Από το 1988 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απονέμει κάθε χρόνο το Βραβείο Ζαχάροφ σε πρόσωπα ή οργανώσεις για την αφοσίωσή τους στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Η ζωή και οι αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα του Ρώσου φυσικού Αντρέι Ζαχάροφ που γεννήθηκε στις 21 Μαΐου 1921 στη Μόσχα
Ο Αντρέι Ζαχάροφ ή σωστότερα Σάχαροβ, ήταν Ρώσος πυρηνικός φυσικός, ο οποίος έγινε γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο ως αντιφρονών στην τότε Σοβιετική Ένωση. Ο Ζαχάροφ συμμετείχε στην ομάδα των δημιουργών της πρώτης σοβιετικής βόμβας υδρογόνου και πολιτευόταν ως εκπρόσωπος στο Σοβιέτ, μέχρι που κατάλαβε πως κάτι δεν πήγαινε καθόλου καλά.
Ο Αντρέι Ζαχάροφ προερχόταν από οικογένεια επιστημόνων και η μητέρα του είχε ελληνική καταγωγή. Γεννήθηκε στη Μόσχα και σπούδασε Φυσική στη Μόσχα και στο Ασγκαμπάτ του Τουρκμενιστάν. Μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο απασχολήθηκε στο πρόγραμμα κατασκευής της σοβιετικής ατομικής βόμβας και το 1954 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Στάλιν. Μέχρι τότε ήταν αξιοσέβαστο μέλος της σοβιετικής νομενκλατούρας, αλλά, όταν το καθεστώς του Νικήτα Χρουστσόφ αποκάλυψε τα εγκλήματα του σταλινισμού, ο Ζαχάροφ ξεκίνησε σταυροφορία κατά των πυρηνικών δοκιμών και άρχισε να ενδιαφέρεται για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα που καταπατώνταν στη Σοβιετική Ένωση και σε ολόκληρο το μπλοκ της Ανατολικής Ευρώπης. Το 1968 έγραψε το έργο «Σκέψεις πάνω στην πρόοδο και την ειρηνική συνύπαρξη», ενώ την ίδια χρονιά υπερασπίστηκε ανοιχτά τη μεταρρυθμιστική κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας: όταν εισέβαλαν στην Πράγα τα σοβιετικά τεθωρακισμένα, πολλές συνειδήσεις αφυπνίστηκαν και τα κομμουνιστικά κόμματα στη Δύση βρέθηκαν σε αμηχανία - μερικά από αυτά διασπάστηκαν. Ο Ζαχάροφ τέθηκε στη συνέχεια με το μέρος του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, συγγραφέα των βιβλίων «Μια μέρα από τη ζωή του Ιβάν Ντενίσοβιτς» και «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ», που βρισκόταν υπό διωγμό και ο οποίος εντέλει κατέφυγε στη Δύση. Το 1970 συνυπέγραψε ανοιχτή επιστολή για την αναγκαιότητα των δημοκρατικών ελευθεριών στη χώρα του και συγκρότησε την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Μόσχας. Το 1975 πήρε το Βραβείο Νόμπελ της Ειρήνης το οποίο παρέλαβε στη Στοκχόλμη η σύζυγός του Έλενα Μπονέρ: ο ίδιος δεν είχε δικαίωμα να βγει από τη χώρα.
Η κατάσταση χειροτέρεψε μετά την εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν το 1980, με την οποία ο Ζαχάροφ διαφώνησε όπως έκαναν οι περισσότεροι διανοούμενοι στον κόσμο. Τέθηκε υπό περιορισμό στην πόλη Γκόρκι του Νίζνι Νόβγκοροντ, όπου μαζί με τη σύζυγό του διαμαρτυρήθηκαν με απεργίες πείνας οι οποίες πήραν τεράστια δημοσιότητα στη Δύση. Τον Δεκέμβριο του 1986 απελευθερώθηκε και στήριξε την πολιτική μεταρρυθμίσεων και διαφάνειας (περεστρόικα και γκλάσνοστ) του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Από το 1988 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απονέμει κάθε χρόνο το Βραβείο Ζαχάροφ σε πρόσωπα ή οργανώσεις για την αφοσίωσή τους στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μεταξύ των βραβευθέντων είναι ο Νέλσον Μαντέλα, οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα, η Δημοκρατική Αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα και οι ακτιβίστριες κατά του ισλαμικού κράτους. Ο Ζαχάροφ πέθανε το 1989 στη Μόσχα.
25°
