Γάζα: Η συνέχιση του πολέμου και οι προτεραιότητες του Ισραήλ
Όταν ξεκινούσε ο πόλεμος στη Γάζα, τον Οκτώβριο του 2023, θεωρούσα ότι δύσκολα μπορούσε να αμφισβητηθεί το δικαίωμα του Ισραήλ να απαντήσει στη βία με βία. Είχε προηγηθεί η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο ισραηλινό έδαφος, με 1.175 νεκρούς, 3.400 τραυματίες και την αρπαγή 251 ομήρων. Απαντώντας σε ερωτήσεις φοιτητών μου, έγραφα τότε ότι, επιλέγοντας τη χρήση βίας, το Ισραήλ είχε υποχρέωση «να σεβαστεί κάποιους κανόνες, ιδίως να φροντίσει η πολεμική του δράση να κριθεί αναγκαία, να διακρίνει μεταξύ στρατιωτικών στόχων και αμάχων, και να μην είναι δυσανάλογη προς την υφιστάμενη απειλή». Τότε, οι διακηρυγμένοι στόχοι του Ισραήλ ήταν η απελευθέρωση των ομήρων και η εξουδετέρωση της Χαμάς ως μελλοντικής απειλής. Η ελπίδα ήταν ότι οι στόχοι αυτοί θα μπορούσαν να επιτευχθούν σχετικά σύντομα και με όσο το δυνατόν μικρότερες απώλειες αμάχων. Πρόσθετη ελπίδα, η αξιοποίηση της διπλωματίας, ιδίως προς Άραβες συνομιλητές του Ισραήλ, ώστε να επιτευχθεί η ταχύτερη απελευθέρωση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ομήρων.
Όλες αυτές οι ελπίδες αποδείχτηκαν φρούδες. Όχι μόνο διότι οι ηγέτες της Χαμάς ήταν διατεθειμένοι «να παίξουν με τη ζωή ομοεθνών τους, καθώς επιλέγουν πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα ως βάσεις για τις επιχειρήσεις τους», όπως έγραφα τότε. Αλλά και διότι, όπως είναι φανερό, δεκαεννέα μήνες αργότερα, η κυβέρνηση του Ισραήλ ποντάρει στην επ’ αόριστον συνέχιση του πολέμου. Για τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου η παράταση του πολέμου σημαίνει την de facto ασυλία του από τις τρεις δικαστικές διώξεις που αντιμετωπίζει στα ισραηλινά δικαστήρια για απάτη, απιστία και δωροληψία. Προκειμένου να παραμείνει στην πρωθυπουργία, στηρίζεται στις ψήφους δύο, τουλάχιστον, θρησκευτικών σιωνιστικών κομμάτων, τα οποία πρεσβεύουν την ιδέα της «Γης του Ισραήλ», δηλαδή ενός αμιγώς εβραϊκού κράτους που θα περιλαμβάνει τη σημερινή επικράτεια, τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Στο έδαφος αυτό, οι Παλαιστίνιοι δεν θα είχαν θέση. Οι ακραίοι εταίροι του ισραηλινού πρωθυπουργού υποστηρίζουν τη συνέχιση του πολέμου. Η απειλή τους να αποχωρήσουν από την κυβέρνηση, ανατρέποντάς την, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόφαση του Νετανιάχου να ξαναρχίσει τις εχθροπραξίες στις 18 Μαρτίου, παραβιάζοντας τη συμφωνία εκεχειρίας της 15ης Ιανουαρίου.
Ο Νετανιάχου παρουσίασε την επανάληψη του πολέμου ως μέσο πίεσης, ώστε η Χαμάς να δεχτεί, επί της ουσίας, αλλαγή των όρων της συμφωνίας εκεχειρίας. Η επιδίωξη είναι να αναγνωριστεί στο Ισραήλ το δικαίωμα να «αμύνεται» με στρατιωτικά μέσα στο έδαφος της Γάζας, ακόμα και μετά την επιστροφή όλων των ομήρων (και των σορών). Εκτός από τα αεροπορικά πλήγματα, το Ισραήλ έχει επιβάλει πλήρη αποκλεισμό του θύλακα, με αποτέλεσμα τη διακοπή της ανθρωπιστικής βοήθειας. Είναι προφανές ότι το φάσμα της λιμοκτονίας χρησιμοποιείται ως ένα ακόμα, αν όχι το κύριο, μέσο πίεσης, προκειμένου η Χαμάς να συνθηκολογήσει στους όρους της ισραηλινής κυβέρνησης. Ο Νετανιάχου έταξε προθεσμία μέχρι τα μέσα Μαΐου, οπότε αναμένεται να ολοκληρωθεί επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ σε Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Αν η προθεσμία παρέλθει άπρακτη, απειλεί με ευρείας κλίμακας χερσαίες επιχειρήσεις, που θα απωθήσουν ολόκληρο τον παλαιστινιακό πληθυσμό σε ένα μικρό τμήμα της Γάζας.
Ο Νετανιάχου και οι εταίροι του δεν θεωρούν προτεραιότητα τη διάσωση των ομήρων
Ερωτήματα προκύπτουν για τις επιδιώξεις της κυβέρνησης του Ισραήλ αλλά και τις συνέπειες των επιλογών της. Γίνεται προφανές ότι ο Νετανιάχου και οι εταίροι του δεν θεωρούν προτεραιότητα τη διάσωση των ομήρων. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, άμεσα ή έμμεσα, προκάλεσαν τον θάνατο αρκετών από αυτούς. Η επανάληψη των επιχειρήσεων πιθανότατα δεν θα αφήσει κανέναν ζωντανό. Διακηρυγμένος στόχος του Ισραήλ είναι η πλήρης καταστροφή της Χαμάς. Αυτό δεν επιτεύχθηκε σε δεκαεννέα μήνες πολέμου. Μάλιστα, η ίδια η παρουσία των Παλαιστινίων στη Γάζα ολοένα και περισσότερο αντιμετωπίζεται ως απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ.
Πρόκειται για αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ο ελάχιστα συγκαλυμμένος στόχος είναι ο θύλακας των 365 km 2 (το νησί της Άνδρου είναι κατά τι μεγαλύτερο) να ισοπεδωθεί και οι κάτοικοί του να εκπατριστούν σε αραβικές ή άλλες χώρες (όπως προτείνει ο Τραμπ, ο οποίος έχει το δικό του επενδυτικό όραμα). Αυτό πάλι θα άφηνε δύο εκατομμύρια, βίαια ξεριζωμένους, τραυματισμένους εφ’ όρου ζωής Παλαιστίνιους, στην πλειονότητά τους νέους και παιδιά. Καλύτερη πηγή στρατολόγησης δεν θα μπορούσε να ονειρευτεί η όποια Χαμάς. Η χειρότερη, κατά τη γνώμη μου, επίπτωση του συνεχιζόμενου πολέμου στη Γάζα (που ολοένα και περισσότερο μοιάζει με πόλεμο κατά των Παλαιστινίων, όχι μόνο της Χαμάς) είναι ότι αμαυρώνει την εικόνα του Ισραήλ και εκθέτει τους συνεπέστερους υποστηρικτές του στην κατηγορία ότι αποδέχονται δύο μέτρα και δύο σταθμά (πράγμα που δυστυχώς είναι ο κανόνας στην εξωτερική πολιτική των κρατών). Ταυτόχρονα, εξασθενεί και η διάκριση ανάμεσα στην κυβέρνηση Νετανιάχου, η οποία επιλέγει τον πόλεμο και τον λαό του Ισραήλ που, σύμφωνα με τις σφυγμομετρήσεις, υποστηρίζει τον τερματισμό της ανθρωποσφαγής (σε ποσοστά που κυμαίνονται μεταξύ 56% και 69%). Και παρά τη λευκή επιταγή από την προεδρία Τραμπ, οι διοικούντες στο Ισραήλ, πολιτικοί και στρατιωτικοί, θα έρθουν αντιμέτωποι με κατηγορίες για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας· πράγμα τραγικά ειρωνικό για κράτος που ιδρύθηκε με την επίκληση της μαζικότερης γενοκτονίας του εικοστού αιώνα.
Δυστυχώς, το Ισραήλ εμφανίζεται όμηρος στα χέρια μιας ηγεσίας που εμπνέεται από ένα μείγμα ακραίας ιδιοτέλειας και εξίσου ακραίας ιδεοληψίας. Καμιά σοβαρή εξωτερική πίεση δεν γίνεται αισθητή στην κορυφή της. Απομένει η κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών για να δώσει μια ελπίδα στην ειρήνη· εκείνης της κοινωνίας των πολιτών που, με τη σύμπραξη των εφέδρων, είχε καταφέρει να ματαιώσει την απόπειρα Νετανιάχου να αλώσει τη δικαιοσύνη, λίγους μόνο μήνες πριν από τη μοιραία 7η Οκτωβρίου.
26°
