DW: Οι αλλαγές στο εργασιακό μοντέλο, η τηλεργασία και το τέλος του συνδετήρα
Το μοντέλο εργασίας έχει αλλάξει. Μαζί του και ο συνδετήρας που συνόδευε για δεκαετίες την επαγγελματική ζωή εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων. Η κοινωνιολόγος Σέταρε Ράντμανσες, στο άκουσμα της λέξης, αναφέρει πως υπάρχει κάτι νοσταλγικό σε αυτό. Ο συνδετήρας ήρθε στη μόδα στα μέσα του 19ου αιώνα και για περισσότερο από έναν αιώνα δεν έλειπε σχεδόν από κανένα γραφείο. Έχει ακόμη και τη δική του «Παγκόσμια Ημέρα» στις 29 Μαΐου. Αυτό που αντιπροσώπευε παλαιότερα ο συνδετήρας, κάνει σήμερα καλύτερα το Cloud. Πρόκειται για έναν ψηφιακό χώρο, όπου κάθε είδους αρχεία και έγγραφα αρχειοθετούνται μαζί. Κάπως έτσι λειτουργούσε παλιότερα και ο συνδετήρας.
Όποιος μπαίνει σήμερα σε έναν εργασιακό χώρο δεν θα αντικρίσει την εικόνα που έβλεπε παλαιότερα, ένα γραφείο γεμάτο με χαρτιά, μολύβια, συρραπτικό, φακέλους και μια οικογενειακή φωτογραφία που σήμαινε πως αυτό το γραφείο ανήκει σε κάποιον. Σήμερα πολλά γραφεία είναι πλέον άδεια. Αρκεί να κάνει κάποιος κράτηση και να φέρει μαζί του τον φορητό υπολογιστή του. Οι πρίζες και το WLAN αρκούν για να εργαστεί. Για τους ειδικούς σε θέματα εργασίας η αλλαγή αυτή είναι ταχύτερη από τη σταδιακή ανατροπή που έγινε πριν από 30 χρόνια, όταν ο υπολογιστής αντικατέστησε τη γραφομηχανή και το διαδίκτυο άνοιξε ένα νέο πεδίο δράσης για τους εργαζόμενους.
Σύμφωνα με το Γερμανικό Οικονομικό Ινστιτούτο, περίπου 12,8 εκατομμύρια άνθρωποι εργάζονταν από το γραφείο το 2022, δηλαδή το 1/3 των εργαζομένων σε σύγκριση με δέκα χρόνια πριν. Ο υβριδικός τρόπος εργασίας αποτελούσε το κύριο εργασιακό καθεστώς το 2022. Εξαρτάται βέβαια και από τον κλάδο και την τοποθεσία το πόσο γρήγορα θα υπάρξουν περαιτέρω αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον. Η πανδημία, όπως λένε οι ίδιοι, ήταν απλώς ο επιταχυντής μιας διαδικασίας που ξεκίνησε πριν από περίπου δέκα χρόνια στον τομέα της πληροφορικής και στις μεγάλες βιομηχανικές εταιρείες.
Η τηλεργασία άλλαξε τα δεδομένα στο εργασιακό περιβάλλον
Για την κοινωνιολόγο Ράντμανσες από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Εργασίας, Τεχνολογίας και Κουλτούρας στο Τύμπιγκεν, πρόκειται για μία διάσπαση των παραδοσιακών δομών εργασίας, μακριά από τα μεμονωμένα άτομα, που κυριαρχούσαν, προς ένα ομαδικό πλαίσιο. Επιπλέον, σύμφωνα με την ίδια, υπάρχει σαφής και μικρής κλίμακας καταμερισμός εργασίας, διαφάνεια, πολύ πιο προσεκτικά προγραμματισμένη απόδειξη αποδοτικότητας και συνεχής ανάλυση σφαλμάτων. Πάνω από όλα ο ρυθμός εργασίας καθορίζεται από την οικονομική πίεση που βαραίνει τις εταιρείες: βελτιστοποίηση, ορθολογισμός, ανταγωνισμός.
Δεν μπορούν, όμως, όλοι οι εργαζόμενοι να συμβαδίσουν με το πλήθος των τεχνικών και κοινωνικών καινοτομιών, λέει η επιστήμονας. Η Ράντμανσες αυτή τη στιγμή κάνει το διδακτορικό της με θέμα τους μηχανικούς στο νέο εργασιακό κόσμο. Πολλές φορές ακόμη και νεότεροι επαγγελματίες αμφιβάλλουν γι αυτό το μοντέλο. «Ένας μηχανικός για παράδειγμα βρήκε τη περίοδο προσαρμογής σε μια δουλειά φοβερή. Δεν ήθελε όμως να βρίσκεται υπό συνεχή πίεση σε όλη την καριέρα του, ώστε να είναι αποτελεσματικός».
Η Ράντμανσες είναι 30 κάτι χρονών. Έμεινε άναυδη όταν μετακόμισε από το Βερολίνο στο Τύμπιγκεν και δεν μπορούσε τότε να νοικιάσει ένα ποδήλατο με το κινητό της τηλέφωνο. Γνώρισε πανεπιστημιακά ινστιτούτα που είχαν κριτική άποψη για την ψηφιοποίηση, αλλά πλέον ασχολούνται με την τεχνητή νοημοσύνη, όπως το ChatGPT. Για την ίδια, η ψηφιοποίηση στην πόλη του Χέλντερλιν και του Χέγκελ δεν αποτελεί αντίφαση. Έχει να κάνει με το μάθει κανείς να αξιοποιεί νέες πηγές γνώσης με έξυπνο τρόπο.
Οι εργοδότες επιθυμούν την επιστροφή των εργαζομένων στο γραφείο
Οι αλλαγές όμως δύσκολα σταματάνε. Η Κιμ Χάουζερ, ερευνήτρια τάσεων, μιλάει για ευέλικτα γραφεία, χώρους «του εγώ και του εμείς», ήσυχα μέρη δηλαδή για εργασία από τη μία πλευρά και χώρους συνάντησης από την άλλη, κατά προτίμηση με άνετους καναπέδες. «Τα γραφεία γίνονται όλο και περισσότερο χώροι συνάντησης για δημιουργική εργασία σε συλλογικό πλαίσιο». Η ίδια αναφέρει πως συγκεντρώνεται κανείς περισσότερο όταν εργάζεται από το σπίτι. Οι συναντήσεις στο γραφείο πρέπει να έχουν προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με τις διαδικτυακές συσκέψεις.
Ανάλογα με τον κλάδο οι εργοδότες σήμερα θέλουν να δειλιάσουν τους εργαζόμενους στο γραφείο με εργονομικά έπιπλα, υγιεινά γεύματα ή αθλητικές δραστηριότητες.Για την ίδια όμως υπάρχουν νέες προκλήσεις καθώς ο αυτοματισμός και η τεχνητή νοημοσύνη έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. «Στον ψηφιακό χώρο συναντιόμαστε πολύ πιο συχνά από ό,τι στο γραφείο. Και αυτός είναι ο στόχος, να υπάρχει περισσότερη ανταλλαγή και συνεργασία», επισημαίνει η Ράντμανσες.
Εξαρτάται όμως πάντα από τις γενικές συνθήκες. Εάν για παράδειγμα το εργατικό δυναμικό θα συμμετέχει στις καινοτομίες ή εάν απλά αυτές επιβάλλονται. «Η κουλτούρα σφαλμάτων σε μια εταιρεία, είναι ζωτικής σημασίας», συνοψίζει. Αφορά επίσης ιεραρχίες και μάνατζερ. Το φάσμα κυμαίνεται από τον «υπερβολικό μικροέλεγχο» έως και την αλληλεγγύη μεταξύ συναδέλφων.
