Μία από τις ταινίες της χρονιάς, το «Birdman» του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου είναι ήδη υποψήφια για εννιά Όσκαρ. Ο Έντουαρτ Νόρτον και η Έμα Στόουν μάς μίλησαν λίγο πριν το φιλμ κυριολεκτικά απογειωθεί...
Διαδραματίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στα παρασκήνια και τα καμαρίνια ενός θεάτρου του Broadway, στη Νέα Υόρκη. Ο Μάικλ Κίτον είναι ο Ρίγκαν, ένας ηθοποιός κάποτε διάσημος ως κινηματογραφικός υπερήρωας –ο άνθρωπος πουλί-«Birdman»– σε μια σειρά από ταινίες που τον στοιχειώνουν ακόμη. Με το ένδοξο παρελθόν του να έχει ήδη ξεφτίσει, δοκιμάζει να κάνει ένα τελευταίο come back σκηνοθετώντας και πρωταγωνιστώντας σε ένα θεατρικό του Ρέιμοντ Κάρβερ.
Μόνο που η ζωή του είναι χάλια, η σχέση του με την κόρη του προβληματική, αυτή με τις γυναίκες (πρώην και νυν) της ζωής του ακόμη χειρότερη και το περιβάλλον του θεάτρου κανονικό ψυχολογικό και υπαρξιακό ναρκοπέδιο. Κι ακόμη κι αν εκείνος προσπαθεί, κανείς δεν μοιάζει διατεθειμένος να τον αφήσει να ξεχάσει ότι κάποτε υπήρξε ο Birdman. Ούτε οι φαν, ούτε οι συνάδελφοι, ούτε οι δημοσιογράφοι, ούτε καν το υποσυνείδητό του...
Και, ναι, ο Μάικλ Κίτον μπορεί να μην υπήρξε ποτέ «Birdman», όμως όπως όλοι ξέρουμε κι όπως κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει, υπήρξε φυσικά ο πρώτος Batman των ημερών μας, υπερήρωας στις ταινίες του Τιμ Μπάρτον, κι αυτό είναι κάτι που θέλοντας ή μη τον ακολουθεί μέχρι σήμερα. Ο Έντουαρτ Νόρτον, ο οποίος πρωταγωνιστεί δίπλα του στο ρόλο του συμπρωταγωνιστή του στο θέατρο, αντιλαμβάνεται βεβαίως πως είναι λογικό κάτι τέτοιο να περνά από το μυαλό όλων όσοι δουν την ταινία κι έχουν μια βασική γνώση της καριέρας του Κίτον. «Ασφαλώς ήταν ο Batman της δικής μου γενιάς και πάντα θα έχει αυτή τη θέση στο μυαλό μου, αλλά για μένα είναι ένας ηθοποιός με τόσο ευρεία γκάμα και τόσους ρόλους σε ταινίες που αγαπάω, που ο Batman είναι ένας ακόμη ρόλος» λέει. «Καταλαβαίνω το πώς οι άνθρωποι βρίσκουν μια αναλογία ανάμεσα στο ρόλο του στο “Birdman” και στην καριέρα του Μάικλ, καταλαβαίνω ότι το φιλμ παίζει με αυτό το γεγονός εκτός της ταινίας, αλλά δεν υπάρχει κανείς εκεί έξω που δεν θα σου πει ότι ο Μάικλ είναι απλά ένας σπουδαίος ηθοποιός. Κι ακόμη κι αν κάποιοι μπορεί να έχουν οποιαδήποτε αμφιβολία περιμένετε μέχρι τη στιγμή που θα δουν την ταινία. Τότε θα αντιληφθούν όχι μόνο πως το ότι κάποτε υπήρξε ο Batman δεν έχει καμία σημασία, αλλά και πως πιθανότατα δεν θα μπορούσες να βρεις κανέναν καλύτερο για να παίξει το ρόλο σε αυτό εδώ το φιλμ»...
Ο Κίτον είναι ο επικεφαλής ενός εξαιρετικού καστ που περιλαμβάνει, εκτός από τον Νόρτον, την Έμα Στόουν, τον Ζακ Γαλιφιανάκη, τη Ναόμι Γουότς και την Άντρεα Ράισμπορο, τους οποίους χρησιμοποιεί με έναν τρόπο που δεν συναντάς συχνά στο σινεμά. Το «Birdman» αρνείται να ακολουθήσει την παραδοσιακή δομή ενός συμβατικού φιλμ, στήνεται πάνω σε πλάνα-σεκάνς, σε σκηνές μονοπλάνων που κρατά το καθένα περισσότερα δέκα λεπτά και στα οποία οι ηθοποιοί καλούνται να είναι εξ ολοκλήρου παρόντες σε τεχνικά δύσκολες και ερμηνευτικά απαιτητικές σκηνές. Σχεδόν σαν να κάνουν θέατρο. Αλλά και πάλι όχι, λέει η Έμα Στόουν. «Κάθε φορά που μου κάνουν αυτή την ερώτηση θέλω αμέσως να απαντήσω πως, όχι, δεν ήταν σαν να κάνεις θέατρο, ήταν απόλυτα κινηματογραφικό, όμως με κάποιο τρόπο είχα κάτι από την αίσθηση του θεάτρου. Όχι μόνο στον τρόπο που δουλέψαμε στις πρόβες, ή στον τρόπο που κάθε σκηνή είχε τη δική της αυτονομία, μια ολότητα που σου επέτρεπε να χαθείς σε αυτή. Νομίζω ότι αυτό που έκανε την εμπειρία των γυρισμάτων να μοιάζει περισσότερο με αυτή του θεάτρου ήταν ο τρόπος που εξαρτιόσουν απόλυτα από τους άλλους ανθρώπους γύρω σου για να δώσετε μαζί το καλύτερο αποτέλεσμα, πως δεν υπήρχε η ασφάλεια του cut και του “πάμε ξανά'' μια σκηνή. Ένα λάθος σήμαινε πως όλα έπρεπε να αρχίσουν από την αρχή, ένα μεγάλο χρόνο προετοιμασίας, πράγμα που σε έκανε να είσαι συνεχώς σε εγρήγορση, όχι μόνο για να δώσεις την καλύτερη ερμηνεία σου, αλλά κυρίως για όλα όσα εξαρτιόνταν από το ότι θα έπρεπε να είσαι όσο καλή μπορείς. Για τους άλλους ηθοποιούς στη σκηνή σου, για τον Αλεχάντρο, για τους τεχνικούς, για την ίδια την ταινία».
Κι αν η θεατρική εμπειρία της Στόουν είναι μάλλον περιορισμένη (αν και πρόσφατα ανέλαβε τον πρώτο ρόλο στο «Cabaret» στο Broadway), o Νόρτον, ένας ηθοποιός που έχει περάσει πολύ περισσότερο καιρό στη σκηνή, έχει μια μάλλον πολύ πιο καθαρή ματιά στο τι ακριβώς ήταν αυτό που κατόρθωσε ο Ινιάριτου στο φιλμ. «Θα μπορούσε κανείς να πει πως αν θες να κάνεις μια ταινία που διαδραματίζεται στην προετοιμασία μιας θεατρικής παράστασης, στα παρασκήνια ή τη σκηνή του θεάτρου, το να ακολουθήσεις μια λογική που μοιάζει με αυτή του θεάτρου είναι το λογικό βήμα. Όμως έχοντας δουλέψει τόσο στο θέατρο όσο και στο σινεμά, αυτό που πετυχαίνει εδώ ο Ινιάριτου είναι κάτι μοναδικό. Για μένα ο τρόπος που δουλεύουμε στο σινεμά, όπου μια σκηνή μπορεί να πάρει μια μέρα ή μέρες να γυριστεί, όπου μπορεί να λες μια ατάκα ξανά και ξανά, είναι κάτι που σε αποσπά από την ερμηνεία σου. Χρειάζεται πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση, πολύ μεγαλύτερη τεχνική τού να ξέρεις όχι μόνο τις ατάκες, το χαρακτήρα ή τον τρόπο που θα τον υποδυθείς, αλλά και να μπορείς να κρατάς ένα σταθερό ρυθμό και τόνο μέσα στις μέρες. Το να γυρίζεις μια σκηνή με τον τρόπο που το κάναμε στο “Birdman”, ολόκληρες λήψεις δίχως cut, δεν είναι απαραίτητα πιο εύκολο – χρειάζονται πρόβες, τεχνική δουλειά, ένας άλλου είδους προγραμματισμό–, αλλά για μένα ήταν απελευθερωτικό, μου επέτρεψε να επικεντρωθώ στην κάθε σκηνή με μια άλλου είδους ένταση και βάθος».
Οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές του φιλμ είναι οι πρώτοι που παραδέχονται ότι αυτό που απαιτούσε ο Ινιάριτου από αυτούς ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Ενθουσιαστικό. Κι όπως λέει η Έμα Στόουν, επίσης και ελαφρώς τρομακτικό. «Δεν θα πω ψέματα, ήμουν κάτι παραπάνω από ενθουσιασμένη όταν πήρα το ρόλο. Ήμουν επίσης τρομοκρατημένη. Ήξερα ότι ετοιμαζόμουν να κάνω κάτι εντελώς διαφορετικό απ’ ό,τι είχα κάνει στην καριέρα μου μέχρι σήμερα. Και ήξερα ότι σε αυτό το φιλμ δεν υπήρχε δίχτυ ασφαλείας. Δεν μπορώ να πω ότι έχω πολλά κοινά με το χαρακτήρα που υποδύομαι. Δεν ζω στην σκιά ενός ονόματος ή ενός διάσημου πατέρα που θέλω να ξεπεράσω ή να σβήσω, αλλά παραδόξως ένιωσα πολύ κοντά στη Σαμ από την πρώτη στιγμή, διαβάζοντας ήδη το σενάριο. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις το γιατί. Και δεν έχει να κάνει μόνο με το δικό μου χαρακτήρα, αλλά με τον τρόπο που το σενάριο κατορθώνει να συλλάβει κάτι πιο βαθύ από την ιστορία που έχει να πει. Πράγματα που όλοι μπορούμε να καταλάβουμε, για τις ανασφάλειές μας, για τη μάχη με το εγώ μας, για τον τρόπο που η εικόνα μας και το βλέμμα των άλλων μπορεί να είναι αληθινά βασανιστικά».
Και είναι φυσικά οι ίδιοι οι ηθοποιοί που αντιλήφθηκαν από νωρίς πως αυτό το «πείραμα» θα μπορούσε να είναι κάτι αληθινά ξεχωριστό. «Δεν είχα καμιά αμφιβολία ότι ήθελα να κάνω αυτή την ταινία. Όχι μόνο γιατί είχα εμπιστοσύνη στον Ινιάριτου ή γιατί έβρισκα το θέμα και την ιστορία ενδιαφέρουσα, αλλά γιατί δεν βρίσκεις συχνά φιλμ που να σου δίνουν την ευκαιρία να πάρεις ρίσκα, να κάνεις κάτι διαφορετικό» λέει ο Νόρτον. «Μπορεί να έχει να κάνει με τον τρόπο που μεγάλωσα με τις ταινίες που μου άρεσαν όταν ήμουν μικρότερος, αλλά πάντα ψάχνω να βρω ή, καλύτερα, έχω τα μάτια μου και τις αισθήσεις μου ανοιχτές για ταινίες που μπορεί να αφήσουν ένα σημάδι... Είμαι σίγουρος ότι το “Birdman” θα είναι μία από αυτές τις ταινίες, με τον τρόπο που ήταν για παράδειγμα το “Fight Club”. Μιας και βρισκόμαστε στο φεστιβάλ της Βενετίας, θυμάμαι ακόμη την πρώτη προβολή της ταινίας εδώ. Ο Μπράντ Πιτ, ο Ντέιβιντ Φίντσερ, όλοι όσοι ήμασταν στο φεστιβάλ, ξέραμε ότι είχαμε κάνει κάτι που είχε τη δυνατότητα να αφήσει ένα ίχνος και σχεδόν σοκαρίστηκα όταν η αντιμετώπιση από τους κριτικούς δεν ήταν αυτή που περίμενα. Δες τη σημασία που έχει σήμερα το “Fight Club”, όμως, για μια γενιά ανθρώπων και για το ίδιο το σινεμά. Και κάπως έτσι ένιωθα για το “Birdman” από την αρχή, πως αυτή εδώ είναι μια ξεχωριστή ταινία...»
18°
