Αμερικανικές κυρώσεις σε Eυρωπαίους δικαστές: Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και οι αντιδράσεις από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού
Πριν από περίπου έναν χρόνο, στις 21 Νοεμβρίου του 2024, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) εξέδωσε ένταλμα σύλληψης για τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ο Νετανιάχου φέρεται να είναι «υπεύθυνος για εγκλήματα πολέμου, όπως η λιμοκτονία ως μέθοδος πολέμου και σκόπιμη επίθεση κατά του άμαχου πληθυσμού, καθώς και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως δολοφονίες, διώξεις και άλλες απάνθρωπες πράξεις, από τις 8 Οκτωβρίου 2023 έως τουλάχιστον τις 20 Μαΐου 2024.» Αντίστοιχο ένταλμα σύλληψης εκδόθηκε και για τον πρώην υπουργό Άμυνας του Ισραήλ, Γιοάβ Γκάλαντ.
Η απόφαση αυτή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου προκάλεσε έντονη αντίδραση στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ, δύο χώρες που δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ. Η αντίδραση δεν έμεινε στα λόγια: στις 5 Ιουνίου 2025 και μετά στις 20 Αυγούστου, οι ΗΠΑ επέβαλλαν κυρώσεις σε συνολικά οκτώ δικαστές του ΔΠΔ (εκ των οποίων στους 5 για το ένταλμα Νετανιάχου).
Περίπου 15.000 φυσικά και νομικά πρόσωπα υπόκεινται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Πρόκειται κυρίως για μέλη της Αλ Κάιντα, του Daesh, μαφιόζικων ομάδων, ηγέτες δικτατορικών καθεστώτων και, πλέον, οκτώ δικαστές του ΔΠΔ. Πριν από λίγες ημέρες ο Νικολά Γκιγιού, Γάλλος δικαστής του ΔΠΔ ο οποίος είναι μεταξύ των οκτώ, μίλησε σε εκδήλωση του Συνδικαλιστικής Ένωσης Δικαστών (Union Syndicale des Magistrats) για το τι σημαίνουν πρακτικά αυτές οι κυρώσεις στην καθημερινότητά του. Ανεξάρτητα με το τι πιστεύει κανείς για το ένταλμα κατά του Νετανιάχου, αξίζει να δούμε τι είπε, και να αναλογιστούμε τι σημαίνει αυτό για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, των υπερεθνικών θεσμών και της ίδιας της Ευρώπης.
Στην πράξη, οι κυρώσεις επηρεάζουν όλες την καθημερινότητα: οι υποκείμενοι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν καμία αμερικανική υπηρεσία, όπως Airbnb, Amazon, Paypal
Οι κυρώσεις υπερβαίνουν κατά πολύ την απαγόρευση εισόδου στο αμερικανικό έδαφος και το πάγωμα πιθανών περιουσιακών στοιχείων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Απαγορεύουν κυρίως σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των θυγατρικών του στο εξωτερικό, να παρέχει υπηρεσίες σε πρόσωπο που υπόκειται σε κυρώσεις, έναντι αμοιβής ή ακόμα και δωρεάν. Αυτό σημαίνει ότι, στην πράξη, οι κυρώσεις επηρεάζουν όλες την καθημερινότητα: οι υποκείμενοι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν καμία αμερικανική υπηρεσία, όπως Airbnb, Amazon, Paypal. Ο κ. Γκιγιού ανέφερε στην ομιλία του ότι μία κράτηση στο όνομά του, που είχε γίνει μέσω Expedia, για ξενοδοχείο εντός της Γαλλίας ακυρώθηκε, με αιτιολογία τις κυρώσεις. Επίσης, αποκλείεται πρακτικά από το ηλεκτρονικό εμπόριο, γιατί καμία αμερικανική ταχυδρομική εταιρεία δεν μπορεί να τον εξυπηρετήσει, αυτές παρέχουν υπηρεσίες και στην Ευρώπη, χωρίς ο ίδιος ως αγοραστής να γνωρίζει εκ των προτέρων με ποια συνεργάζεται το ευρωπαϊκό κατάστημα από το οποίο αγοράζει κάτι.
Ταυτόχρονα, δεν έχει πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα, καθώς ακόμα και αρκετές ευρωπαϊκές τράπεζες αρνούνται να εξυπηρετήσουν όσους υπόκεινται σε κυρώσεις, υπό τον φόβο αντιποίνων. Δηλαδή, ο φόβος δευτερευουσών κυρώσεων ωθεί τους μη αμερικανικούς φορείς να προβαίνουν σε «υπερβολική συμμόρφωση», δηλαδή να εφαρμόζουν κυρώσεις που θεωρητικά δεν ισχύουν στο ευρωπαϊκό νομικό σύστημα. Και βέβαια, τα μέσα πληρωμής εξαφανίζονται: οι Visa και Mastercard, που έχουν σχεδόν μονοπώλιο στην Ευρώπη, είναι αμερικανικές.
Οι κυρώσεις δεν είναι χρονικά περιορισμένες. Μπορούν να ανακληθούν σε περίπτωση αλλαγής κυβέρνησης, αλλά μπορούν επίσης να διατηρηθούν επ' αόριστον.
Οι κυρώσεις επεκτείνονται και στα μέλη της οικογένειας των υποκειμένων, τα οποία, ακόμα και αν έχουν αμερικανική υπηκοότητα, απαγορεύεται να τον εξυπηρετήσουν. Χαρακτηριστικά είπε ότι «το να κάνουν τα ψώνια σας στο σούπερ μάρκετ αποτελεί ήδη ποινικό αδίκημα για τα μέλη της οικογένειάς σας που έχουν αμερικανική υπηκοότητα, καθώς σας παρέχουν μια υπηρεσία». Οι κυρώσεις δεν είναι χρονικά περιορισμένες. Μπορούν να ανακληθούν σε περίπτωση αλλαγής κυβέρνησης, αλλά μπορούν επίσης να διατηρηθούν επ' αόριστον. Αυτό το σύστημα δείχνει ότι η αμερικανική κυβέρνηση μπορεί στην πράξη να αποφασίσει από τη μια μέρα στην άλλη την σχεδόν εξορία οποιουδήποτε πολίτη στη χώρα του. Στην πράξη, η αμερικανική εκτελεστική εξουσία μπορεί να αποκλείσει οποιονδήποτε ευρωπαίο πολίτη από το τραπεζικό σύστημα και τον ψηφιακό χώρο στη χώρα του (και τα δύο κυριαρχούνται από αμερικανικές εταιρείες).
Και εδώ ερχόμαστε στην ουσία: η έκταση και η ισχύς του εργαλείου των κυρώσεων από τις ΗΠΑ είναι ενδεικτικές του ελλείμματος κυριαρχίας της Ευρώπης. Όποιος υπόκειται σε κυρώσεις συνειδητοποιεί ότι τα περισσότερα από τα δικαιώματα που εγγυάται η ΕΣΔΑ μπορούν να επηρεαστούν, από τη μια μέρα στην άλλη, από ένα ισχυρό μη ευρωπαϊκό κράτος, και δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι' αυτό. Δεν είναι δυνατή η προσφυγή κατά των κυρώσεων στη χώρα καταγωγής αυτών που τις υφίστανται, και οι μη Αμερικανοί έχουν περιορισμένη πρόσβαση για να τις αμφισβητήσουν ενώπιον των αμερικανικών δικαστηρίων.
Η συζήτηση για το έλλειμμα κυριαρχίας και ανεξαρτησίας της Ευρώπης έναντι των ΗΠΑ έχει ξεκινήσει δειλά δειλά να γίνεται - κυρίως από τη Γαλλία και τον πρόεδρο Μακρόν. Δεν είναι τυχαίο ότι η Γαλλία σε πολλά πεδία χρησιμοποιεί εγχώριες τεχνολογίες, ώστε κατά το δυνατόν να διατηρεί την ανεξαρτησία της. Αναπτύσσει βεβαίως αμυντικές τεχνολογίες και στρατό (που παρεμβαίνει διεθνώς). Επίσης, στο γαλλικό Δημόσιο δεν χρησιμοποιούνται τα λογισμικά της Microsoft, αλλά αντίστοιχα γαλλικά. Η Ευρώπη χρειάζεται να εμβαθύνει σε αυτή την κατεύθυνση συνολικά, όχι για να έρθει σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, αλλά για να μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα σε ζητήματα για τα οποία οι θεμελιώδεις θέσεις της διαφέρουν από αυτές των ΗΠΑ.
Όταν οι δικαστές δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι οι αποφάσεις τους δεν θα έχουν συνέπειες για τους ίδιους και για τις οικογένειές τους, αν δεν είναι αρεστές στις ΗΠΑ, πόσο ανεξάρτητα μπορούν να δρουν;
Χωρίς ανεξάρτητη δικαιοσύνη, τελειώνει το δικαίωμα των θυμάτων να δουν τους δράστες να διώκονται και να καταδικάζονται, αν προστατεύονται από ισχυρά συμφέροντα. Χωρίς αμερόληπτη δικαστική εξουσία, επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου και η διαφθορά. Αν και η δικαιοσύνη είναι πάντα βελτιώσιμη, η υποταγή της δικαστικής εξουσίας στους ισχυρούς είναι πάντα και παντού συνώνυμη με την υποβάθμιση των ελευθεριών και τον θρίαμβο της αυθαιρεσίας.
14°
