Συμφωνία των ηγετών της ΕΕ για δάνειο 90 δισ. ευρώ στην Ουκρανία - Ναυάγιο για τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια

Μετά από 15 ώρες συνομιλιών στις Βρυξέλλες, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξαν σε συμφωνία στη Σύνοδο Κορυφής για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας με περίπου 90 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2026-2027.

Την ανακοίνωση έκανε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, τονίζοντας ότι «η απόφαση για τη χορήγηση ποσού 90 δισεκ. ευρώ ώστε να υποστηριχθεί η Ουκρανία για το 2026-2027 εγκρίθηκε. Τηρήσαμε τη δέσμευση μας».

Ωστόσο, το σχέδιο δεν περιλαμβάνει την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχία, οι οποίες τάχθηκαν κατά της περαιτέρω βοήθειας προς το Κίεβο.

Τα χρήματα θα συγκεντρωθούν μέσω κοινού δανεισμού μεταξύ 24 από τις 27 χώρες της ΕΕ, αλλά χρειαζόταν να συμφωνήσουν όλες με το σχέδιο, επειδή είναι εγγυημένο από τον κεντρικό μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ.

Έτσι λοιπόν, οι χώρες της ΕΕ, πλην Τσεχίας, Ουγγαρίας και Σλοβακίας θα ενωθούν και θα συγκεντρώσουν 90 δισεκατομμύρια ευρώ σε κοινό χρέος, με την υποστήριξη του προϋπολογισμού της ΕΕ. Τα χρήματα θα δανειστούν στην Ουκρανία τα επόμενα δύο έτη.

Παραμένουν ανοιχτά ζητήματα όπως η αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν οικονομικά το Κίεβο, αλλά η χρήση τους προκαλεί έντονες διαφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών.

Η Ουκρανία θα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια τις μελλοντικές ρωσικές πολεμικές αποζημιώσεις για να αποπληρώσει την ΕΕ. Αν η Ρωσία αρνηθεί να καταβάλει τα χρήματα, «η Ένωση διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει» τα παγωμένα κρατικά της περιουσιακά στοιχεία «για να αποπληρώσει το δάνειο», έγραψαν οι ηγέτες της ΕΕ στα τελικά συμπεράσματα της συνόδου κορυφής, την κοινή δήλωση που εξέδωσαν οι χώρες στο τέλος των συνομιλιών.

Σημειώνεται ότι η πρωτοβουλία αυτή βρήκε ισχυρή υποστήριξη από 25 από τα 27 κράτη μέλη της Ε.Ε. και αναμένεται να αποτελέσει αντικείμενο περαιτέρω συζήτησης στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής.

Τι συνέβη πριν τη Σύνοδο Κορυφής -«Χρήματα σήμερα ή αίμα αύριο», προειδοποίησε ο Τουσκ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, ενώ οι διαπραγματεύσεις επικεντρώθηκαν στη χρήση παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων ως εγγύηση για ένα μεγάλο δάνειο προς το Κίεβο. Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είχε πει νωρίτερα ότι δεν θα αποχωρήσει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, υπογραμμίζοντας τη σημασία της πολιτικής απόφασης.

Ο Πολωνός πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, ασκώντας πίεση στους Ευρωπαίους ηγέτες, τόνισε: «Τώρα έχουμε μια απλή επιλογή: είτε χρήματα σήμερα είτε αίμα αύριο», προσθέτοντας ότι όλοι οι ηγέτες πρέπει να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων.

Το επίμαχο σχέδιο προέβλεπε τη χρήση κεφαλαίων ύψους 210 δισ. ευρώ της ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, εκ των οποίων τα 185 δισ. βρίσκονται στο βελγικό Euroclear. Το Βέλγιο, φοβούμενο νομικούς και χρηματοοικονομικούς κινδύνους σε περίπτωση αγωγής από τη Ρωσία, ζητά πλήρη προστασία πριν εγκρίνει τη συμφωνία.

Στο τραπέζι βρέθηκαν επίσης τεχνικές διαφωνίες για τα ταμειακά αποθέματα που θα συνοδεύουν το δάνειο. Η αρχική πρόταση προέβλεπε εκταμίευση μόλις όταν τα αποθέματα θα έφταναν στο 50% της πρώτης δόσης, ποσοστό που κρίθηκε ανεπαρκές από το Βέλγιο. Το νέο σχέδιο ανεβάζει το όριο στο 75%, χωρίς ακόμη να είναι σαφές ποια κράτη-μέλη το υποστηρίζουν.

Τα εναλλακτικά σενάρια και η αντίθεση της Ουγγαρίας

Εν τω μεταξύ, εξετάστηκαν εναλλακτικά σενάρια, όπως η «ενισχυμένη συνεργασία», που θα επέτρεπε σε μια ομάδα χωρών – με επικεφαλής Ιταλία και Βέλγιο – να εκδώσει κοινό χρέος για την Ουκρανία, παρακάμπτοντας την ανάγκη ομοφωνίας και αποκλείοντας την αντίθετη στάση της Ουγγαρίας. Παρά τις εναλλακτικές λύσεις, διπλωμάτες επεσήμαναν ότι η αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων παραμένει η μοναδική ρεαλιστική επιλογή.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της χθεσινής ημέρας, οι αξιωματούχοι των κρατών-μελών είχαν συνεχείς διαβουλεύσεις για να γεφυρωθεί το χάσμα με το Βέλγιο. Η επικεφαλής ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάγια Κάλας, δήλωσε ότι οι πιθανότητες συμφωνίας είναι 50-50, ενώ ο Γερμανός καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς, εμφανίστηκε συγκρατημένα αισιόδοξος.

Όλα τα υπόλοιπα θέματα της Συνόδου, από τη διεύρυνση της ΕΕ έως την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και τη μετανάστευση, έχουν ήδη συμφωνηθεί, αφήνοντας τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας ως το μοναδικό ανοιχτό και κρίσιμο ζήτημα, πριν προβούν στην τελική απόφαση.

Ναυάγιο για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία

Πρόσθεσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει στο μέλλον τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Οι ευρωπαϊκές χώρες έλαβαν μέτρα την περασμένη εβδομάδα για να παγώσουν επ’ αόριστον αυτά τα κεφάλαια. Για μήνες, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήλπιζαν να ξεπεράσουν τις επιφυλάξεις του Βελγίου ώστε να καταλήξουν σε συμφωνία για τη χρήση των 210 δισεκατομμυρίων ευρώ από τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται στην Ευρώπη, προκειμένου να στηριχθεί το τεράστιο δάνειο προς την Ουκρανία. Το σχέδιο προοριζόταν να χρηματοδοτήσει μεγάλο μέρος των κρατικών και πολεμικών δαπανών του Κιέβου το 2026 και το 2027.

Ωστόσο, η ιδέα ενός τέτοιου δανείου ήταν εξαρχής ριψοκίνδυνη: η Ρωσία έχει ήδη κινηθεί νομικά, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για παράνομη κατάσχεση των περιουσιακών της στοιχείων. Έπειτα από εβδομάδες διαπραγματεύσεων, το Βέλγιο, όπου φυλάσσεται το μεγαλύτερο μέρος των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων στην Ευρώπη, παρέμεινε δύσπιστο ενόψει της συνόδου της Πέμπτης, φοβούμενο ότι θα μπορούσε να βρεθεί εκτεθειμένο σε ρωσικά αντίποινα.

Οι εγγυήσεις που ζήτησε το Βέλγιο για να προστατευθεί από αυτόν τον κίνδυνο αποδείχθηκαν, ωστόσο, υπερβολικές για ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες δεν ήταν έτοιμες να τις αποδεχθούν άμεσα.

Κυριάκος Μητσοτάκης: «Η Ευρώπη στέκεται έμπρακτα στο πλευρό της Ουκρανίας»

Οι δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη για το πακέτο χρηματοδότησης της Ουκρανίας:

«Θεωρώ ότι η λύση η οποία προκρίθηκε, ένα δάνειο δηλαδή από το περιθώριο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι αυτό δεν έχει πρακτικά δημοσιονομικές συνέπειες για καμιά ευρωπαϊκή χώρα, ήταν η ενδεδειγμένη λύση λαμβάνοντας υπόψη την συνθετότητα και τις νομικές δυσκολίες του εγχειρήματος να αξιοποιηθούν αυτή τη στιγμή οι παγωμένοι ρωσικοί πόροι, ενδεχόμενο το οποίο δεν αποκλείστηκε στα συμπεράσματα τα οποία συμφωνήσαμε αλλά το οποίο ακόμα χρειάζεται περισσότερο χρόνο επεξεργασίας σε περίπτωση που καταλήξουμε σε αυτή τη λύση» ανέφερε αρχικά.

«Σε κάθε περίπτωση, το μήνυμα το οποίο εκπέμπεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι ότι η Ουκρανία μπορεί να καλύψει για το άμεσο μέλλον τις χρηματοδοτικές της ανάγκες και ότι η Ευρώπη στέκεται έμπρακτα στο πλευρό της Ουκρανίας χρησιμοποιώντας, όπως είπα, το περιθώριο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, χωρίς δηλαδή να υπάρχουν πρακτικά δημοσιονομικές συνέπειες για τα κράτη μέλη», συνέχισε.

Σε ερώτηση για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και το αν υπάρχει ο κίνδυνος οι πόροι για την άμυνα και την Ουκρανία να «θυσιάσουν» άλλες χώρες, ανέφερε:

«Νομίζω ότι προτρέχουμε λίγο. Ουσιαστικά οι συζητήσεις για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο ξεκινούν μόλις τώρα. Αυτό το οποίο επί της αρχής έχει συμφωνηθεί είναι η βασική αρχιτεκτονική του, αλλά δεν έχει γίνει καμία συγκεκριμένη πρόταση ακόμη, πέραν της αρχικής τοποθέτησης της Επιτροπής σχετικά με τα ποσά και το πώς αυτά κατανέμονται στις διάφορες κατηγορίες του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Ένα είναι βέβαιο, κι αυτό διαφάνηκε και από τη σημερινή συζήτηση: ότι υπάρχει μια κρίσιμη μάζα χωρών, θα τις χαρακτήριζα φίλους της συνοχής και της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, που δεν πρόκειται ουσιαστικά να δεχτούν περικοπές στα δύο αυτά προγράμματα, τα οποία αποτελούν και τους βασικούς δύο πυλώνες πάνω στους οποίους χτίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες όλο το πλαίσιο της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.

Όμως εκτιμώ ότι οι διαπραγματεύσεις αυτές θα είναι σύνθετες και δύσκολες, η κυπριακή προεδρία η οποία αναλαμβάνει σε 12 μέρες από τώρα θα παρουσιάσει εικάζω τις πρώτες προτάσεις της για τις συγκεκριμένες κατανομές των πόρων και ελπίζουμε και ευχόμαστε ότι σε ένα χρόνο από τώρα θα μπορούμε να συμφωνήσουμε για το επόμενο δημοσιονομικό πολυετές πλαίσιο».