Στις μέρες μας, τα αστικά λύματα λένε πολλά για τις συνήθειες των κατοίκων· όπως ότι στην ευημερούσα και κοσμοπολίτικη Λεμεσό η χρήση της μεθαμφεταμίνης εξαπλασιάστηκε σε ένα χρόνο
Στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, στους δαιδαλώδεις υπονόμους των πόλεων ζουν τα πιο παράξενα πλάσματα: απόβλητοι κροκόδειλοι, αποικίες πιγκουίνων, άνθρωποι-πειραματόζωα κ.ά. Στην πραγματική ζωή, η Επιστήμη βρίσκει στους υπονόμους έναν κρυμμένο θησαυρό: τα αστικά λύματα, μέσα από τα οποία μπορεί να ανακαλύψει και να καταγράψει με ακρίβεια τις συνήθειες των κατοίκων των πόλεων που δύσκολα θα έρχονταν στο φως με άλλο τρόπο.
Όπως το πού κυμαίνεται η χρήση ναρκωτικών ουσιών. Μια τέτοια έρευνα ξεκίνησε το 2011 μεταξύ 19 ευρωπαϊκών πόλεων με τον τίτλο SCORE (Sewage Analysis CO Regroup Europe) υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ)-European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA), με αντικείμενο την παρακολούθηση ναρκωτικών ουσιών και των μεταβολιτών τους στα αστικά λύματα. Το SCORE έχει εξελιχθεί σήμερα στο μεγαλύτερο ευρωπαϊκό δίκτυο στον τομέα της επιστήμης της ανάλυσης αστικών λυμάτων για την εύρεση και ποσοτικοποίηση παράνομων ναρκωτικών ουσιών, αναλύοντας πια δείγματα αστικών λυμάτων από 56 ευρωπαϊκές πόλεις, για τη μελέτη των συνηθειών κατανάλωσης παράνομων ναρκωτικών ουσιών από τον πληθυσμό τους. Τα ναρκωτικά είναι εξάλλου μία μόνο παράμετρος ερευνών αυτού του είδους’ σε μια παρόμοια μελέτη που έγινε το 2013 στο Ισραήλ, είχαν ανακαλύψει από τα αστικά λύματα ότι στη χώρα έχει επιστρέψει η –εξαφανισμένη για χρόνια- πολιομυελίτιδα, καθώς στα λύματα εντοπίστηκαν 67 τύποι του ιού που προκαλεί τη νόσο.
Στην ευημερούσα και κοσμοπολίτικη Λεμεσό παρατηρήθηκε ότι η συγκέντρωση της μεθαμφεταμίνης εξαπλασιάστηκε από το 2016 στο 2017, φτάνοντας τα 88.01 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα το ‘17, έναντι 14.04 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα, το 2016.
Οι συνήθειες 43 εκατομμύριων ανθρώπων
Στην περίπτωση του SCORE, η έρευνα αναλύει σύνθετα δείγματα για μια εβδομάδα το Μάρτιο από την εισροή στους σταθμούς επεξεργασίας αστικών λυμάτων, προκειμένου να βγάλει συμπεράσματα για τις συνήθειες 43 εκατομμυρίων ανθρώπων, από το Βερολίνο ως το Βίλνιους κι από το Ελσίνκι ως τη Βαρκελώνη. Ακολούθως, από τις συγκεντρώσεις που προσδιορίζονται για κάθε ναρκωτική ουσία και με τη χρήση ενός αλγορίθμου ο οποίος αναπτύχθηκε για τους σκοπούς του προγράμματος αυτού, υπολογίζεται η ποσότητα της ναρκωτικής ουσίας που αντιστοιχεί σε κατανάλωση ανά 1.000 κατοίκους της περιοχής που εξυπηρετεί ο κάθε σταθμός.
Σύμφωνα με τα τελευταία αποτελέσματα, που παρουσιάστηκαν τον περασμένο Μάρτιο, από τα ευρήματα του 2017, φαίνεται ότι η χρήση της κοκαΐνης είναι υψηλότερη στις πόλεις της Δυτικής και της Νότιας Ευρώπης, προπάντων στις πόλεις του Βελγίου, της Ολλανδίας, της Ισπανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Αντιθέτως, η χρήση της κοκαΐνης είναι πολύ χαμηλή έως και αμελητέα στις περισσότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Αντίστοιχα, το φορτίο της αμφεταμίνης ποικίλλει, με τα υψηλότερα επίπεδα να αναφέρονται σε πόλεις της Βόρειας και Ανατολικής Ευρώπης. Σε αντίθεση, η χρήση της μεθαμφεταμίνης ενώ κατά τη διάρκεια των επτά χρόνων παρουσιαζόταν χαμηλή και ιστορικά συγκεντρωμένη στην Τσεχία και στη Σλοβακία, το 2017 έδειξε να είναι παρούσα στην Κύπρο, την ανατολική Γερμανία και τη Βόρεια Ευρώπη.
Μεθαμφεταμίνη στη Λεμεσό
Ειδικότερα στην Κύπρο, το αρμόδιο Διεθνές Ερευνητικό Κέντρο Νερού-Νηρέας του Πανεπιστημίου Κύπρου (Nireas-IWRC), που συμμετέχει εκ μέρους της χώρας στο πρόγραμμα SCORE, μελετά μέχρι στιγμής δείγματα αστικών λυμάτων από έναν σταθμό στη Λευκωσία και έναν στη Λεμεσό. Και στις δύο πόλεις, μετρήθηκαν το 2017 συγκεντρώσεις και για τις πέντε ναρκωτικές ενώσεις που αναζητά η έρευνα (αμφεταμίνη, μεθαμφεταμίνη, έκταση ή MDMA, κοκαΐνη και ένα μεταβολίτη της κοκαΐνης, τη βενζοϋλεκγονίνη (ΒΕ). Όπως ανακοίνωσε ο Νηρέας, στη Λευκωσία, ενώ βρέθηκαν οι συγκεκριμένες ενώσεις, δεν παρατηρήθηκαν ιδιαίτερες αυξομειώσεις με την πάροδο των χρόνων (2013 - 2017), ενώ στην ευημερούσα και κοσμοπολίτικη Λεμεσό παρατηρήθηκε ιδιαίτερη αύξηση της συγκέντρωσης της μεθαμφεταμίνης σε επίπεδα 88.01 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα το 2017, σε αντίθεση με 14.04 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα, το 2016. Οι υπόλοιπες ενώσεις παρουσιάζονται σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις σε σχέση με τη μεθαμφεταμίνη. Στην περιοχή της Λεμεσού, η αμφεταμίνη και το MDMA (έκταση) βρέθηκαν σε συγκεντρώσεις 9.7 και 9.13 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα αντίστοιχα, ενώ στην περιοχή της Λευκωσίας βρέθηκαν σε συγκεντρώσεις 4.93 και 3.71 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα, αντίστοιχα.
Στην Ελλάδα, τα διαθέσιμα στοιχεία προέρχονται από το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών και αφορούν δείγματα που αντιστοιχούν σε 3,7 εκατ. κατοίκους της Αθήνας. Σύμφωνα με αυτά, η κοκαΐνη φαίνεται να κυριαρχεί ανάμεσα στα υπό μελέτη ναρκωτικά, αφού εντοπίστηκε σε συγκεντρώσεις 38,3 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα, η μεθαμφεταμίνη σε συγκεντρώσεις 4 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα, η αμφεταμίνη στα 2,2 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα και το MDMA σε συγκέντρωση 2,5 mg/1.000 ανθρώπους τη μέρα αντίστοιχα.
