Κλιμακώνεται η κρίση μεταξύ Καταλονίας και Ισπανίας. Αντίπαλα στρατόπεδα: η περιφερειακή κυβέρνηση του Κάρλες Πουτζδεμόν, που επιδιώκει τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους και η κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης, υπό τον Μαριάνο Ραχόι, που είναι αποφασισμένη να εμποδίσει πάση θυσία τον ακρωτηριασμό του ισπανικού βασιλείου. Αφορμή: το δημοψήφισμα που έχει εξαγγείλει μονομερώς για την 1η Οκτωβρίου η Generalitat (περιφερειακή κυβέρνηση) και το οποίο έχει κηρυχθεί παράνομο από τη Μαδρίτη.
Τελευταίες εξελίξεις σε αυτή τη "μάχη" είναι η μονομερής κήρυξη της ανεξαρτησίας από τη Βαρκελώνη και η προκήρυξη πρόωρων εκλογών από τη Μαδρίτη, ενώ από Δευτέρα αναμένεται να κινηθεί η Ισπανική δικαιοσύνη εναντίον του ηγέτη των Καταλανών με την κατηγορία της εξέγερσης. Την ίδια ώρα ο Κάρλες Πουτζδεμόν καλεί δημοκρατική αντίσταση εναντίον της κηδεμονίας της περιοχής υπό την κεντρική διοίκηση.
Γιατί όμως η Καταλονία θέλει την ανεξαρτητοποίηση
Στο ζήτημα της καταλονικής ταυτότητας έρχεται να προστεθεί και ο οικονομικός παράγοντας. Συγκριτικά με άλλες ισπανικές περιφέρειες η Καταλονία είναι μια σχετικά πλούσια περιοχή, που συμβάλλει με 20% στο ισπανικό ΑΕΠ. Όμως η Βαρκελώνη είναι αναγκασμένη να εμβάζει κάθε χρόνο ένα υψηλό ποσό στην κεντρική κυβέρνηση στη Μαδρίτη, η οποία το διαθέτει στις φτωχότερες περιφέρειες.
Πολλοί Καταλανοί θεωρούν ότι η περιοχή τους λαμβάνει από τη Μαδρίτη πολύ λιγότερα χρήματα από όσα θα δικαιούνταν για έργα υποδομής, όπως σιδηροδρομικές γραμμές και αεροδρόμια.
«Η Μαδρίτη μας κλέβει», είναι το σύνθημά τους. Η Μαδρίτη απορρίπτει τη φορολογική αυτονομία της Καταλονίας, όπως ισχύει για τους Βάσκους ή η Ναβάρα.
Επιπλέον ο καταλανικός εθνικισμός στη σημερινή εκδοχή του είναι ένα παράξενο αμάλγαμα. Ο Πουτζδεμόν προέρχεται από τον χριστιανοδημοκρατικό συνασπισμό CiU που κυβέρνησε επί δεκαετίες την Καταλωνία (διασπάστηκε το 2015) συνδυάζοντας τον νεοφιλελευθερισμό με τον εθνικισμό.
Απρόθυμοι σύμμαχοί του είναι το σοσιαλδημοκρατικό ERC και το αντικαπιταλιστικό CUP, με μόνο κοινό παρονομαστή τη σφοδρή αντιπαλότητά τους προς τη Μαδρίτη. Αν τα αριστερά κόμματα προσπαθούν να συνδυάσουν τον καταλανικό εθνικισμό με την κοινωνική δικαιοσύνη, ο στενός πυρήνας γύρω από τον Πουτζδεμόν οραματίζεται μια απολύτως φιλελεύθερη Καταλωνία, η οποία θα απαλλαγεί από το βάρος των φόρων.
Το 2014 η καταλανική κυβέρνηση θέλησε να πραγματοποιήσει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της περιφέρειας. Το ισπανικό συνταγματικό δικαστήριο όμως το απαγόρευσε. Οι Καταλανοί υποχώρησαν και έτσι το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία μετατράπηκε σε ένα μη δεσμευτικό δημοψήφισμα, στο οποίο το 80% ψήφισε υπέρ. Τότε κυρίως οι υποστηρικτές του «ναι» προσήλθαν στις κάλπες.
Τι χάνει η Ισπανία αν ανεξαρτητοποιηθεί η Καταλονία
Σύμφωνα με το politico, αν οι Καταλανοί πετύχουν το σχέδιό τους για την ανεξαρτησία τους τότε η μεγάλη χαμένη θα είναι η Ισπανία. Οι λόγοι είναι αρκετοί. Οικονομία, παραγωγές, εξαγωγές ακόμα και τα ολυμπιακά μετάλλια.
Η Καταλονία αποτελεί μόνο το 6% της επικράτειας της χώρας και το 16% του πληθυσμού της Ισπανίας. Ωστόσο, αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο της οικονομικής παραγωγής, το ένα τέταρτο των εξαγωγών και πάνω από το μισό των νέων επενδύσεων εκκίνησης, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2016.
Ανάλογες απώλειες και στις αθλητικές επιδόσεις, καθώς η Καταλονία κατέχει το ένα τρίτο των Ολυμπιακών μετάλλων της Ισπανίας .
Η πλειοψηφία των Καταλανών δεν θεωρεί την ανεξαρτησία ως την ιδανική πορεία προς τα εμπρός, ωστόσο η απροθυμία της Μαδρίτης να διαπραγματευτεί θα μπορούσε να προκαλέσει αντίθετα αποτελέσματα και να οδηγήσει τελικά στην πολυπόθητη απόσχιση από την Ισπανία.
Λύση η μετατροπή της Ισπανίας σε ομοσπονδιακό κράτος;
Οι προσπάθειες απόσχισης δεν θα σταματήσουν στην Ισπανία, εκτιμά η γερμανίδα πολιτικός επιστήμονας Ζαμπίνε Ρίντελ και προτείνει μεταρρύθμιση του Συντάγματος που θα μετατρέπει τη χώρα σε ομοσπονδιακό κράτος.
Η απόφαση της Μαδρίτης να αναλάβει τα ηνία της τοπικής κυβέρνησης και των αστυνομικών δυνάμεων στην Βαρκελώνη δεν πρόκειται να σταματήσουν το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, εκτιμά η ειδική σε ζητήματα αυτονομίας Ζαμπίνε Ρίντελ από το Ίδρυμα Επιστήμης και Πολιτικής του Βερολίνου (SWP).
Μιλώντας στον ραδιοσταθμό Deutschlandfunk η γερμανίδα πολιτικός επιστήμονας εμφανίζεται βέβαιη ότι για πολλούς Καταλανούς το ζητούμενο ήταν και παραμένει, όχι απλά μια διεύρυνση αυτονομίας, αλλά η πλήρης ανεξαρτησία από την Ισπανία. Για το λόγο αυτό θεωρεί ότι θα πρέπει να συζητηθούν εναλλακτικές λύσεις σε πολιτικό επίπεδο, όπως για παράδειγμα μια μεταρρύθμιση του ισπανικού Συντάγματος που θα μετατρέψει την Ισπανία σε ομοσπονδιακό κράτος:
«Ζητούμενο είναι μια μεταρρύθμιση που θα αφορά ολόκληρη την Ισπανία. Ήδη η Καταλονία κινείται προς την κατεύθυνση της χώρας των Βάσκων που διαθέτει ακόμα μεγαλύτερη αυτονομία και έχει το δικαίωμα να κρατά στην περιφέρεια της ακόμα περισσότερα φορολογικά έσοδα απ΄ ότι οι Καταλανοί. Πρόκειται όμως για ζήτημα που αφορά όλες τις περιφέρειες της χώρας. Ίσως η διένεξη Μαδρίτης-Βαρκελώνης θα μπορούσε να έχει εν τέλει θετική κατάληξη για την Ισπανία, η οποία να επωφεληθεί από μια ριζική μεταρρύθμιση του Συντάγματος».
Ανησυχία για ντόμινο στην Ευρώπη
Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, η Ευρώπη έζησε αρκετές αλλαγές συνόρων ύστερα από ιστορικής σημασίας ανατροπές όπως ήταν η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, οι πόλεμοι στη Γιουγκοσλαβία και, πιο πρόσφατα, η κρίση στην Ουκρανία. Αυτή τη φορά, όμως, μια χώρα της Δυτικής Ευρώπης, μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, με ισχυρό ρόλο στους κόλπους τους, απειλείται με διάσπαση.
Το ενδεχόμενο αυτό ανησυχεί βάσιμα πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που φοβούνται ότι ένας «σεισμός» στην Καταλωνία θα μπορούσε να αφυπνίσει επικίνδυνα τεκτονικά ρήγματα και αλλού. Πρώτα απ’ όλα στην ίδια την Ισπανία (Χώρα των Βάσκων, Γαλικία, Κανάρια νησιά), αλλά και στο Βέλγιο, την Κορσική, ακόμη και στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, όπου ο Βίκτορ Ορμπαν παίζει επικίνδυνα εθνικιστικά παιχνίδια, ποντάροντας στο χαρτί των ουγγρικών μειονοτήτων.
Βεβαίως, υπάρχει πρόσφατο προηγούμενο. Πριν από τρία ακριβώς χρόνια, στη θέση της σημερινής Καταλωνίας βρισκόταν η Σκωτία. Στην περίπτωση αυτή, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον –θέλετε λόγω δημοκρατικής συνείδησης, θέλετε γιατί πίστευε ότι γάμος με το στανιό δεν γίνεται– έδωσε τη δυνατότητα στους Σκωτσέζους να αποφασίσουν οι ίδιοι για το μέλλον τους, με δημοψήφισμα. Πήρε το ρίσκο και (για μια φορά) του βγήκε. Οι Σκωτσέζοι ψήφισαν να μείνουν και η βρετανική δημοκρατία κέρδισε σε λάμψη.
Ακολουθεί το χρονικό της κρίσης που συνταράσσει την Ισπανία εδώ και σχεδόν ένα μήνα:
Το αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα
Την 1η Οκτωβρίου, παρά την απαγόρευση από την ισπανική Δικαιοσύνη, διοργανώθηκε το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της περιφέρειας από την τοπική κυβέρνηση της Καταλονίας, υπό τον πρόεδρο Κάρλες Πουτζντεμόν.
Η ψηφοφορία, την οποία η Μαδρίτη δεν αναγνώρισε και μποϊκόταραν τα κόμματα κατά της απόσχισης, αμαυρώθηκε από τις βιαιοπραγίες των αστυνομικών εναντίον ψηφοφόρων με τουλάχιστον 92 τραυματίες. Ακολούθησαν πολλές ογκώδεις διαδηλώσεις.
Σύμφωνα με τις καταλανικές αρχές, το «ναι» στην απόσχιση υπερίσχυσε με ποσοστό 90,18% των ψήφων με τη συμμετοχή να ανέρχεται σε 43%.
Την 3η Οκτωβρίου, σε ένα σπάνιο τηλεοπτικό διάγγελμα, ο βασιλιάς της Ισπανίας Φελίπε δηλώνει ότι το Κράτος πρέπει «να εγγυηθεί τη συνταγματική τάξη». Επιπλέον, καταγγέλλει την «απαράδεκτη ανεντιμότητα» της καταλανικής ηγεσίας.
Ως απάντηση, ο Κάρλες Πουτζντεμόν απειλεί να κηρύξει την ανεξαρτησία της Καταλονίας ελλείψει διαλόγου.
Η συντηρητική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι καλεί τους Καταλανούς ηγέτες να διαλύσουν το κοινοβούλιο και να προκηρύξουν πρόωρες περιφερειακές εκλογές.
Υπό πίεση
Ενώπιον της αβεβαιότητας, πολλές επιχειρήσεις, όπως μεγάλες τράπεζες σαν την Banco Sabadell και την CaixaBank, όπως επίσης και τον όμιλο φυσικού αερίου Gas Natural ανακοινώνουν τη μεταφορά της έδρας τους από την Καταλονία. Από την 1η Οκτωβρίου, σχεδόν 1.700 επιχειρήσεις θα μεταφέρουν την εταιρική τους έδρα.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα ζητά από την καταλανική ηγεσία να μην προχωρήσει σε μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας. Η δήμαρχος της Βαρκελώνης, η Άντα Κολάου, τάσσεται κατά μιας τέτοιας ανακήρυξης.
Την ίδια ώρα οι διαδηλώσεις σε ολόκληρη την χώρα συνεχίζονται και εκατομμύρια Ισπανοί ζητούν να διεξαχθεί διάλογος και φωνάζουν υπέρ της ενότητας της χώρας.
Ανεξαρτησία… ή όχι
Την 10η Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης του κοινοβουλίου της Καταλονίας, ο Κάρλες Πουτζντεμόν εκτιμά ότι η Καταλονία πρέπει «να γίνει ένα ανεξάρτητο Κράτος υπό μορφή Δημοκρατίας» προτού «αναστείλει» την κήρυξη της ανεξαρτησίας καλώντας σε διάλογο τη Μαδρίτη.
Ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι, απαντώντας, απευθύνει τελεσίγραφο στον Καταλανό ηγέτη απειλώντας να πάρει τον έλεγχο της Καταλονίας σε συμφωνία με το άρθρο 155 του Συντάγματος.
Στις τάξεις των υπέρμαχων της αυτονομίας, οι τόνοι ανεβαίνουν. Για το νούμερο 2 της καταλανικής κυβέρνησης, τον Οριόλ Ζουνκέρας, η πρόταση για διάλογο της Μαδρίτης δεν μπορεί να αναφέρεται παρά μόνο στην ανεξαρτησία. Το ακροαριστερό κόμμα, σύμμαχος του Πουτζντεμόν, το CUP πιέζει ασφυκτικά τον πρόεδρο της περιφέρειας να προχωρήσει στο διαζύγιο.
Ο Πουτζντεμόν χρονοτριβεί
Την 16η Οκτωβρίου, ο πρόεδρος της Καταλονίας επαναλαμβάνει την έκκλησή του για διάλογο.
Την 19η Οκτωβρίου, σε μια νέα απόπειρα καθυστέρησης, ο Πουτζντεμόν γράφει επιστολή στον Μαριάνο Ραχόι προκειμένου να τον ενημερώσει ότι το Κοινοβούλιο της Καταλονίας δεν ψήφισε υπέρ της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας, ωστόσο ενδέχεται να το κάνει εάν η Μαδρίτη άρει το καθεστώς αυτονομίας.
Την 21η Οκτωβρίου ο επικεφαλής της ισπανικής κυβέρνησης ζητάει από τη Γερουσία την ενεργοποίηση του άρθρου 155 του Συντάγματος με στόχο την καθαίρεση της καταλανικής ηγεσίας και την προκήρυξη εκλογών στις αρχές του 2018.
Ο Κάρλες Πουτζντεμόν ανταπαντά απειλώντας να δώσει το πράσινο φως για την μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της «Δημοκρατίας της Καταλονίας». Όμως, πολλά στελέχη της κυβέρνησής του φαίνεται να τάσσονται υπέρ της διεξαγωγής πρόωρων περιφερειακών εκλογών.
Φωνάζοντας «ελευθερία» και «ανεξαρτησία» εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες κατακλύζουν τους δρόμους της Βαρκελώνης για να διαμαρτυρηθούν για τις πρόσφατες συλλήψεις δύο αυτονομιστών ηγετών.
Την 26η Οκτωβρίου, μετά την απόφαση της Γερουσίας να εγκρίνει την εφαρμογή το άρθρου 155, ο Καταλανός πρόεδρος ανακοινώνει ότι δεν θα προκηρύξει εκλογές.
Ανακήρυξη της ανεξαρτησίας και κηδεμονία
Στις 27 Οκτωβρίου, σχεδόν ταυτόχρονα, το καταλανικό κοινοβούλιο κηρύσσει την ανεξαρτησία της περιφέρειας και η ισπανική Γερουσία δίνει το πράσινο φως στην κυβέρνηση να θέσει υπό κηδεμονία την Καταλονία. Σύσσωμη η διεθνής κοινότητα τάσσεται υπέρ της ενότητας της Ισπανίας.
Ο Μαριάνο Ραχόι ανακοινώνει την αποπομπή του Πουτζντεμόν και της κυβέρνησής του. Το καταλανικό κοινοβούλιο διαλύεται εν αναμονή της ανανέωσής του μέσω των εκλογών που προκηρύχθηκαν για την 21η Δεκεμβρίου.
Την 28η Οκτωβρίου η ισπανική κυβέρνηση ανακοινώνει την παύση από τα καθήκοντά του του αρχηγού της αστυνομίας της Καταλονίας Λουίς Τραπέρο. Το υπουργείο Εσωτερικών παίρνει τον έλεγχο της τοπικής αστυνομίας.
Ο Κάρλες Πουτζντεμόν καλεί τους υποστηρικτές του να αντισταθούν «δημοκρατικά» στην κηδεμονία της περιοχής.
Στη Μαδρίτη χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται για να υπερασπισθούν την ενότητα της Ισπανίας, κρατώντας τις σημαίες της χώρας τους.
9°
