Η Εβίνα Μάλτση κι εγώ γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε στη Γουμένισσα, στη μικρή κωμόπολη της Κεντρικής Μακεδονίας που είναι γνωστή για τα κρασιά, τα νερά και τα χάλκινά της. Ο θρίαμβος του ’87 ενέπνευσε πολλά παιδιά και τα οδήγησε στο μπάσκετ. Μας ενέπνευσε κι εμάς. «Είχαμε πάρει τη ρόδα από ένα ποδήλατο, είχαμε βγάλει τη σαμπρέλα και τις ακτίνες, την είχαμε καρφώσει με σκουριασμένα καρφιά ψηλά σε ένα πεύκο και παίζαμε μπάσκετ μαζί με όλα τα παιδιά στη γειτονιά» θυμάται η Εβίνα. Ήμασταν τυχερές, η Γουμένισσα είχε κλειστό γυμναστήριο, αθλητικά τμήματα για παιδιά, εφήβους, ενήλικες, αγόρια, κορίτσια.
Η Εβίνα ήταν η καλύτερη στη μικρή μας ομάδα. Και δύο δεκαετίες μετά θεωρείται η κορυφαία ελληνίδα παίκτρια και μία από τις καλύτερες στην Ευρώπη. Με σκληρή δουλειά και αφοσίωση. «Τίποτα δεν σου χαρίζεται» μου λέει. Έχει παίξει σε ευρωπαϊκές ομάδες, στο WNBA, στους Ολυμπιακούς Αγώνες, σε ευρωπαϊκές και παγκόσμιες διοργανώσεις, παίζει στην Εθνική Ελλάδας από το 1998. Με διακρίσεις, κύπελλα, πρωταθλήματα. Αν δεν είναι αυτή η αθλήτρια παράδειγμα προς μίμηση, τότε δεν ξέρω τι είναι.
Τη συνάντησα τον Αύγουστο στο ποτάμι της Γουμένισσας, εκεί που αράζουμε για λίγη δροσιά τα καλοκαίρια, λίγο μετά την επιτυχία της 4ης θέσης στο Ευρωμπάσκετ Γυναικών. Ήταν χαρούμενη, περήφανη για την κατάκτηση και ηλιοκαμένη. Τη ρώτησα πώς αξιολογεί η ίδια τη μεγάλη αυτή διάκριση: «Το γυναικείο μπάσκετ δεν είναι προβεβλημένο στην Ελλάδα και η πλειοψηφία του κόσμου αγνοούσε ποια είμαι και τι έκανα μέχρι φέτος το καλοκαίρι. Η 4η θέση ήταν μια μεγάλη επιτυχία σε εθνικό επίπεδο και είχε τεράστια προβολή λόγω της τηλεοπτικής κάλυψης. Αλλά είχα την ευλογία στη μέχρι τώρα καριέρα μου να έχω πολλές διακρίσεις. Για μένα δεν άλλαξε τίποτα. Άλλαξε η συμπεριφορά του κόσμου απέναντί μου. Μετά που γυρίσαμε από την Πράγα μάς αναγνώριζαν παντού: στο αεροδρόμιο, στο ταξί, στο γυμναστήριο. Γίνεσαι δημόσιο πρόσωπο ξαφνικά και πρέπει να το διαχειριστείς όλο αυτό. Είμαι τυχερή που το ζω στα 39 και έχω τα πόδια μου πάνω στη γη. Οι γυναίκες που παίζουμε μπάσκετ δεν είχαμε ξαναζήσει κάτι τέτοιο. Για τους άντρες είναι αλλιώς. Τους ξέρουν όλοι. Έχουν προβολή. Είναι στην τηλεόραση συνέχεια».
Την ξανασυνάντησα το φθινόπωρο στη βροχερή Αθήνα. Όλη μέρα ήμουν ευδιάθετη στη σκέψη ότι θα συναντούσα συντοπίτισσα και μάλιστα την Εβίνα. «Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του, ε;» αστειεύτηκα μόλις την είδα. Φυσικά, η Εβίνα δεν είναι παίκτρια που κάθεται στον πάγκο κι εγώ… έχω πλέον τον «πάγκο» μου στην ιταλική και όχι στην ελληνική πρωτεύουσα. Γελάσαμε και καθίσαμε ώρα πολλή να πούμε τα νέα μας. Η Εβίνα ετοιμάζεται για το Παγκόσμιο του χρόνου με την Εθνική Γυναικών ως αρχηγός της ομάδας και παίζει στον Ολυμπιακό, κάτοικος πλέον Αθηνών μετά από 12 χρόνια σε ομάδες του εξωτερικού. Εγώ πάλι είμαι στην Αθήνα αυστηρά για 6 εβδομάδες, κάτοικος πλέον της Ρώμης, για να σκηνοθετήσω την παιδική παράσταση «Κι Όμως Κινείται» στο Μουσείο Τηλεπικοινωνιών στην Κηφισιά και τον «Άνθρωπο στη Σοφίτα» του Τίμοθι Ντέιλι στο θέατρο Αγγέλων Βήμα που ξεκινάει 23 Οκτωβρίου.
«Γουμένισσα ολέ»! Κάνουμε σαν μικρά παιδιά. «Σκέφτεσαι να γυρίσεις ποτέ πίσω στο χωριό»; «Να ζήσω; Δεν ξέρω. Αν αποφάσιζα να κάνω παιδιά, στη Γουμένισσα θα ήθελα να μεγαλώσουν, όπως μεγαλώσαμε κι εμείς. Ελεύθερα. Έχω όμως πολλά ακόμα να δώσω στο άθλημα. Ο αθλητικός μου κύκλος δεν έχει κλείσει. Είναι ακόμα ανοιχτός». Και ακμαίος! Θεωρώ ότι η Εβίνα είναι στα καλύτερά της. «Έτσι νιώθω κι εγώ. Προσέχω το σώμα μου, φροντίζω το πνεύμα μου. Το εργαλείο της δουλειάς μου είμαι… εγώ. Όπως και στο δικό σου χώρο. Κάνω τις προπονήσεις μου, ασκώ το σώμα μου. Διαβάζω, συζητώ, παρατηρώ, φιλτράρω, ασκώ το νου μου. Όπως και στο θέατρο. Μου αρέσει να διαβάζω και να μη σκέφτομαι τα δικά μου. Γιατί θα πάρει η σκέψη μου τη μορφή του ύπνου μου και ή θα βλέπω καλά όνειρα ή θα βλέπω εφιάλτες»!
Η Εβίνα με ρωτάει συνεχώς πράγματα για τη δουλειά μου. Θέλει να μάθει πώς βρίσκω τα έργα, πώς παίρνω τα δικαιώματα, πώς επιλέγω τους ηθοποιούς, για τα είδη του θεάτρου, για το θέατρο στην Ιταλία και στην Αλάσκα, πώς γίνεται μια θεατρική παραγωγή. «Δεν απέχει τελικά και πολύ ο αθλητισμός από το θέατρο…» μου λέει. «Εσύ δίνεις συνεντεύξεις για τη δουλειά σου»; Της απαντάω ότι ναι, φυσικά και δίνω και ότι μια από τις ερωτήσεις που μου κάνουν σχεδόν πάντα οι δημοσιογράφοι είναι για την οικονομική κρίση. «Και στο εξωτερικό;» Ναι, για την κρίση στην Ελλάδα. «Εμένα με ρωτάνε συνέχεια πότε θα παντρευτώ, πότε θα κάνω παιδιά και μέχρι πότε θα παίζω μπάσκετ. Έχουμε στερεότυπα εδώ στην Ελλάδα. Στις άλλες χώρες δεν με ρωτάνε τέτοια πράγματα. Σέβονται απεριόριστα αυτό είμαι. Παίζω ακόμα. Αγωνίζομαι. Από τη στιγμή που δεν έχω ανακοινώσει ότι κρεμάω τα παπούτσια μου δεν θα μου κάνουν τέτοια ερώτηση. Αυτά μόνο εδώ. Στο εξωτερικό σέβονται πολύ τους αθλητές».
«Πότε θα παντρευτείς, πότε θα κάνεις παιδί και μέχρι πότε θα παίζεις μπάσκετ», τη ρωτάω με ύφος. «Εγώ μεγαλώνω το παιδί που έχω μέσα μου. Για να κάνω ένα παιδί πρέπει να εξετάσω πολλές παραμέτρους. Και θα παίζω μπάσκετ μέχρι να μην μπορώ άλλο. Βέβαια, να σου πω πώς καταλαβαίνεις ότι έχεις μεγαλώσει; Όταν βλέπεις τους συμμαθητές σου να έχουν παιδιά. Από την άλλη, έχουν αλλάξει λίγο οι εποχές. Πλέον, λέω την ηλικία μου και δεν παραξενεύεται κανείς. Παλιά την έλεγα και όλοι με ρωτούσαν: και παίζεις ακόμα; Και δεν έχεις παιδιά; Δεν ζω στον κόσμο μου, αλλά επιλέγω ποιους θα αφήσω να μου ασκήσουν κριτική. Εγώ ξέρω τι κάνω και πώς θέλω να το κάνω. Ο καθένας έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία και παίρνει τις αποφάσεις βάσει του χαρακτήρα του.
Εγώ βάζω πάνω από όλα την καριέρα μου, αλλά με προϋποθέσεις, όπως κάνεις κι εσύ. Ήθελα και θέλω να παίζω. Όταν ήμουν πιο νέα και με έπαιρνε από κάτω, μετά από ένα κακό παιχνίδι ή μετά από μία αποτυχία, σκεφτόμουν ότι μπορώ να το αλλάξω, να βελτιώσω τον εαυτό μου στο επόμενο παιχνίδι, στην επόμενη προπόνηση. Ποτέ δεν σκέφτηκα να τα παρατήσω. Έχουμε γυρίσει όλο τον κόσμο, Γλύκα. Θα μπορούσαμε να τα κάνουμε όλα αυτά αν είχαμε παιδιά»;
Έχω την απορία να μάθω ποιος λαός της ταίριαξε πιο πολύ. Έχει μείνει σε τόσες χώρες... «Οι Τούρκοι. Δεν το περίμενα. Πέρασα φανταστικά στην Τουρκία. Έμεινα 4 χρόνια και έπαιξα σε διάφορες ομάδες. Θα μπορούσα να είμαι ακόμα εκεί. Θα μπορούσα να σκεφτώ τη ζωή μου εκεί. Δεν έχω ξεκαθαρίσει μέσα μου τους λόγους που επέλεξα να γυρίσω στην Ελλάδα, πάντως όχι επειδή βαρέθηκα. Η αγάπη του κόσμου ήταν απερίγραπτη. Η Τουρκία έχει από τα καλύτερα πρωταθλήματα μπάσκετ στην Ευρώπη. Δυσκολεύτηκα να προσαρμοστώ στην Ελλάδα. Άλλο να έρχεσαι για διακοπές και άλλο να μένεις εδώ. Πρέπει να είσαι μακριά, να μη σε αγγίζουν. Είτε είναι γεωγραφική η απόσταση είτε με το χαρακτήρα σου».
«Αγαπώ την Αθήνα. Κυρίως το κέντρο της. Είναι μία από τις ομορφότερες πόλεις του κόσμου. Αυτά που σου προσφέρει δεν μπορείς να τα συναντήσεις αλλού. Ξέρεις ότι, αν έχεις κοντά τους φίλους σου, θα βγεις, θα φας, θα πιεις καφέ, θα δεις βιτρίνες, θα είσαι όλη μέρα έξω. Είμαστε λαός που θέλουμε να ανταμώνουμε. Ήρθα στη Ρώμη να σε δω, θέλαμε μετά τις 11 το βράδυ να πάμε κάπου να φάμε, όλα κλειστά. Εδώ έχει ζωή 24 ώρες το 24ωρο. Θέατρο, σινεμά, μπουζούκια, μουσικές σκηνές. Τα έχει όλα. Το μόνο που δεν αντέχω είναι το κυκλοφοριακό πρόβλημα της Αθήνας».
Της λένε συνέχεια ότι είναι ο θηλυκός Γκάλης. «Κι εγώ τους λέω συνέχεια ότι αυτό είναι ιεροσυλία. Ο Γκάλης είναι αυτός που είναι. Έχει τη δική του ιστορία, τη δική του πορεία, τη δική του ταυτότητα. Όπως κι εγώ. Μακάρι να καταφέρω να κάνω αυτό που έκανε ο Γκάλης: να εμπνεύσω παιδιά να μπουν μέσα στα γήπεδα. Αυτό είναι πιο σημαντικό από όλα τα μετάλλια του κόσμου. Γενικά στη ζωή μου αυτό θέλω: να εμπνέομαι και να εμπνέω».
Συζητάμε για το αντρικό και το γυναικείο μπάσκετ. Αναρωτιέμαι αν θα ήθελε κάποια στιγμή να υπάρξουν μεικτές ομάδες. Να παίζουν άντρες και γυναίκες μαζί. «Εγώ θα το ήθελα πάρα πολύ! Αλλά δεν γίνεται. Η μυϊκή δύναμη των αντρών είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή των γυναικών. Το μπάσκετ είναι άθλημα επαφών. Επίσης, οι άντρες λόγω φυσικών ικανοτήτων έχουν μεγαλύτερο άλμα και παίζουν πάνω από τη στεφάνη, γι’ αυτό και βλέπεις καρφώματα. Από εκεί και πέρα όμως, σε υψηλό επίπεδο, το γυναικείο μπάσκετ είναι εξίσου θεαματικό. Μπορεί να μη βλέπεις καρφώματα, αλλά βλέπεις όλα τα άλλα».
Είναι κάτι που με ενδιαφέρει πολύ: αν, πέρα από τις μεγάλες αγωνιστικές διακρίσεις, έχει βιώσει άλλου τύπου διάκριση, αν την έχουν υποτιμήσει επειδή είναι γυναίκα. «Πρέπει να μιλάς στον καθένα τη γλώσσα του. Η μαμά μου δεν συμφωνεί μαζί μου. Αλλά εγώ θέλω να με σέβονται όπως τους σέβομαι. Κάποιοι άντρες που δεν μπορούν να αντέξουν τη δυναμικότητά μου, θα πουν κάτι που θα με προσβάλει. Το κατανοώ. Αν για κάποιους το να είσαι δυναμική γυναίκα μεταφράζεται ως αντράκι, ε τότε ναι, είμαι αντράκι. Έχει τύχει πολλές φορές άντρες που δεν ξέρουν ποια είμαι, να με υποτιμήσουν στον αγωνιστικό χώρο, αλλά όσες φορές τυχαίνει, το διασκεδάζω με την ψυχή μου».
Αναρωτιέμαι γιατί ακούω τον κόσμο να λέει ότι το γυναικείο μπάσκετ στην Ελλάδα έχει χαμηλό επίπεδο. «Υπάρχει λόγος γι’ αυτό. Ένας αθλητής δεν γεννιέται και γίνεται τοπ. Θέλει πολλή δουλειά: με το σωστό προπονητή, τη σωστή προπόνηση, τις σωστές παροχές, με καλά γήπεδα. Λόγω οικονομικής κρίσης –και όχι μόνο– ο αθλητισμός έχει πληγεί ανεπανόρθωτα, απομακρύνθηκαν οι άνθρωποι από το γυναικείο μπάσκετ, αποδυναμώθηκαν οι σύλλογοι και οι παίκτριες που ήθελαν να δουλέψουν. Άλλαξε και το εκπαιδευτικό σύστημα, τα παιδιά άρχισαν να δίνουν Πανελλήνιες από τη Β΄ Λυκείου και έπρεπε να αποφασίσουν από νωρίς ποιο δρόμο θα ακολουθήσουν. Δεν μπορείς να κάνεις και τα δύο. Ο πρωταθλητισμός είναι σαν να θέλεις να περάσεις Ιατρική. Πρέπει να κάνεις κάθε μέρα προπόνηση με τις καλύτερες συνθήκες, να μαθαίνεις τεχνικές, να βελτιώνεσαι. Μετά την καλοκαιρινή επιτυχία εύχομαι να αλλάξουν τα δεδομένα στο γυναικείο μπάσκετ. Είναι μια καλή ευκαιρία. Θέλω να είμαι αισιόδοξη».
Τη ρωτάω, αν σκέφτεται το μέλλον. «Αυτό που θέλω είναι να είμαι υγιής και να συνεχίσω να παίζω μπάσκετ σε υψηλό επίπεδο – οι διακρίσεις δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά καλοδεχούμενες. Το αγαπώ τόσο πολύ, που δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτό. Θα ήθελα να βοηθήσω νέα παιδιά με τις γνώσεις μου να βελτιωθούν και να κυνηγήσουν τα όνειρά τους. Το μπάσκετ είναι για μένα τρόπος έκφρασης, όπως είναι για σένα το θέατρο. Δεν με ενδιαφέρει να μάθω σε ένα παιδί να παίζει μπάσκετ. Με ενδιαφέρει να το βοηθήσω να πραγματοποιήσει τα όνειρά του. Να έχει όνειρα, φιλοδοξία, διάθεση, να θέλει να ταξιδέψει, να μάθει πράγματα. Δεν μου αρέσουν οι παίκτες που παίζουν μπάσκετ μόνο για να παίξουν. Για μένα πρέπει ο άνθρωπος να έχει όραμα, στόχους. Υπάρχει βέβαια μεγάλος ανταγωνισμός και βλέπω αρκετά συχνά τους ανθρώπους να γίνονται αδίστακτοι στην προσπάθειά τους να γίνουν καλύτεροι. Δεν θέλει πολύ να αρρωστήσει το μυαλό και να αρχίσει να δουλεύει διαφορετικά».
Συγχωρεί τους ανθρώπους που προσπαθούν να τη βλάψουν; «Δυσκολεύομαι, αλλά το δουλεύω. Δεν στενοχωριέμαι πια για μικρά πράγματα. Έχω βγει απ’ το μικρόκοσμό μου. Κοιτάω και λίγο γύρω μου. Πιστεύω πάρα πολύ. Θεωρώ ότι ο Θεός συγχωρεί, προσφέρει και αγαπάει. Δύσκολα πράγματα. Δεν είμαστε έτσι οι άνθρωποι. Σε κάποια πράγματα είμαι κοντά, σε κάποια άλλα απέχω πλανήτες. Όλα πάντως είναι στο μυαλό μας. Κι εγώ πιστεύω ότι έχουμε το Θεό μέσα μας».
Η Εβίνα είναι από τους ανθρώπους που όταν σου μιλούν σε κοιτούν στα μάτια, σε ακούν προσεκτικά, σε αφήνουν να τελειώσεις, να βάλεις τελεία στην πρόταση και μετά συνεχίζουν. «Πώς είναι να σκηνοθετείς μια παράσταση» με ρωτάει. Φαντάζομαι, της λέω, πως είναι όπως στο μπάσκετ, όταν είσαι αρχηγός μια ομάδας. «Δεν μπορούν όλοι να γίνουν αρχηγοί μιας ομάδας. Οι προπονητές μάς λένε: λίντερ γεννιέσαι, δεν γίνεσαι. Διαφωνείς»; Της λέω ότι μπορεί τώρα να ηγούμαι θεατρικά, αλλά όταν έπαιζα μπάσκετ δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι θα ηγηθώ της ομάδας. Αφού δεν ήμουν καλή σ’ αυτό. «Καταλαβαίνω τι εννοείς και έχεις δίκιο. Δεν μπορούμε να είμαστε αρχηγοί σε όλα. Ούτε γεννιόμαστε έτοιμοι. Περνάς από φάσεις, μαθαίνεις. Έχεις πρότυπα προς μίμηση και πρότυπα προς αποφυγή. Αλλά και ως παιδί έμπαινα μπροστά. Είχα πάντα δυναμική προσωπικότητα. Άντεχε το στομάχι μου να πάρω την ευθύνη».
«Πηγαίνεις θέατρο;» «Ναι. Μου αρέσουν πολύ οι κωμωδίες. Μου έλειπε το ελληνικό χιούμορ, όταν ήμουν στο εξωτερικό. Μου αρέσει πιο πολύ το θέατρο από το σινεμά. Είναι πιο ζεστή η ατμόσφαιρα. Θα πάρω την ανιψιά μου και θα έρθουμε να δούμε τον “Άνθρωπο στη Σοφίτα”. Το στόρι έχει πολύ ενδιαφέρον».
* Η Γλύκα Στόιου είναι πρακτικός του θεάτρου και ντοκιμαντερίστρια. Μπορείτε να δείτε τον «Άνθρωπο στη Σοφίτα» του Τίμοθι Ντέιλι σε δική της μετάφραση και σκηνοθεσία κάθε Δευτέρα στις 19.00 και κάθε Τετάρτη στις 21.00 στο θέατρο Αγγέλων Βήμα.
9°
