«Δεν ήμασταν άσπλαχνοι, Πίτερ. Ποτέ δεν ήμασταν άσπλαχνοι. Είχαμε μέσα μας τη μεγαλύτερη συμπόνια. Ενδεχομένως την προσφέραμε άστοχα. Και σίγουρα πήγε χαμένη. Το ξέρουμε τώρα πια. Αλλά τότε δεν το ξέραμε». Ναι, επιστροφή στο Σέρκους. Στα γραφεία που τη μέρα ζέχνουν καπνό και τσάι, ίντριγκα και μυστικές επιχειρήσεις. Αργά το βράδυ, σκέτα ουίσκι, κακοφωτισμένες κάμαρες και εξονυχιστικές ανακρίσεις στην καρδιά του Λονδίνου. Πράκτορες, εχέμυθες γραμματείς, κλιμάκια που παρακολουθούν με συνεχή ροή τηλεγραφήματα που υποκλάπηκαν από τις γραμμές του εχθρού. Επιστροφή στον Ψυχρό Πόλεμο, στις βρετανικές υπηρεσίες, στο διαρκές βρόμικο παιχνίδι της παρακολούθησης, της διάβρωσης των γραμμών του σοβιετικού συνάδελφου μπλοκ. Που κι αυτό, από τα κεντρικά της Μόσχας, όμοιο είναι και με εξίσου σκληρές δολοπλοκίες ανταπαντά.
Επιστροφή στον κόσμο του Τζον Λε Καρέ, επιστροφή από τη Γαλλία. Εκεί ζει αποτραβηγμένος και συνταξιούχος πια ο κατάσκοπος Πίτερ Γκουίλαμ. Αυτόν διάλεξε ο Λε Καρέ για κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας. Το Τείχος έχει πέσει, η περίφημη ομάδα του Σμάιλι, που πρωτοπαλίκαρό του ήταν ο Γκουίλαμ, έχει τελειώσει «ευδόκιμα» το έργο της. Όπως και οι Κόκκινοι «απέναντι», μιας κι έπαιζαν θάνατο, πόλεμο και συλλογή πληροφοριών, man to man, σώμα-σώμα. Μόνο που αδύνατον να γλυτώσεις από τα φαντάσματα του παρελθόντος: ο Πίτερ καλείται για ανάκριση στο Λονδίνο, από τα νέα φυντάνια της βρετανικής αντικατασκοπείας. Που θέλουν να μάθουν τα πάντα για μια παλιά επιχείρηση με κωδικό «Λαχείο». Είναι ο μόνος επιζών από τους τότε πρωταγωνιστές. Κι αφού ο Σμάιλι είναι κρυμμένος και αποτραβηγμένος κάπου στο άγνωστο, ενώ αυτός δεν φρόντισε να καλύψει τα ίχνη του τόσο περίτεχνα όπως το αφεντικό του, καλείται να λογοδοτήσει.
Τι έγινε και ποιος ευθύνεται για τον θάνατο της Ανατολικογερμανίδας συνδέσμου τους «Τουλίπας»; Ποιος τη σκότωσε; Τότε, στην Αγγλία, λίγο μετά την επιχείρηση διάσωσής της από την Ανατολική Γερμανία; Δεν ήταν αυτοκτονία, όπως έγραψε ο Σμάιλι στην αναφορά του. Γιατί το παιδί της, ανήλικο τότε, μα τώρα ενήλικας και διψασμένος για εκδίκηση αλλά και χρήματα, μηνύει την Υπηρεσία. Και η Υπηρεσία, σιγά μην πληρώσει ή λογοδοτήσει: ο Πίτερ Γκουίλαμ κινδυνεύει και να πάει φυλακή, μα και να πληρώσει από μόνος του την αποζημίωση. Γιατί πάνε να του τα φορτώσουν όλα. Όλα είχαν τελειώσει κι όλα ξαναρχίζουν επομένως. Το παρελθόν ζωντανεύει, ο Πίτερ διαβάζει ξανά τις αναφορές από εκείνη την υπόθεση. Που το αφεντικό του, ο Σμάιλι, έκανε τα πάντα για να τις χαντακώσει εκτός αρχείου, μα ξαφνικά βρέθηκαν, μιας και το καταφύγιο του Σέρκους αλώθηκε.
Νεύρο, αφηγηματική δεινότητα, ευφυΐα, η διαχρονική ποιότητα δηλαδή του Τζον Λε Καρέ σε όλο της το μεγαλείο. Κι όλα τα παλιόπαιδα τα ατίθασα και πάλι στο προσκήνιο. Ζωντανοί και τεθνεώτες: ο Πριντό, ο Πέρσι Αδελάιν, η Μίλυ και φυσικά ο «Έλεγχος». Ο διαβρωμένος από τους Σοβιετικούς αρχηγός της βρετανικής αντικατασκοπείας, που πάντα μηχανορραφεί και σαμποτάρει τον Σμάιλι. Χιόνι. Παλιά Τράμπαντ αυτοκίνητα, μυστικά περάσματα από το Δυτικό στο Ανατολικό Βερολίνο. Ψεύτικα διαβατήρια, σεξ, δολοφονίες, στρατολογημένα «διπλά» χαρτιά, ποιος είναι ο «Κράταιγος», που υποπηγή του δικτύου είναι η «Τουλίπα». Τσεχία, Παρίσι, διαφυγές και αποδράσεις, στην « Κληρονομιά των Κατασκόπων» ο Λε Καρέ, σαν να μη πέρασε μία μέρα, υφαίνει την πλοκή με ό,τι πιο συναρπαστικό διέθετε πάντα: μυστήριο, απανωτές ανατροπές, αντρικές φιλίες ή καλομελετημένα ριξίματα - μικρά εγκλήματα μεταξύ «φίλων», απίστευτα διαβρωμένα κυκλώματα εκπαιδευμένων πρωταγωνιστών, ώστε κάθε πράξη, κάθε αλήθεια, κάθε «ιδεολογία» να καταργούν η μια την άλλη, μέσα από αλλεπάλληλες πλεκτάνες ψέματος και διεστραμμένων «συμμαχιών». Χαράς πανηγύρια για τη «φυλή». Των ΛεΚαράκηδων.
Ο μεγάλος μαέστρος για άλλη μια φορά παραδίδει μια τιτάνια μυθιστορία, και μάλιστα στο τέλος όχι μόνο μας επιβραβεύει με τον Σμάιλι, σαν από μηχανής Θεό να εμφανίζεται και να αναλαμβάνει τα κουμάντα, μα και να τοποθετείται επί του συμβαίνοντος στην Ευρώπη του τώρα. Μην το θεωρήσεις σπόιλερ, μα διάβασε σοβαρά αυτό το απόσπασμα. «Όλα αυτά ήταν για την Αγγλία. Υπήρχε μια εποχή που ήταν. Αλλά για την Αγγλία τίνος; Ποια Αγγλία; Μια Αγγλία μόνη και ξεκομμένη, έναν πολίτη του πουθενά; Εγώ είμαι Ευρωπαίος, Πίτερ. Αν είχα μια αποστολή - αν συναισθάνθηκα ποτέ ότι είχα κάποιο χρέος πέρα από τη δουλειά μας με τον εχθρό, ήταν στην Ευρώπη. Αν είχα κάποιο ανέφικτο ιδανικό, ήταν να οδηγήσω την Ευρώπη έξω από το σκοτάδι της, προς μια νέα εποχή. Και το έχω ακόμα». Μιλάει ο Σμάιλι - Λε Καρέ, τοποθετούμενος ευθέως και για άλλη μια φορά από την πλευρά ενός νέου Τείχους που όρθωσαν η Μέι και οι Brexiters. Βαθιά πολιτικός, χωρίς να έχει απολέσει ίχνος λογοτεχνικής ικμάδας, ο μετρ επιστρέφει με ένα βιβλίο που τέτοιον καιρό πέρσι στη Βρετανία είχε χαρακτηριστεί το μυθιστόρημα της χρονιάς. Ελλάδα, επιτέλους δικός μας κι εδώ. Από τις εκδόσεις Bell (που μας πάνε για άλλη μια φορά στον Παράδεισο) και σε μετάφραση της Βεατρίκης Κάντζολα Σαμπατάκου.
18°
