Η τέχνη, ο Salvador Dali, οι σουρεαλιστές και το αυτοκίνητο
Το έτος είναι 1938. Στη Διεθνή Έκθεση Σουρεαλισμού στην Γκαλερί Καλών Τεχνών στο Παρίσι βρίσκεται στην είσοδο μια Cadillac. Μέσα σε αυτή, βρέχει. Ένα σύνθετο και έξυπνο σύστημα σωλήνωσης παράγει μια μόνιμη βροχή.
Το έργο λέγεται Rainy Taxi και είναι του Salvador Dali. Στη θέση του οδηγού κάθεται ένας σοφέρ με κεφάλι καρχαρία, και πίσω του υπάρχει ένα γυναικείο μανεκέν το οποίο φοράει ένα βραδινό, επίσημο φόρεμα. Γύρω της φυτρώνουν μαρούλια και ραδίκια, ενώ ζωντανά σαλιγκάρια περπατάνε επάνω της. Ο George Orwell, σε ένα δοκίμιό του, αναφέρεται σε αυτό ως Mannequin Rotting in a Taxi-cab (μία πλέον εναλλακτική ονομασία του περίφημου αυτού έργου). Εκείνη τη χρονιά οι σουρεαλιστές ταξιδεύουν σε όλη την Ευρώπη, αλλά αυτή η πρώτη έκθεση σηματοδοτεί το αποκορύφωμα της επιρροής του κινήματος του Σουρεαλισμού.
Δέκα χρόνια νωρίτερα, όμως, συνέβη κάτι άλλο. Κάτι που φαίνεται να ενστάλαξε, εάν όχι τη μορφή, τότε την ιδέα, του αυτοκινήτου στο μυαλό αυτού του μοναδικού δημιουργού. Τον Μάρτη του 1928, ο Salvador Dali μαζί με τον κριτικό λογοτεχνίας Lluis Montanyà και τον κριτικό τέχνης Sebastian Gasch, δημοσίευσαν το «Κίτρινο Μανιφέστο», ένα μανιφέστο ενάντια στην τέχνη. Απευθυνόταν στους νέους (Καταλανούς) και κατήγγειλε τα λιμνάζοντα πολιτιστικά δρώμενα της εποχής, υπερασπίζοντας έντονα τον εκσυγχρονισμό και τη φουτουριστική κληρονομιά. Θεωρήθηκε ο πιο ξεκάθαρος και αθόρυβος εκπρόσωπος της συζήτησης μεταξύ παράδοσης και νεωτερισμού, όπως και τοπικισμού και οικουμενισμού στον καταλανικό πολιτισμό των δεκαετιών ’20 και ’30.
Μέσα στο Μανιφέστο αυτό, γράφουν:
Ζούμε: σε μια καινούργια εποχή απρόβλεπτης ποιητικής έντασης. Μηχανοποίηση: έχει φέρει επανάσταση στον κόσμο. Μηχανοποίηση: η αντίθεση του κατά σύμπτωση απαραίτητου φουτουρισμού, έχει καθιερώσει την πιο βαθιά αλλαγή στον κόσμο.
Στο άκουσμα του ονόματος Salvador Dali οι εικόνες που μας έρχονται στο μυαλό είναι λιωμένα ρολόγια και σουρεάλ, δυσνόητες και φαινομενικά ασυνάρτητες αποδόσεις καθημερινών αντικειμένων, συνθηκών και εικόνων. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζατε όμως είναι το γεγονός ότι ο Dali, σε αντίθεση με τους περισσότερους σουρεαλιστές, απεικονίζει συχνά το αυτοκίνητο στα έργα του. Ένας λουόμενος με ένα αυτοκίνητο στο βάθος βρίσκονται στο έργο Bather (1924), ενώ στον πίνακα Figueres Girl (1926)εμφανίζεται η λέξη Ford επάνω δεξιά. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1941, «ντύνει» κομψά δύο Cadillac με πολυτελή υφάσματα σαν μανεκέν στη βιτρίνα μιας boutique υψηλής ραπτικής στο έργο του Dressed Automobiles.
Ο Dali δημιουργεί μέσα από τα έργα του μια αντίθεση, με σκοπό να αφυπνίσει τη φαντασία του θεατή και να προκαλέσει βαθύ συλλογισμό. Ειδικά στο έργο του Imperial Monument to the Woman-girl (1929)συνδυάζει, συνδέει και ταυτόχρονα αντιπαραθέτει τα ορυκτά υλικά, αμνημόνευτα στο χρόνο, με τα πιο σύγχρονα, μοντέρνα, ακόμα και φουτουριστικά, στοιχεία στην ιστορία της ανθρωπότητας: τη μηχανή που παρέχει κινητικότητα.
Δεν είναι τυχαίο ότι το είδωλό του υπήρξε πάντα ο Sigmund Freud τον οποίο γνώρισε και γοήτευσε το καλοκαίρι του 1928 μέσω του γνωστού συγγραφέα Stefan Zweig. Πριν από τη συνάντηση αυτή, ο Freud πίστευε ότι όλοι οι σουρεαλιστές ήταν απλά ανόητοι, ο Dali όμως τον έπεισε ότι ένας σουρεαλιστικός πίνακας είναι άξιος ψυχανάλυσης. Πίσω από το φαινομενικό χάος, υπήρχε, εν προκειμένω, ένα όραμα, και μια πραγματικότητα.
Λίγο πριν το τέλος της ζωής του, το 1989, ζωγράφισε το Double Victory of Gaudi (1982), μια προσωπική απεικόνιση της Νίκης της Σαμοθράκης η οποία έχει από ένα αυτοκίνητο σε κάθε πλευρά της: δύο πολύπλοκες μηχανές που δημιουργούν ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων. Τόσο ευρύ, φαίνεται, όσο και αυτό που προκαλείται από τον στοχασμό και θαυμασμό της κλασικής ομορφιάς και τέχνης.
13°
Dressed Automobiles
