Ο Άρης Μπινιάρης που σκηνοθετεί φέτος τις παραστάσεις «Ύψωμα 731», «Ξύπνα Βασίλη» και «Ο χορός της φωτιάς» σε μια συνέντευξη στην ATHENS VOICE
Περίπου 245.000 σταγόνες ιδρώτα αράζουν στο πάτωμα. Η πρακτική έχει τελειώσει και μια ομάδα είναι πια έτοιμη για την πρόβα. «Η γιόγκα σε ματαιώνει ώριμα γιατί σου δείχνει τι μπορείς αλλά και τι δεν μπορείς να κάνεις. Αυτή η συνειδητοποίηση είναι πολύ σημαντική, όταν γίνεται πριν από μια παράσταση» θα πει και θα αφήσει το επόμενο στιγμιαίο κλικ της κάμερας που βρίσκεται σε αναπνοή από τη μύτη του να τον απαθανατίσει. Όλες οι πρόβες του ξεκινούν με την πρακτική της γιόγκα. Στη συνέχεια θα έρθουν οι παραστάσεις του, η πίστη του για την εύρεση μιας λύσης συνύπαρξης, το εξωτερικό. Σαν σπόντα, πετάχτηκε από τα χείλη του ένα «άμα φοράω μάσκα τράγου μπορώ να φωτογραφηθώ πολύ πιο εύκολα».
Ναι, απέναντί μου βρισκόταν ο Άρης Μπινιάρης. Ο καλλιτέχνης που έδωσε στις «Βάκχες» ροκ πρόσημο, ο σκηνοθέτης που μας χάρισε την απολαυστική διαφορετικότητα του «Ξύπνα Βασίλη» από το «Ξύπνα Βασίλη» της μεγάλης οθόνης, ο ηθοποιός που δεν μπορεί να ξεπεράσει το κείμενο από το «Θείο Τραγί».
Αν κάτι πρέπει να γνωρίζεις για τον Άρη είναι ότι προέρχεται από μια οικογένεια ηθοποιών, ότι δεν έχει πάει σε κάποια δραματική σχολή, ότι μετράει τα λόγια του ενώ σου μιλάει αποφεύγοντας επιμελώς τις φανφάρες του τελευταίου του ήρωα και ότι μιλάει σιγανά και ήρεμα.
Η στάση του μωρού ή το «δεν μπορείς να βγάζεις τα ψυχολογικά σου στη σκηνή» «Η τέχνη δεν είναι χώρος ψυχοθεραπείας. Υπάρχουν ειδικοί γι’ αυτό. Δεν γίνεται να πας επί τούτου να εκδραματίσεις τη δική σου ανάγκη για να θεραπεύσεις δικά σου προβλήματα. Μια σκηνοθεσία για έναν σκηνοθέτη λειτουργεί κάθε φορά με έναν ψυχοφελή τρόπο: Το να έχεις ένα σκηνοθετικό όραμα και να το δεις να πραγματώνεται». Κάνει μια παύση που μοιάζει θεατρική και συνεχίζει: «Όταν αυτό είναι εξελικτικό, φυσικά». Μου ξέφυγε ένα «εννοείται». Του γλίστρησε μια άρνηση: «Δεν εννοείται. Εξέλιξη σημαίνει ότι θα πρέπει να θέσεις έναν πήχη που μπορεί να σε οδηγήσει και σε ανεξερεύνητες πηγές».
Η στάση της κόμπρας ή γιατί «επιτίθεσαι σε κάποιον που δεν συμφωνεί μαζί σου» Τον ενδιαφέρει το κομμάτι της ψυχολογίας. «Θεωρώ ότι οι αναγωγές μας γίνονται σε ψυχικό επίπεδο. Με απασχολεί πάντα σε αυτό το επίπεδο ποιες μπορεί να είναι αυτές οι δυνάμεις που μας κάνουν να συμπεριφερόμαστε ρατσιστικά ή να αντιτιθέμεθα σε τέτοιες αντίστοιχες συμπεριφορές. Υπάρχουν πράγματα μέσα μας που αποζητούν μια “εκκαθάριση”; Μια συνύπαρξη με το διαφορετικό ή με το άλλο ή με ανεξιχνίαστες περιοχές. Για μένα εκεί είναι το ζήτημα. Δεν γίνεται επειδή δεν μπορώ να συνυπάρξω με τον άλλο να αποφασίζω να τον σκοτώσω. Κάπου όλο αυτό είναι λίγο παρανοϊκό ότι συμβαίνει μέχρι σήμερα». Παίζει με τα δάχτυλα κάποιο άηχο κομμάτι ενώ ταυτόχρονα χαμηλώνει και άλλο τη φωνή του. «Είναι δυνατόν στις μέρες μας να μην έχουμε βρει έναν τρόπο να συνυπάρξουμε;»
Η στάση του βουνού ή «ας περιμένουν οι πολιτικές» «Η ελληνική κοινωνία σε κάποια πράγματα είναι κλειστή και σε κάποια όχι. Προσπαθώ να αποφεύγω γενικεύσεις και αφορισμούς. Πιστεύω ότι θα έκανε πάρα πολύ καλό στην κοινωνία εάν προχωρούσε σε μια αποδοχή αφενός των ορίων και αφετέρου της διαφορετικότητας. Αυτά όμως πρέπει να συμβούν ταυτόχρονα. Από τη μια δηλαδή να υπάρχει μια απενοχοποίηση σε κάποιες οριοθετήσεις και, ταυτόχρονα, να δημιουργηθεί χώρος για την αποδοχή ανεξερεύνητων περιοχών». Επιμένει όμως ότι αυτό πρέπει να γίνει παράλληλα. «Συνήθως γίνεται είτε μόνο το ένα είτε μόνο το άλλο. Νομίζω ότι είναι προϋπόθεση και για τα δύο η κοινή τους συνύπαρξη».
Αν ήταν βιβλίο, θα ήταν... «Το “Θείο Τραγί” του Γιάννη Σκαρίμπα, ποιο άλλο;»
Η στάση του σκύλου ή πόσο «πιστός είσαι στα πιστεύω σου» «Πρέπει να κάνεις μια εσωτερική ενδοσκόπηση. Να δεις τι είσαι ή τι δεν είσαι ούτως ώστε να καταφέρεις να συνυπάρξεις με τον άλλον. Είμαστε σε μια καλή φάση να μπούμε ο καθένας μας σε μια διαδικασία προσωπικής εμβάθυνσης, πιο ψυχικής αν θες. Το κοινωνικό, το πολιτικό έρχονται δεύτερα. Καμιά φορά ο πολιτικός δογματισμός κρύβει την αδυναμία μας να συσχετιστούμε με κάτι που πραγματικά μας απασχολεί».
Μια παράσταση: «Ο χορός της φωτιάς» «Έχουμε να κάνουμε με μία ιστορία που θεωρείται ταμπού για την Ελλάδα, όπως συμβαίνει με οποιοδήποτε ιστορικό θέμα. Ένα καθαρά εθνικιστικό κίνημα, αυτό των νεότουρκων, αποφασίζει στις αρχές του 1900 να δημιουργήσει ένα έθνος μόνο από Τούρκους και μουσουλμάνους και να καθαρίσει, να σφάξει και να εκτοπίσει όσους δεν είναι Τούρκοι ή μουσουλμάνοι, αλλά Πόντιοι, Αρμένιοι, Ασσύριοι. Η παράσταση εστιάζει μόνο σε αυτά τα γεγονότα ακριβώς γιατί θέλει να δείξει το πόσο αποτρόπαιο και φρικτό ήταν αυτό που συνέβη. Ήταν ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και θεωρώ ότι είναι μια ιστορία που καλό είναι να τη μάθουμε. Ξαφνικά, αποδεικνύεται ότι είναι και πολύ επίκαιρη. Έχουμε μια επανάληψη των ίδιων μοτίβων τώρα».
«Από τα ιστορικά γεγονότα εγώ έχω αντλήσει τα σύμβολα. Δεν προσδιορίζεται στην παράστασή μας ο χρόνος και ο τόπος, ακριβώς για να δούμε τον πανανθρώπινο χαρακτήρα του θέματος αυτού αλλά και αφετέρου για να γίνει μια συνάντηση αρχετύπων και συμβόλων ούτως ώστε ο καθένας να κάνει τη δική του παραπομπή σε σχέση με αυτό. Οπότε, έχουμε ένα χορό μνημόνων που εμφανίζεται στη σκηνή και μέσα από το τραγούδι, την κίνηση και την αναπαράσταση, φέρνει στη σκηνή σπαράγματα της ιστορίας αυτής. Η παράσταση στο σύνολό της συνιστά μια πράξη ενθύμισης επί της ουσίας».
Σημείωση: Η παράσταση έχει επίσημη πρώτη στις 30 Οκτωβρίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
Χαιρετισμός στον ήλιο ή «η αρχή στο θέατρο του δρόμου» «Είναι άλλο είδος τέχνης. Στο θέατρο δρόμου δεν έχουν έρθει να σε δουν, πρέπει εσύ να τους καλέσεις και να τους κρατήσεις και να τους πείσεις να πληρώσουν ενδεχομένως. Βέβαια εμείς είχαμε φτιάξει μια ομάδα που ταξιδεύαμε πιο οργανωμένα, τέλος πάντων, έξω είναι πιο άγρια. Δεν έχεις τη σιωπή, δεν έχεις την προσοχή του άλλου, πρέπει να τις κερδίσεις και τις δύο».
«Την εποχή που το έκανα, όλο αυτό για μένα λειτούργησε ως σχολείο. Όταν μπήκα μετά μέσα στο θέατρο, μου φάνηκαν πιο ομαλές οι συνθήκες. Είναι άλλου τύπου η συγκέντρωση και η ποιότητα συγκέντρωσης που απαιτείται. Άλλα πράγματα μπορείς να τα κάνεις μόνο μέσα και κάποια μόνο έξω ως θέαμα δρόμου».
«Η σιωπή είναι ένα κεκτημένο που έχεις όταν βρίσκεσαι σε κλειστό χώρο. Η απόλυτη σιωπή είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα που μπορεί ένας σκηνοθέτης και ένας ηθοποιός να διαχειριστούν».
«Δεν έχω σκεφτεί να επιστρέψω στο “έξω” αλλά ποτέ δεν ξέρεις. Μου λείπουν πράγματα από εκεί, έχει μεγάλη γοητεία αυτό το κομμάτι της εξωστρέφειας, της δυναμικής που πρέπει να έχεις ως περφόρμερ στον δρόμο για να μπορέσεις να κρατήσεις όλο το ενδιαφέρον του κόσμου για να μη φύγει ή να πληρώσει – αναφέρομαι στους καλλιτέχνες που δουλεύουν με καπέλο. Έχει φοβερή γοητεία αλλά έχει και μια φθορά και κούραση όλο αυτό και μια μεγάλη ανασφάλεια».
Η στάση της σανίδας ή η «ισορροπία μουσικής και κειμένου στο θέατρο» Η μουσική είναι κάτι σαν το σήμα κατατεθέν του. Είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνεται το θέατρο. «Είναι πολύ σημαντικό όταν βλέπεις μια παράσταση να ακολουθείς τη ροή του έργου αλλά ταυτόχρονα να αισθάνεσαι κιόλας έναν εσωτερικό παλμό των νοημάτων αυτών. Η μουσική σε βοηθάει πάρα πολύ να δώσεις την ένταση, το πάθος, την οδύνη, όλη την γκάμα των συναισθημάτων. Θεωρώ ότι αυτές οι δύο λειτουργίες πρέπει να διατρέχουν παράλληλα τη διάρκεια μιας παράστασης. Πρέπει ο θεατής να καταλαβαίνει αλλά να αισθάνεται κιόλας. Η πρόκληση του συναισθήματος δεν γίνεται μόνο μέσα από μια εγκεφαλική διεργασία όπως είναι η κατανόηση αλλά και από την πρόσληψη ενός εσωτερικού παλμού, δηλαδή πληροφοριών που μέσω της μουσικής μπορούν να ελευθερωθούν».
Μια επανάληψη –εκπληκτικής– παράστασης: «Ξύπνα Βασίλη» Ένα χρόνο πριν, τέτοιες μέρες, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ανέβαινε μια παράσταση που κουνούσες το πόδι ασυναίσθητα στους ρυθμούς της λάιβ μπάντας που έπαιζε ακριβώς δίπλα σου, που χειροκρότησες δυνατά και που στο πρώτο μισό της την παρακολουθούσες μέσα από μια οθόνη. «Είναι σαν να κρυφοκοιτάμε μέσα από την κλειδαρότρυπα. Αυτή η σκηνοθετική συνθήκη σήμαινε πολλά. Αυτό το κουτί ας πούμε που κλεινόμαστε όλοι, ή ακόμα η πίσω μεριά από το σπετσάτο, το ασυνείδητο κομμάτι μας, όλη αυτή η τρέλα που κρύβουμε και που μετά βγαίνεις ως παρατηρητής έξω από αυτό ώστε να καταφέρεις να το αντιμετωπίσεις».
«Είναι ο τρόπος που έχουμε μάθει εμείς να παρατηρούμε τα γεγονότα. Η συνθήκη της κάμερας έχει τον ρόλο του παρατηρητή. Είναι σαν το μάτι ενός ψυχαναλυτή που σου λέει πού να εστιάσεις κάθε φορά για να μπορέσει τελικά όλο αυτό που συμβαίνει να έρθει στο συνειδητό».
Η στάση της καρέκλας ή «η πρώτη του παράσταση ήταν δρόμου» «Είχαμε στήσει με την ομάδα μας μια παράσταση που είχε δικό μας κείμενο και την παρουσιάσαμε και έξω. Πήγε πολύ καλά. Παίξαμε μετά και σε δήμους, σε κλειστό θέατρο. Από όλη αυτή την ιστορία για εμένα ήταν σημαντικό το γεγονός ότι στον δρόμο έχεις τη δυνατότητα να κάνεις το έργο που θέλεις, να δημιουργήσεις το θέατρο που θέλεις εσύ να δημιουργήσεις».
Ο πρώτος πολεμιστής ή το «δεν ξέρω αν θα φύγω στο εξωτερικό» «Για την ώρα δεν έχω σκεφτεί να φύγω στο εξωτερικό. Όλα όμως ρευστά. Δεν ξέρεις τι έρχεται. Μου αρέσει πολύ να ταξιδεύουν οι παραστάσεις μου έξω όπως συνέβη με το “Ύψωμα 731” το καλοκαίρι που πήγαμε στην Ιταλία και όλα ήταν πολύ συγκινητικά. Αυτή θα ήθελα με κάποιον τρόπο ως συνθήκη να συνεχιστεί».
Ο δεύτερος πολεμιστής ή το «γιατί δεν εξάγουμε θέατρο» «Δεν υπάρχει μέριμνα και είναι πραγματικά κρίμα να μην ταξιδεύουν ελληνικές παραστάσεις στο εξωτερικό ενώ έρχονται εδώ –και καλά κάνουν και έρχονται– αντίστοιχα, παραστάσεις από το εξωτερικό».
«Καλό θα είναι να βοηθηθεί αυτό από όλες τις μεριές. Και από την πολιτεία και από τον ιδιωτικό τομέα. Με οποιονδήποτε τρόπο και αν επιτευχθεί θα ήταν πάρα πολύ καλό για το ελληνικό θέατρο να ανοίξει και προς τα έξω, να δοκιμαστεί στο εξωτερικό και να φέρει μετά αυτή την εμπειρία εδώ».
Η στάση του δέντρου ή «τι κάνεις όταν ξεφεύγεις για λίγο από το δάσος» Δεν έχει ελεύθερο χρόνο. Παρόλα αυτά όταν τον βρίσκει τον διασκεδάζει να πηγαίνει για κρασί με φίλους ή να βλέπει ταινίες και σειρές. Ειδικά για τις τελευταίες θέλησε να δείξει τον θαυμασμό του ανεβάζοντας ελάχιστα τα ντεσιμπέλ στην ένταση της φωνής του. «Είναι συγκλονιστικό αυτό που συμβαίνει με τις σειρές αυτή τη στιγμή. Το λέω και από καλλιτεχνικής άποψης».
Σε αυτά που του αρέσουν πολύ μπαίνουν οι βόλτες στον Πειραιά και φυσικά η γιόγκα. «Για τα ταξίδια τρελαίνομαι, αλλά για την ώρα μου δίνεται η ευκαιρία μόνο μέσω των παραστάσεων».
Η στάση της γάτας ή το σοφό «αν δεν ήμουν τι θα μπορούσα να είμαι» «Ακόμα σκέφτομαι τι θα μπορούσα να είμαι εάν δεν είχα ασχοληθεί με το θέατρο. Ποτέ δεν ξέρεις πότε μπορεί να κλείσει ένας κύκλος ή να ανοίξει ένας άλλος. Δεν είμαι από εκείνους που υποστηρίζουν ότι “είμαι αυτό” και τελείωσε. Μπορεί κάποιος, κάποια στιγμή, να θυμηθεί ότι έχει ένα απωθημένο ή ένα όνειρο το οποίο στον παρόντα χρόνο να είναι άσχετο με την εργασία του».
«Έχω ακούσει ιστορίες ανθρώπων που φτάνουν στα 60 και θυμούνται ένα απωθημένο και θέλουν να το κάνουν και έτσι προσαρμόζουν τη ζωή τους προς τα εκεί. Είναι ωραίο να έχεις αυτή την ευελιξία».
(Κα)μια υπερδύναμη «Δεν ξέρω εάν θέλω να έχω υπερδυνάμεις. Δεν υπέρ των υπερηρώων ούτε των υπερδυνάμεων στη ζωή. Είμαι υπέρ των δυνάμεων που μπορείς να αναπτύξεις και που μπορεί να μη φαντάζεσαι καν ότι τις έχεις και, ξαφνικά, κάποιος ή κάτι μπορεί να σε εμπνεύσει και να το βγάλεις προς τα έξω».
Μια παράσταση που έρχεται: «Ηλέκτρα» Μετά την απόλυτη επιτυχία της πιο ροκ εκδοχής της τραγωδίας «Βάκχες» στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, ο Άρης έκλεισε να κάνει: «Την “Ηλέκτρα” του Σοφοκλή στο Θέατρο Τέχνης. Θέλω πολύ να επιστρέψω στην παρουσίαση του αρχαίου δράματος σε εσωτερικό χώρο. Όταν είσαι μέσα νιώθεις πιο ελεύθερος να δεις και δραματουργικά κάποια πράγματα αλλά και κάποιες ιδέες που έχεις για τη σκηνοθεσία».
Και, στη μεγάλη εικόνα, μια μεγάλη ατάκα «Θέλω να το κάνω γιατί αυτό το κείμενο διακρίνω ότι το διατρέχει μια σπάνια ποιότητα αγάπης για τη γυναικεία γονιμότητα και το γυναικείο φύλο και θέλω αυτό να αναδειχθεί».
INFO
Ο Άρης Μπινιάρης σκηνοθετεί φέτος τις παραστάσεις:
«Ύψωμα 731» στο Θέατρο Πορεία
«Ξύπνα Βασίλη» στο Εθνικό Θέατρο
«Ο χορός της φωτιάς» στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά
13°
