατί δε συμβαίνει αυτό; Έχετε όλα τα εργαλεία. Μπορείτε να το επιτύχετε.

Βλέπουμε τώρα, με τα παιδιά της Ουκρανίας, ότι υπάρχει αλληλεγγύη, γι' αυτό κάνουμε την καμπάνια. Το μανιφέστο ονομάζεται “Protect Children on the Move" και μπορείτε να το βρείτε στο Change.org. Καλούμε όλους τους υποστηρικτές μας να υπογράψουν το μανιφέστο ώστε να παρουσιάσουμε τις υπογραφές στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαία Επίτροπο Ylva Johansson στις 14 Ιουνίου. Θα διοργανώσουμε εκεί και μία προβολή της ταινίας, και τα παιδιά θα ταξιδέψουν και αυτά μαζί μας.Ευτυχώς είναι ασφαλή τώρα.

Δείτε το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ

[[{"fid":"957771","view_mode":"default","fields":{"format":"default","alignment":""},"type":"media","field_deltas":{"2":{"format":"default","alignment":""}},"link_text":null,"attributes":{"class":"media-element file-default","data-delta":"2"}}]]

Τι μάθαμε από το πρώτο κύμα παιδιών εν κινήσει ώστε να  αντιμετωπίσουμε καλύτερα τη νέα ροή παιδιών από την Ουκρανία;

Καταφέραμε, νομίζω, να εντοπίσουμε αυτά τα τέσσερα λάθη, όσον αφορά τα δικαιώματα των παιδιών. Ξέρουμε, λοιπόν, τι πρέπει να βελτιωθεί και το εφαρμόζουμε τώρα με τα παιδιά της Ουκρανίας. Μία υπέροχη εξέλιξη. Ας ελπίσουμε ότι μπορούμε να διευρύνουμε αυτή την προσέγγιση σε όλα τα εν κινήσει παιδιά.

Γιατί ονομάσατε την ταινία σας Shadow Game;

Όπως ανέφερα, τα ίδια τα παιδιά το έχουν για παιχνίδι να περνούν τα σύνορα και να ταξιδεύουν μέσα από τα ναρκοπέδια. Το λένε «παιχνίδι με φορτηγό», «παιχνίδι με το τρένο», «παιχνίδι με τα πόδια». Έχουν όλα τα είδη των ονομάτων για αυτά τα παιχνίδια, και αυτός ο όρος μάς εντυπωσίασε. Από τα παιδιά αυτά μάθαμε ότι τη λέξη «παιχνίδι» τη χρησιμοποιούν και οι λαθρέμποροι. Και σκεφτήκαμε ότι όλο αυτό συμβαίνει στη σκιά μας. Συμβαίνει τη νύχτα. Δεν βλέπουμε ανθρώπους να περνούν τα σύνορα στη διάρκεια της ημέρας. Πρέπει να το κάνουν στο σκοτάδι, στη σκιά της Ευρώπης, στην άλλη πλευρά των αμυνών που εφευρίσκουμε για να έχουμε αίσθηση ασφάλειας ή για να προστατεύσουμε την Ευρώπη. Γι' αυτό την ονομάσαμεShadow Game, παιχνίδι των σκιών.

Πληροφορίες

Το ντοκιμαντέρ ήρθε στην Ελλάδα από το διεθνές φεστιβάλ ντοκιμαντέρ για παιδιά και νέους  Kinder Docs, σε συνεργασία με τους δημιουργούς της ταινίας. Σε συνεργασία: ΠΜΣ “Παγκόσμια Υγεία - Ιατρική των Καταστροφών”, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Έδρα Jean Monnet Humanitarian medicine and response in action (2020-2023), Κόμβος Αριστείας για το Άσυλο και την Μετανάστευση, ΕΚΠΑ.