Με την κυβέρνηση Τραμππ θα δοκιμαστεί η διχοτομία ανάμεσα στην άποψη που θέλει την επιστήμη ως «κοινωνικό κατασκεύασμα» και τη θέση που υπερασπίζεται την «ορθολογική» της δομή
Ο πόλεμος που έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση Τραμπ στην επιστήμη και τα πανεπιστήμια ήταν εν πολλοίς αναμενόμενος, δεδομένης της εμπειρίας που αποκτήθηκε από την προηγούμενη θητεία της. Η πανδημία ανέδειξε πλήθος αντιεπιστημονικών θέσεων του τραμπισμού, όπως οι εγχύσεις αντισηπτικών και η αστήρικτη χρήση υδροχλωροκίνης κατά της Covid-19. Και σε άλλα ζητήματα όμως, όπως η κλιματική αλλαγή, η ευγονική, ο δημιουργισμός και οι εμβολιασμοί, ανεδείχθη η συνωμοσιολογική και ψευδοεπιστημονική κουλτούρα του προέδρου Τραμπ και της κυβερνήσεώς του.
Το γεγονός ότι τέτοιου είδους κοσμοείδωλα υποστηρίχθηκαν από δεκάδες εκατομμύρια πολιτών αλλά και από μέλη της οικονομικής ολιγαρχίας, καθιστώντας τα πλειοψηφικό ρεύμα στην κοινωνία και τους οικονομικά ισχυρούς, δείχνει ότι υφίσταται μια τεκτονική αλλαγή στην κοινωνική υποδομή σε σχέση με το υπάρχον μοντέλο κυριαρχίας της επιστήμης στο γνωσιακό περιβάλλον όπως αυτό διαμορφώθηκε στις αστικές δημοκρατίες μετά τον Διαφωτισμό.
Έτσι, θα δοκιμαστεί εν τοις πράγμασι η γνωστή διχοτομία ανάμεσα στην άποψη που θέλει την επιστήμη ως «κοινωνικό κατασκεύασμα» και τη θέση που υπερασπίζεται την «ορθολογική» της δομή. Το κοινωνικό κατασκεύασμα της εποχής μας θα ήταν η επιβολή των απόψεων του τραμπισμού έναντι της καθιερωμένης επιστημονικής μεθόδου.
Παρόμοιες περιστάσεις έλαβαν χώρα και σε άλλες ιστορικές περιόδους, όπως κατά τη διάρκεια της σταλινικής δικτατορίας, όπου η ψευδοεπιστήμη του Τροφίμ Λίσενκο έγινε προσωρινά το κυρίαρχο μοντέλο στη βιολογία της ΕΣΣΔ, υπό την πίεση του καθεστώτος, όπως αυτή εκδηλώθηκε με διώξεις αντιφρονούντων επιστημόνων και ισχυρότατη στήριξη προς τις α-νοησίες του Λίσενκο. Τότε, ο αγρονόμος Τροφίμ Λίσενκο υποστήριζε ότι μπορεί να μετατρέψει γενετικά την αγριάδα σε σιτάρι, μέσω καλλιεργητικών τεχνικών «σκληραγώγησης». Φυσικά απέτυχε, οδηγώντας την Ουκρανία, τον σιτοβολώνα της Ευρώπης, σε λιμό. Η ψευδοεπιστήμη του σε συνδυασμό με τις ιδεοληψίες του Στάλιν, οδήγησαν στον θάνατο από πείνα εκατομμύρια Ουκρανούς.
Θα μπορέσουν άραγε τα αμερικάνικα πανεπιστήμια και θεσμοί να διατηρήσουν την πνευματική τους αυτοτέλεια, ή θα προσαρμοστούν υποχωρώντας στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές επιταγές; Θα αλλάξουν τη μεθοδολογική τους προσέγγιση, τα προγράμματα σπουδών τους, τον τρόπο επιλογής διδασκόντων και διδασκομένων επί τη βάσει των απαιτήσεων της κυβέρνησης Τραμπ; Θα δούμε την επιστημονική μέθοδο να διαβρώνεται ή να αντιστέκεται; Θα υιοθετήσουν ψευδοεπιστημονικές δοξασίες συντονιζόμενα με τους μεγάλους χρηματοδότες και το κοινωνικό περιβάλλον, ή θα προσπαθήσουν να υπερασπιστούν την αντικειμενικότητα και την διυποκειμενικότητα;
Και εν τέλει, θα κερδίσει η επιστήμη τη μάχη με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που προσπαθούν να τη μετατρέψουν σε θεραπαινίδα τους, όπως επέτυχε η θεολογία επί αιώνες, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα; Θα επέλθει συμβιβασμός και «διάλογος» ανάμεσα στον ορθό λόγο και την πολιτική επιβολή;
Είναι προφανές ότι οι αποφάσεις και η στάση που θα κρατήσουν τα πνευματικά ιδρύματα και οι επιστημονικοί θεσμοί στην παρούσα κρίση, θα επηρεάσει την επιστήμη, τη ζωή και την πολιτική για πολλά χρόνια.
Κι όπως θα υποστήριζε η Έλεν Λοντζίνο, η επιστήμη δεν μπορεί να είναι απαλλαγμένη από κοινωνικές αξίες και απαιτείται να «συνομιλεί» πλουραλιστικά με την κοινωνία, ενισχύοντας έτσι την αντικειμενικότητά της. Οι παρούσες «αξίες» που εκπροσωπεί στην παρούσα συγκυρία το κυρίαρχο ρεύμα στις ΗΠΑ, θα ενισχύσουν άραγε την αντικειμενικότητα και τη διυποκειμενικότητα της επιστήμης; Νομίζω πως όχι. Κι αυτό θα όφειλε να ενισχύσει τις θέσεις για μια ορθολογική επιστήμη που δεν επηρεάζεται κατά το δυνατόν από συγκυριακές και ακραίες κοινωνικές θέσεις.
13°
