Μάθε πώς μπορείς να βοηθήσεις τους ευάλωτους πληθυσμούς.
Ένα μικρό θαύμα συμβαίνει στην Αθήνα. Είναι η έκρηξη της αλληλεγγύης εν μέσω του μνημονίου. Δίπλα σε αυτή στήθηκαν ταυτόχρονα καμπάνιες εταιρικής ευθύνης, ουρές ελεημοσύνης και συσσίτια μίσους. Αλληλέγγυοι, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ο Δήμος Αθηναίων, μέσα ενημέρωσης και εκκλησία, ανέλαβαν να παρέχουν βοήθεια, ενώ το ναζιστικό μόρφωμα είδε μια ευκαιρία να διαφημίσει στα ΜΜΕ ότι διανέμει τρόφιμα «μόνο για Έλληνες» και να εξαπολύσει δολοφονικές επιθέσεις τη νύχτα σε Έλληνες και ξένους, μακριά από τις κάμερες. Η Athens Voice καταγράφει τις όψεις της κοινωνικής αλληλεγγύης στην Αθήνα.
Πριν ξεσπάσει η κρίση στο κέντρο της πόλης τρεις φορείς είχαν ήδη αρχίσει να παρατηρούν την αλλαγή στην πρωτεύουσα, οι Γιατροί του Κόσμου, η ΚΛΙΜΑΚΑ, εστιάζοντας στους άστεγους, και η Praxis. Τη δεκαετία του 2000 το πρόβλημα περιοριζόταν μόνο στους μετανάστες και τους κοινωνικά αποκλεισμούς Έλληνες. Τώρα πλέον διαμορφώνονται τρία μεγάλα ζητήματα. Της υγείας με τους ανασφάλιστους και τους εξαθλιωμένους, της κατοικίας, με το πρώτο κύμα των αστέγων που προέρχονται από την οικονομική πολιτική, και της διατροφής μικρών και μεγάλων. Ο Νικήτας Κανάκης, από τους Γιατρούς του Κόσμου, από την αρχή του 2010 είχε άρχισε να μιλάει για ανθρωπιστική καταστροφή στην Αθήνα. Σταδιακά στην οδό Σαπφούς 2, πίσω από την πλατεία Κουμουνδούρου, οι Γιατροί του Κόσμου είχαν αρχίσει να περιθάλπουν και να διαθέτουν δωρεάν φάρμακα όχι πλέον σε ξένους, αλλά και σε ανασφάλιστους Έλληνες. Το πολυϊατρείο της Αθήνας μετατράπηκε και σε ξενώνα, παράλληλα με ώρες δουλειάς στο δρόμο για παιδιά που δεν έχουν εμβόλια, φτάνοντας στη δημιουργία του υπνωτηρίου για 70 άστεγους στην Ακαδημία Πλάτωνος, σε συνεργασία με την ΚΛΙΜΑΚΑ, στο πλαίσιο του προγράμματος Equal, σε χώρο που διέθεσε ο Δήμος Αθηναίων.
Η ΚΛΙΜΑΚΑ με ορμητήριο το Γκάζι δραστηριοποιείται σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού που χρήζουν συστηματικής και ολοκληρωμένης παρέμβασης, όπως: άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, άστεγοι, πρόσφυγες-αιτούντες άσυλο, μετανάστες, θύματα ενδοοικογενειακής βίας, θύματα trafficking, αποφυλακισμένοι, μακροχρόνια άνεργοι κ.λπ. Στην περιοχή της Αθήνας, η ΚΛΙΜΑΚΑ παρέχει ιατρική – ψυχιατρική φροντίδα, συμβουλευτική, φιλοξενία, εργασιακή ένταξη, νομική συμβουλευτική κ.τ.λ. Παράλληλη δράση της είναι η λειτουργία του Κοινωνικού Συνεταιρισμού Π.Ε. «Κλίμαξ plus», με επιχειρηματικές δραστηριότητες κοινωνικής οικονομίας, στοχευμένες στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής.
Πολυϊατρεία έχει και η Praxis σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη σε δύο αυτόνομους χώρους, παρέχοντας δωρεάν και χωρίς διακρίσεις πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, γυναικολογική, οδοντιατρική, παιδιατρική παρακολούθηση κ.ά. Η Praxis αναπτύσσει δράσεις δημόσιας υγείας, όπως για παράδειγμα οι κινητές μονάδες ενημέρωσης και εξέτασης για τον HIV, με δωρεάν τεστ κ.ά. ή το πρόγραμμα ενημέρωσης για την ηπατίτιδα C. «Όταν κινδυνεύει έστω και ένας άνθρωπος, όλες οι πλευρές του τριγώνου κοινωνικής ευθύνης πολιτεία - ιδιωτικός τομέας - κοινωνία των πολιτών έχουν από κοινού την ευθύνη να δράσουν αποτελεσματικά για τη διάσωσή του, την προσφορά συνθηκών διαβίωσης με αξιοπρέπεια και τη δυνατότητα ατομικών επιλογών» δηλώνει ο πρόεδρος του Δ.Σ. Τζανέτος Αντύπας.
Σταδιακά στην υποστήριξη των ευάλωτων πληθυσμών μπήκαν οι άνθρωποι στις γειτονιές της Αθήνας αλλά και του λεκανοπεδίου. Το Μητροπολιτικό Ιατρείο Ελληνικού, με την υποστήριξη του Δήμου Ελληνικού-Αργυρούπολης, ξεκίνησε τη μάχη για την ιατρική κάλυψη των ανασφάλιστων και για την αναζήτηση των φαρμάκων και πλέον είναι το σημείο αναφοράς για όσους έχουν ανάγκη και κατοικούν στα νότια. Τα διάφορα στέκια αλληλεγγύης, όπως στην Κυψέλη το «Μυρμήγκι», αρχίζουν να παρέχουν υπηρεσίες, δίνοντας ρούχα και τρόφιμα και οργανώνοντας μαθήματα, και σταδιακά κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Στον Βύρωνα ξεχωρίζει το Πολιτιστικό και Κοινωνικό Στέκι με πολυποίκιλες παρεμβάσεις. Ταυτόχρονα και άλλοι χώροι αρχίζουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους και να γίνονται στόχοι της Χρυσής Αυγής, όπως συνέβη με το Συνεργείο στην Ηλιούπουλη ή το Ιατρείο των Γιατρών του Κόσμου στο Πέραμα.
Στο ζήτημα της διατροφής το Κίνημα χωρίς Μεσάζοντες, ξεκινώντας από τη διανομή πατάτας στην Κατερίνη, κατάφερε να επεκταθεί σε όλη τη χώρα φτάνοντας και στην Αττική. «Μαζί να τα φάμε» προτείνει η συλλογικότητα από το Χαλάνδρι, ενώ στα Εξάρχεια γεννιέται και το κοινωνικό παντοπωλείο «Σέσουλα». Στο λεκανοπέδιο ήδη λειτουργούν 26 δομές Χωρίς Μεσάζοντες και συνολικά 2.169 νοικοκυριά ενισχύονται από τα τρόφιμα που προσφέρουν δωρεάν οι παραγωγοί. Ακόμη 37 δομές στην Αττική ενισχύουν νοικοκυριά με 5.000 «πακέτα αλληλεγγύης» και κάθε μήνα 13.000 άτομα υποστηρίζονται από την πρωτοβουλία. Επιπλέον, 1.500 άτομα αναζήτησαν τα πακέτα αλληλεγγύης μέσα σε 7 μήνες από τον Ιούλιο του 2013 ως τον Φεβρουάριο του 2014.
Οι συλλογικές κουζίνες διαδίδονται από γειτονιά σε γειτονιά στην Αθήνα. Ο Κώστας με την κοινωνική κουζίνα «Ο άλλος άνθρωπος» γυρίζει όλες τις περιοχές της πόλης, στήνει τσουκάλι και διαθέτει δωρεάν φαγητό. Μικρά και μεγαλύτερα σχήματα και συλλογικότητες στήνουν τραπέζια όπου χρειάζεται. Ο καθένας βάζει λεφτά από την τσέπη, ενώ οι παραγωγοί συμπράττουν δωρίζοντας προϊόντα. Νέες ιδέες προκύπτουν, όπως το «Μπορούμε», μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία η οποία καταπολεμά τη σπατάλη του φαγητού που περισσεύει και συντονίζει αυτούς που έχουν την ανάγκη με εκείνους που θέλουν να διαθέσουν. Στα σχολεία όλης της χώρας ξεκινάει το πρόγραμμα «Διατροφή», το οποίο υλοποιείται από το Ινστιτούτο Prolepsis με πρωτοβουλία και δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Ο Δήμος Αθηναίων είχε πριν την κρίση ως σημεία αναφοράς το Κέντρο Αστέγων (ΚΥΑΔΑ) και το Δημοτικό Βρεφοκομείο που παρείχε φαγητό στους παιδικούς σταθμούς και σε φορείς που καλύπτουν απόρους. Απέναντι από το σταθμό Λαρίσης ξεκινάει ο Κόμβος Αλληλοβοήθειας Πολιτών του Δήμου Αθηναίων, ο οποίος φτάνει να στηρίζει 4.000 οικογένειες, περίπου 14.000 ανθρώπους σε όλη την πόλη», με τη συνδρομή ιδιωτών και φορέων. Στο εγχείρημα συνέβαλε το Mega, καλώντας τον κόσμο να βοηθήσει με ρούχα και ό,τι άλλο είχε διαθέσιμο. Το δρόμο άνοιξε στον τομέα αυτό ο ΣΚΑΙ, ζητώντας από το κοινό του αρχικά ρούχα και στη συνέχεια τρόφιμα, τα οποία αγόραζαν οι πολίτες και δίνονταν στην εκκλησία. Ο Δήμος Αθηναίων για τις ευάλωτες ομάδες πλέον διαθέτει το Κέντρο Υποδομής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων (ΚΥΑΔΑ) με τη διάθεση συσσιτίου (περίπου 1.400 μερίδες φαγητού) και δύο ξενώνες, τον Κόμβο Αλληλοβοήθειας, τα Κοινωνικά Φαρμακεία και Παντοπωλεία που είχαν ξεκινήσει από την περίοδο Κακλαμάνη, τα προγράμματα «Βοήθεια στο σπίτι», «Κοινωνική κατοικία» και το Δημοτικό Βρεφοκομείο, το οποίο παρασκευάζει 9.500 μερίδες φαγητού την ημέρα. Ορισμένα από τα προγράμματα αυτά έχουν την υποστήριξη της ΕΕ και γίνονται με τη συνεργασία και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, οι οποίες εμφανίζονται να παρέχουν προσωπικό έναντι αμοιβής για την κάλυψη των αναγκών.
Διατροφή σε 222 σχολεία στην Αττική
Της Αθηνάς Λινού, Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος Ινστιτούτου Προληπτικής, Περιβαλλοντολογικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis
Το Πρόγραμμα Διατροφή υλοποιείται από το Ινστιτούτο Prolepsis, με πρωτοβουλία και δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, και απευθύνεται σε μαθητές δημοσίων σχολείων κοινωνικοοικονομικά ευπαθών περιοχών της Αττικής, αλλά και όλης της χώρας. Σχεδιάστηκε και υλοποιείται για να εκπληρώσει ένα διττό στόχο: να προσφέρει καθημερινά σε όλους τους μαθητές των σχολείων που συμμετέχουν ένα δωρεάν, υγιεινό γεύμα και να προάγει την υγεία των παιδιών μέσω της προώθησης της υγιεινής διατροφής. Το Πρόγραμμα μετράει ήδη δύο χρόνια ζωής και τα αποτελέσματα που έχει καταφέρει είναι εντυπωσιακά. Τα κρούσματα επισιτιστικής ανασφάλειας στα σχολεία καταπολεμούνται με άμεσο τρόπο, μέσω της διανομής εκατομμυρίων γευμάτων, και έμμεσα, μέσω της ελάφρυνσης των οικονομικών υποχρεώσεων εκατοντάδων οικογενειών. Τη σχολική χρονιά 2012-2013 καταφέραμε να μειώσουμε το δείκτη της επισιτιστικής ανασφάλειας κατά 11%! Το καθημερινό γεύμα διανέμεται καθημερινά σε 222 σχολεία στην Αττική σε σύνολο 40.460 μαθητών και καλύπτει σημαντικά ποσοστά των ημερήσιων αναγκών των παιδιών σχολικής ηλικίας σε ενέργεια, πρωτεΐνες και άλλα θρεπτικά συστατικά. Εισάγει στα σχολεία, αλλά και στην οικογένεια, νέα διατροφικά πρότυπα και συνήθειες, όπως η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, λευκού γάλακτος και ψωμιού ολικής αλέσεως. Παρά τα αδιαμφισβήτητα θετικά αποτελέσματα του Προγράμματος Διατροφή, η ανάγκη για σίτιση στα σχολεία αυξάνεται καθημερινά. Ο αριθμός των αιτήσεων για ένταξη στο Πρόγραμμα από σχολεία της Αττικής ανέρχεται στις 374 και αντιστοιχεί σε πάνω από 67.500 μαθητές.
Η λογική του «αύριο βλέπουμε...»
Της Άντας Αλαμάνου, ΜΚΟ ΚΛΙΜΑΚΑ
Βαδίζοντας στην Αθήνα, εκεί, στη «σκοτεινή πλευρά» της πόλης, όπου η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούν κοινό παρονομαστή ζωής για Έλληνες και αλλοδαπούς, παρατηρώ τα συσσίτια των φτωχών εκεί στην Πειραιώς αλλά, πλέον, και σε άλλα σημεία της πόλης. Βλέπει λοιπόν κανείς ένα ανθρώπινο μωσαϊκό από νέους, ηλικιωμένους, Έλληνες, αλλοδαπούς, γονείς με παιδιά, χρήστες, άστεγους, εν δυνάμει άστεγους και άλλους ανθρώπους να σχηματίζουν ουρά, περιμένοντας να εξασφαλίσουν το φαγητό της ημέρας, στο πλαίσιο ενός καθημερινού αγώνα επιβίωσης, ανέλπιδου στην προοπτική ενός στοιχειώδους επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης για το αύριο.
Και αν η πείνα των φτωχών, δικαίως, επιτάσσει για τους ίδιους βραχυπρόθεσμες λύσεις ανάγκης, η πολιτική που λειτουργεί με τη λογική «Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον… και αύριο βλέπουμε…», με εμμονή στη φιλανθρωπικού τύπου παροχή υπηρεσιών ως αποκλειστική αντιμετώπιση της φτώχειας και δη της έλλειψης στέγης, είναι λανθασμένη, ειδικά στην περίοδο μιας εξίσου τραγικά δύσκολης κοινωνικοοικονομικής συγκυρίας. Εξαντλώντας ψυχικά και σωματικά τους αποδέκτες των υπηρεσιών, εγκλωβίζοντάς τους στο φαύλο κύκλο της στείρας «εξυπηρέτησης» και ακόμα περισσότερο κατασπαταλώντας πόρους που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε δράσεις πρόληψης αλλά και επανένταξης με ορατά, μετρήσιμα και μακροχρόνια αποτελέσματα.
Η Αμαλία Ζέπου, υπεύθυνη του ΣυνΑθηνά και υποψήφια δημοτική σύμβουλος Αθήνας με το συνδυασμό του Γ. Καμίνη, μιλάει στην A.V.
To ΣυνΑθηνά είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα που φτιάχτηκε για να δώσει δημόσιο βήμα στις ομάδες πολιτών. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία για την οποία ο Δήμος Αθηναίων προκρίθηκε στην τελική φάση του διαγωνισμού «Πρόκληση για δημάρχους» του Bloomberg Philanthropies, μαζί με άλλες 20 ευρωπαϊκές πόλεις, μεταξύ 155 ευρωπαϊκών δήμων.
Η Αμαλία Ζέπου μάς τη συστήνει.
Τι ακριβώς είναι το ΣυνΑθηνά και πώς λειτουργεί; Με δυο λόγια είναι ένας διαδικτυακός τόπος που συνδέει το δήμο με τις ομάδες πολιτών. Η πλατφόρμα η διαδικτυακή είναι κυρίως ένας χάρτης όπου ανεβάζουν τις δράσεις τους οι ομάδες πολιτών, ώστε να μπορούν να ενημερώσουν ένα ευρύτερο κοινό από αυτό που έχουν από μόνοι τους, από το Facebook ας πούμε. Και απευθύνεται και στους πολίτες που θέλουν να συνδεθούν με αυτές τις δράσεις, στη γειτονιά τους.
Πόσες ομάδες υπάρχουν στην πλατφόρμα; Στους 9 μήνες λειτουργίας της ανέβηκαν 300 δράσεις – είναι συλλογή δράσεων, όχι ομάδων. Δηλαδή μια ομάδα μπορεί να γραφτεί στην πλατφόρμα μόνο αν έχει μια δράση την οποία θα υλοποιήσει. Και αυτή είναι και μία από τις καινοτομίες για την οποία διακριθήκαμε στο Bloomberg. Οπότε ο διαδικτυακός αυτός τόπος συλλέγει δράσεις. Μέσα από τις δράσεις, λοιπόν, που ανεβαίνουνε, γράφονται αυτόματα και ως ομάδες. Οι ομάδες των 300 αυτών δράσεων είναι τώρα περίπου 90.
Ποιο είναι το κριτήριο επιλογής για να μπει κάποια ομάδα στην πλατφόρμα; Να αλλάζει και να βελτιώνει έστω και ένα πολύ μικρό κομματάκι της ζωής στην πόλη. Το κριτήριο επιλογής ακολουθεί τον ορισμό των καλών πρακτικών, έτσι όπως τους ορίζει και η χάρτα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου το κύριο στοιχείο είναι να μην υπάρχει καθόλου ξενοφοβία, αποκλεισμός, ρατσισμός ή οποιαδήποτε μορφή βίας, ψυχολογικής ή άλλης, στη δράση αυτή.
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε αυτό που ονομάζουμε ομάδες πολιτών και στους εθελοντές; Καταρχήν, το πρώτο πράγμα είναι ότι πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους που κινητοποιούνται σε τέτοιες δράσεις, οι ίδιοι δεν αποκαλούν τον εαυτό τους εθελοντή. Άρα είναι θέμα αυτοπροσδιορισμού. Έπειτα, αποφεύγουμε τη λέξη εθελοντής, γιατί στην ελληνική γλώσσα και στην ελληνική εμπειρία έχει αρνητικούς συνειρμούς. Δηλαδή ο εθελοντής στο μυαλό μας είναι ο άνθρωπος που δουλεύει τζάμπα για κάποιον άλλον. Το πνεύμα στο οποίο εμείς θέλουμε να απευθυνθούμε είναι το «εγώ σκέφτηκα κάτι που είναι για μένα πολύ σημαντικό στη γειτονιά μου και ο κόσμος να χαλάσει, θα το κάνω!». Αυτό που εσωκλείει μια ευρύτερη έννοια της συνεισφοράς από τον εθελοντή. Εμπλέκει δηλαδή κάτι πολύ πιο ενεργητικό και συμμετοχικό απ’ ό,τι ο εθελοντής συνειρμικά σε φέρνει να σκεφτείς. Είναι κάτι πιο παθητικό ο εθελοντής, ενώ ο ενεργός πολίτης είναι αυτός που από μόνος του σκέφτεται.
Έχετε προέλθει από ομάδες πολιτών. Ποιο είναι το πιο παράδοξο που σας έχει συμβεί ποτέ σε δράση; Η εικόνα ενός αδόμητου οικόπεδου, όπου οι γείτονες –η τουρκόφωνη γειτόνισσα, ο ρατσιστής παλιός Αθηναίος της γειτονιάς, που δεν μπορεί να τη δει μπροστά του, ο γκέι κάτοικος στην απέναντι πολυκατοικία και ένας κουλτουριάρης με καινούργιο θέατρο–, που βριζόντουσαν μεταξύ τους, συγχρόνως ποτίζανε το οικόπεδο... Δεν μιλιόντουσαν, αλλά την ίδια στιγμή ποτίζανε!
Emfasis
Το κουδούνι της μονοκατοικίας στον αριθμό 52 της οδού Μεσολογγίου στη Δάφνη γράφει Emfasis. Το ακουμπάω μέχρι να ακούσω το «ντριν». Η πόρτα ανοίγει και με υποδέχεται ο Τσίκο. Είναι ένα αξιαγάπητο ημίαιμο, που λατρεύει να μασουλάει τα κορδόνια των παπουτσιών μου όσο μιλάω με τον Τάσο Σμετόπουλο, ιδρυτικό μέλος της Emfasis. H Emfasis είναι μία αστική, μη κερδοσκοπική εταιρεία, που δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2013 με σκοπό να παρέχει βοήθεια στις ευπαθείς και κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες μέσω κοινωνικής, ψυχολογικής και οικογενειακής υποστήριξης. Οι άνθρωποι της Emfasis (κοινωνικοί λειτουργοί, κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι) πλησιάζουν τις ομάδες αυτές με τις αρχές της Κοινωνικής Εργασίας. Δηλαδή τους συναντάνε στο περιβάλλον τους, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ο δρόμος. «Στόχος πάντα είναι η ένταξή τους στην κοινωνία, με βάση τα δικά τους θέλω και να διαμορφωθεί η ζωή τους με βάση αυτό που θέλουν εκείνοι, αλλά εντός κοινωνίας» μου λέει ο Τάσος. Η τελευταία μεγάλη δράση της Emfasis έγινε την περίοδο του Πάσχα. Κάθε πρωί για 9 μέρες μοίραζαν πρωινό στο δρόμο. Έδωσαν περίπου 750 μερίδες. Ο πραγματικός στόχος όμως «δεν ήταν να μοιράσουμε πρωινό. Ο στόχος ήταν μέσω του πρωινού να έρθουμε σε επαφή μαζί τους, να τους γνωρίσουμε, να τους ακούσουμε και να δούμε ποιες ήταν οι πραγματικές ανάγκες και πώς αυτούς τους ανθρώπους θα τους δούμε και αύριο και μεθαύριο...». Μέσα στο Μάιο η ομάδα της Emfasis θα βρίσκεται κάθε Τρίτη απόγευμα στη στέγη του ΣυνΑθηνά (απέναντι από τη Βαρβάκειο αγορά), για ενημέρωση και συμβουλευτική «σε ανθρώπους που ήδη έχουμε συναντήσει, αλλά και ανθρώπους που συναντάμε έξω». Αλλά πέρα από αυτό, κάθε μέρα η Emfasis θα εξακολουθεί να βρίσκεται στο δρόμο: «Αυτό δεν αλλάζει. Ό,τι κάνουμε είναι συν στο καθημερινό μας. Δεν σταματάει η παρουσία στο δρόμο, για να κάνουμε κάτι άλλο». Μπορείς να βοηθήσεις την Emphasis με εθελοντική εργασία, υλική ή οικονομική βοήθεια, είτε απλώς με το να τη γνωστοποιήσεις (ή να την κοινοποιήσεις) σε φίλους και γνωστούς (www.emfasisfoundation.org, fb: Emfasis Foundation).
13°
