Jane Austen: «Το Αβαείο του Νορθάνγκερ»

Κάθε μέρα, για όλο το πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου, θα παρουσιάζουμε μία καινούργια έκδοση: βιβλία που αξίζουν —όσο γίνεται τεκμηριωμένα—, βιβλία «για όλα τα γούστα», βιβλία που μας έκαναν κλικ για τον ένα ή τον άλλο λόγο. Η περίοδος των εορτών μοσχομυρίζει έτσι κι αλλιώς φρεσκοτυπωμένες σελίδες.

Σήμερα: Jane Austen, «Το Αβαείο του Νορθάνγκερ» (μετάφραση Αργυρώ Μαντόγλου, 296 σελίδες, Εκδόσεις Μίνωας)

Το «Αβαείο του Νορθάνγκερ» είναι το πρώτο μυθιστόρημα της Jane Austen (1775-1817), αν και εκδόθηκε μετά τον θάνατό της, το 1817, μαζί με την «Πειθώ». Και είναι σίγουρα η πιο κατάλληλη εισαγωγή στο υπέροχο σύμπαν της Όστεν.

Η ιστορία επικεντρώνεται στη δεκαεπτάχρονη Κάθριν Μόρλαντ, μια μάλλον αφελή και φαντασιόπληκτη δεκαεπτάχρονη κοπέλα, που λατρεύει τα γοτθικά μυθιστορήματα τρόμου (όπως κι εμείς). Όταν λάβει μια πρόσκληση για να πάει στο Αβαείο του Νορθάνγκερ, την εξοχική κατοικία της οικογένειας Τίλνι, επηρεασμένη καθώς είναι από τις αναγνώσεις της, θα αρχίσει να φαντάζεται ότι ένα σωρό σκοτεινά μυστικά, εγκλήματα και ίντριγκες κρύβονται πίσω από τους τοίχους του αβαείου και την ιστορία της οικογένειας…

Ελκυστικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης, παρωδία του γοτθικού μυθιστορήματος —που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές εκείνη την εποχή— και μελέτη του τρόπου που βλέπουμε τον κόσμο και την αλήθεια, το βιβλίο σχολιάζει με λεπτή ειρωνεία και χιούμορ, όχι μόνο την υπερβολική ρομαντική φαντασία και την επίδρασή της στην αντίληψη της πραγματικότητας, αλλά και τα κοινωνικά ήθη της εποχής. Ένα έξοχο έργο που διατηρεί τη γοητεία του επειδή συνδυάζει την κοινωνική παρατήρηση με την αυτογνωσία, μέσα σε ένα αφήγημα που παραμένει ανάλαφρο αλλά τόσο ακριβές στα συμπεράσματά του.

Όμως δεν θα πούμε περισσότερα εμείς. Θα δώσουμε αμέσως τον λόγο στη μεταφράστρια του βιβλίου, Αργυρώ Μαντόγλου — αφού πρώτα την ευχαριστήσουμε μέσα από την καρδιά μας για την προθυμία και τον χρόνο της. Νά τι μας είπε:

* * *

Το «Αβαείο του Νορθάνγκερ» είναι το πιο παιγνιώδες μυθιστόρημα της Τζέιν Όστεν και, ίσως, το πιο επίκαιρο, καθώς θέτει ένα καίριο ερώτημα: πώς «διαβάζουμε» τον κόσμο;

Η Κάθριν Μόρλαντ, κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου, δεν προοριζόταν για ηρωίδα. Η εναρκτήρια φράση του βιβλίου διαλύει από την πρώτη στιγμή τις μεγάλες προσδοκίες: «Κανένας απ’ όσους είχαν δει την Κάθριν Μόρλαντ παιδί δεν φανταζόταν ότι είχε γεννηθεί για ηρωίδα μυθιστορήματος». Δεν είναι όμορφη, δεν είναι ορφανή, δεν τη βαραίνει καμία τραγική μοίρα, όπως στα ρομαντικά μυθιστορήματα της εποχής. Είναι ένα απλό, καλοκάγαθο κορίτσι, βαθιά ερωτευμένο με τα γοτθικά μυθιστορήματα της εποχής, κυρίως με τα «Μυστήρια του Ουντόλφο» της Αν Ράντκλιφ, βιβλίο που τη συνοδεύει παντού — ο μυστικός χάρτης της φαντασίας της.

Όταν μεταβαίνει στο κοσμοπολίτικο Μπαθ και κατόπιν φιλοξενείται στην παλιά έπαυλη των Τίλνι, το ίδιο το όνομα του τόπου —ένα «αβαείο»— είναι αρκετό για να πυροδοτήσει τη φαντασία της. Οι σκοτεινοί διάδρομοι, τα μισάνοιχτα συρτάρια, τα υποφωτισμένα δωμάτια, οι αμπαρωμένες πόρτες και οι δαιδαλώδεις στοές γίνονται για την Κάθριν «αποδείξεις» κρυμμένων φόνων και μυστηρίων, όπως ακριβώς στα κάστρα και στα ερειπωμένα μοναστήρια της Ράντκλιφ. Σε μια από τις πιο κωμικές σκηνές, ανοίγει με κόπο και ταραχή ένα παλιό ερμάριο, βέβαιη ότι θα ανακαλύψει κάτι φρικτό, και βρίσκει… καθαρά σεντόνια.

Η γοτθική μαγεία καταρρέει από την τετριμμένη καθημερινότητα που σταδιακά ακυρώνει τη μεγάλη αφήγηση και τις μεγάλες προσδοκίες. Η Κάθριν φτάνει στο σημείο να υποπτευθεί τον στρατηγό Τίλνι για απεχθή εγκλήματα. Όμως ο «κακός» της ιστορίας δεν είναι δολοφόνος· είναι απλώς ένας φιλοχρήματος, ένας ματαιόδοξος και δεσποτικός γαιοκτήμονας. Η Όστεν δεν γελοιοποιεί την Κάθριν· της επιτρέπει να αποπλανηθεί για να πάρει το μάθημά της. Η στιγμή της αποκαθήλωσης έρχεται με μια από τις πιο σκληρές αράδες του βιβλίου: «Η φαντασία, όταν δεν ελέγχεται, μπορεί να μετατρέψει τις πιο ασήμαντες υποψίες σε ακλόνητες βεβαιότητες».

Το «Αβαείο του Νορθάνγκερ» είναι, ωστόσο, κάτι περισσότερο από μια κωμική ιστορία ενηλικίωσης· είναι ένα μυθιστόρημα για τα μυθιστορήματα. Η Κάθριν αγαπά τα βιβλία, διαβάζει μυθιστορήματα, «ποίηση, θεατρικά έργα και… ταξιδιωτικά». Στη διάσημη σκηνή με τον Χένρι Τίλνι, δηλώνει με αμηχανία ότι οι κύριοι διαβάζουν πιο απαιτητικά, πιο πνευματώδη βιβλία, κι εκείνος τής απαντά: «Το άτομο, άντρας ή γυναίκα, που δεν απολαμβάνει ένα καλό μυθιστόρημα πρέπει να είναι εντελώς ηλίθιο». Μια σαφής διακήρυξη υπέρ της ανάγνωσης μυθιστορημάτων, κρυμμένη μέσα σε έναν ανάλαφρο διάλογο.

Γιατί, όμως, το «Αβαείο του Νορθάνγκερ» μάς αφορά σήμερα; Επειδή παρουσιάζει με εντυπωσιακή ακρίβεια τον τρόπο που κατασκευάζουμε διάφορες αφηγήσεις. Η Κάθριν βλέπει παντού αυτό που έχει ήδη διδαχθεί από τα βιβλία που διαβάζει. Στον δικό μας κόσμο των εικόνων, των αλγορίθμων και των αναρτήσεων δεν κάνουμε κάτι διαφορετικό: προβάλλουμε τα δικά μας σενάρια πάνω στην πραγματικότητα και ύστερα αφελώς τα ακολουθούμε. Το «Αβαείο του Νορθάνγκερ» είναι μια υπενθύμιση για τη δυσπιστία που πρέπει να επιδεικνύουμε στην πρώτη ανάγνωση, ενός ανθρώπου, μιας κατάστασης, μιας ωραίας εικόνας. Δεν γελοιοποιεί την Κάθριν· την ακολουθεί με καλοσύνη, και με λεπτή ειρωνεία παρωδεί τα γοτθικά μοτίβα, όμως πιο πολύ παρωδεί τη δική μας ροπή να προβάλλουμε τις δικές μας εμμονές πάνω στην πραγματικότητα.

Στο «Αβαείο του Νορθάνγκερ» γινόμαστε συνεργοί στην πλάνη της Κάθριν, βουτάμε στη σκέψη της, νιώθουμε την αδρεναλίνη, έστω και αν παρακολουθούμε την απόσταση ανάμεσα στο φανταστικό και στο αληθινό να μικραίνει συνεχώς. Κι όταν έρθει η στιγμή της αλήθειας, δεν επιβάλλεται ως τιμωρία αλλά ως ωριμότητα: η Κάθριν μαθαίνει ότι ο κόσμος δεν είναι λιγότερο ενδιαφέρων επειδή δεν είναι γοτθικός. «Η φαντασία της υποχώρησε μπροστά στην απλή αλήθεια, αλλά δεν ένιωσε φτωχότερη».

• Νά και το οπισθόφυλλο:

Η νεαρή, καλόκαρδη και αφελής Κάθριν Μόρλαντ, γεμάτη προσδοκίες και νεανικές φαντασιώσεις, βιώνει για πρώτη φορά τις χαρές της κοσμικής κοινωνίας. Είναι κατενθουσιασμένη με τις νέες γνωριμίες της: τη φιλάρεσκη Ιζαμπέλα, που μοιράζεται μαζί της την ίδια αγάπη για τη γοτθική μυθοπλασία, και τα εκλεπτυσμένα αδέλφια Χένρι και Έλενορ Τίλνι, που την προσκαλούν στο μυστηριώδες σπίτι του πατέρα τους, το Αβαείο του Νορθάνγκερ. Εκεί, επηρεασμένη από τα μυθιστορήματα μυστηρίου και τις γοτθικές ιστορίες τρόμου, θα ανακαλύψει σταδιακά τη διαφορά ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα.

Η Jane Austen είναι μια από τις πιο σημαντικές και δημοφιλείς μυθιστοριογράφους της αγγλικής λογοτεχνίας, ενώ οι ήρωές της παραμένουν διαχρονικοί και επίκαιροι 250 χρόνια από τη γέννησή της. Στο πιο νεανικό και αισιόδοξο από τα έργα της, το «Αβαείο του Νορθάνγκερ» –το οποίο δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό της το 1817–, αποδεικνύει τη δεξιοτεχνία της στη λογοτεχνία των ηθών και την ικανότητά της να μιλά για την ανθρώπινη φύση και την αγωνία του νεανικού έρωτα με ειλικρίνεια, χιούμορ και διαχρονικότητα. Πρόκειται για ένα έργο που συνδυάζει την καυστικότητα με τη φρεσκάδα της νεότητας, και την κοινωνική παρατήρηση με τη σάτιρα του λογοτεχνικού ρομαντισμού, αποτελώντας ένα από τα πιο ευχάριστα και ανατρεπτικά μυθιστορήματά της.

• Και ένα μικρό βιογραφικό της συγγραφέως:

Η Τζέιν Όστεν (1775-1817) ήταν Αγγλίδα μυθιστοριογράφος, τα έργα της οποίας σατιρίζουν, σχολιάζουν και ερμηνεύουν την αγγλική ανώτερη τάξη των επαρχιακών περιοχών στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Γεννήθηκε στο Στίβεντον του Χάμσαϊρ και ήταν η έβδομη από τα οκτώ παιδιά ενός εφημέριου της Εκκλησίας της Αγγλίας. Ήταν κυρίως αυτοδίδακτη, βασιζόμενη στην εκτενή οικογενειακή βιβλιοθήκη. Άρχισε να γράφει από νεαρή ηλικία, δημιουργώντας αρχικά παρωδίες και ιστορίες για την οικογένειά της. Τα τέσσερα πιο αναγνωρισμένα μυθιστορήματά της, που εκδόθηκαν ανώνυμα όσο ζούσε, είναι τα εξής: “Λογική και Ευαισθησία” (1811), “Περηφάνια και Προκατάληψη” (1813), “Μάνσφιλντ Παρκ” (1814) και “Έμμα” (1815). Μετά τον θάνατό της, εκδόθηκαν η “Πειθώ” (1817) και το “Αβαείο του Νορθάνγκερ” (1817). Δύο ακόμη έργα της που παρέμειναν ημιτελή είναι το “The Watsons” και το “Sanditon”. Αν και η ίδια έζησε μια πολύ ήσυχη ζωή —δεν παντρεύτηκε ποτέ και σπάνια έβγαινε από το σπίτι—, τα έργα της δείχνουν την εκπληκτική της παρατηρητικότητα. Σε μία σπάνια έξοδό της, αρρώστησε και πέθανε από τη νόσο του Άντισον. Τα μυθιστορήματά της χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό, οξύνοια και χιούμορ, και εξακολουθούν να διαβάζονται ευρέως.

Βρείτε το στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.

* * *

Το Ημερολόγιο κυκλοφορεί τρεις φορές την εβδομάδα: κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή. Τις Κυριακές, η στήλη μεταμορφώνεται στο Βιβλίο της Εβδομάδας. Ειδικά για το πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου, βγαίνουμε κάθε μέρα με μία πρόταση ανάγνωσης. Στείλτε μας μέιλ αν θέλετε να μας πείτε ή να μας ρωτήσετε κάτι — οτιδήποτε. Σας ευχαριστούμε πολύ.