Όσα είπαμε με έναν από τους πιο επιδραστικούς στοχαστές της εποχής μας
- CITY GUIDE
- PODCAST
-
14°
Απαντήσεις σε σκοτεινά σημεία της ζωής της Μαρίας Κάλλας και των κομβικών ανθρώπων γύρω της
Tο τρίτομο αφήγημα «Σκοτεινή ντίβα - Ιστορίες παγκόσμιας προδοσίας», που θα κυκλοφορήσει σύντομα, είναι ένα χρονολόγιο μυθιστορίας. Μέσα από ίντριγκες, πάθη, μίση, δολοφονίες, δολοπλοκίες, ανοδικές πορείες και κατακόρυφες πτώσεις, καταστροφές και θριάμβους, αναδύεται ολόκληρη η ιστορία της «Σκοτεινής ντίβας» και των ανθρώπων γύρω της. Κυρίως όμως πρόκειται για ιστορίες προδοσίας. Προσωπικής αλλά και παγκόσμιας. Αυτό συμβαίνει επειδή ο κινητήριος μοχλός της ιστορίας δεν είναι ούτε ο έρωτας ούτε το χρήμα ούτε η εξουσία: είναι ο φθόνος και η ζήλια, δηλαδή τα βασικά συστατικά του ανθρώπινου χαρακτήρα, που φέρνουν πάντα την προδοσία.
Όπως έγραψε και ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, «κάθε άνθρωπος έχει τρεις ζωές: τη δημόσια, την ιδιωτική και την κρυφή». Η δημόσια ζωή της Μαρίας Κάλλας είναι γνωστή στο σύνολό της, ενώ η ιδιωτική κατά μεγάλο μέρος οικεία σ’ εμάς. Η «Σκοτεινή ντίβα» είναι η μυστηριώδης κρυφή ζωή της, αλλά κι αυτή των κομβικών ανθρώπων γύρω της, που σφράγισαν και «σημάδεψαν» τρεις γενιές. Είναι η προσωπική Οδύσσεια της Μαρίας, η προσωπική Ιλιάδα του Αριστοτέλη Ωνάση, είναι οι κωμωδίες και οι τραγωδίες δεκάδων προσώπων που πέρασαν από τη ζωή τους και έβαλαν τη σφραγίδα τους σε μικρό ή μεγάλο βαθμό.
Το βιβλίο «Σκοτεινή ντίβα - Ιστορίες παγκόσμιας προδοσίας» του Ανδρέα Μποννάτου απαντά σε καταιγιστικά ερωτήματα για τη ζωή της Μαρίας Κάλλας
Ποιος ήταν ο μεγάλος έρωτας στη ζωή της Μαρίας Κάλλας, αφού δεν ήταν ο Ωνάσης; Εκείνη υπήρξε μεγάλος έρωτας στη ζωή του Αριστοτέλη Ωνάση, εφόσον την ξεπέρασε μάλλον γρήγορα;
Ποια ήταν η σχέση των δυο τους με το ίδιο φύλο; Γιατί πρόδωσαν ο ένας τον άλλο;
Ποιο ήταν το αληθινό τέλος της ζωής της Κάλλας το 1977, αφού δεν πέθανε από μια «τυπική καρδιακή προσβολή»;
Ποιος ήταν στ’ αλήθεια ο «Ντέννις - Η Σκιά», ο διάσημος πράκτορας που αποκάλυψε σε Μαρία και Αριστοτέλη, πάνω στη θαλαμηγό «Χριστίνα», την επερχόμενη δολοφονία του προέδρου Κένεντι, πέντε μήνες νωρίτερα από τον Νοέμβριο του 1963;
Ποιος ήταν ο βιολογικός πατέρας της Μαρίας, αφού αποδεδειγμένα δεν ήταν ο Γεώργιος Καλογερόπουλος;
Ποιο δραματικό γεγονός συνέβη στη Μαρία στο τέλος της γερμανικής κατοχής (1941-44) και στην Απελευθέρωση;
Στη σύγχρονη μεταπολεμική ιστορία, ο στενός φίλος της Κάλλας και «εξ απορρήτων» του Ωνάση και του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο καθηγητής Ιωάννης Γεωργάκης, αποκαλύπτει ποιοι οδήγησαν την Ελλάδα στον καταστρεπτικό Εμφύλιο (1946-49), ενώ γνώριζαν πως η χώρα μας έχει «κατακυρωθεί» στο Δυτικό Στρατόπεδο ήδη από τον Οκτώβριο του 1944, στη συνάντηση Στάλιν-Τσόρτσιλ στη Μόσχα.
Μέσα από τη συγκλονιστική αφήγηση ενός διάσημου στρατηγού, ο Γεωργάκης μάς αποκαλύπτει επίσης ποιος ήταν ο εντολέας και ποιος ο φυσικός αυτουργός της εν ψυχρώ δολοφονίας του Άρη Βελουχιώτη το 1945.
Αλλά και ποια ήταν η μοναδική γυναίκα που ερωτεύθηκε ο «εθνάρχης» Κωνσταντίνος Καραμανλής; Για ποιο λόγο ο βασιλιάς Παύλος και η Φρειδερίκη την «ξαπόστειλαν» στη Βρετανία για να παντρευτεί και να τον ξεχάσει;
Ποιος κανόνισε να φύγει άρον άρον από την Ελλάδα ο Καραμανλής το 1963, για να μη δολοφονηθεί από τους παλατιανούς, όπως ήταν σίγουρος ο ίδιος;
Ποια ήταν η συγκλονιστική αλήθεια που αποκάλυψε ο γιατρός του Παλατιού Θωμάς Δοξιάδης, για τους πολύ κοντινούς θανάτους του βασιλιά Παύλου και του αυλάρχη Λεβίδη;
Ποιος Έλληνας, μετέπειτα κορυφαίος χουντικός, αξιωματικός κρυβόταν πίσω από το έγκλημα-προβοκάτσια του Γοργοποτάμου το 1964, με την ανατίναξη της νάρκης και τους 15 νεκρούς;
Ποιοι ήταν οι δύο δολοφόνοι της Αγγλίδας δημοσιογράφου Άνν Ντόροθι Τσάπμαν επί Χούντας στην Ελλάδα; Τι γνώριζε και την έβγαλαν από τη μέση; Τι πολύτιμο πήραν από τα πράγματά της;
Ποιοι Έλληνες χουντικοί αξιωματικοί ήταν οι δολοφόνοι του Πολύκαρπου Γεωρκάτζη στην Κύπρο;
Ποιος έδωσε εντολή στον ψυχοπαθή δικτάτορα Δημήτριο Ιωαννίδη να ανατρέψει και να δολοφονήσει τον Μακάριο, προκαλώντας τη μεγάλη προδοσία της Κύπρου το 1974;
Σε ποιον τηλεφώνησε ο δικτάτορας Ιωαννίδης όταν, μετά την εισβολή των Τούρκων στη Μεγαλόνησο, τον απέπεμψαν οι στρατηγοί για να φέρουν πολιτική ηγεσία στην Ελλάδα;
Τι απέγιναν τα μυστικά αρχεία της ΕΣΑ που εμπιστεύτηκε ο αείμνηστος αγωνιστής Αλέξανδρος Παναγούλης στην Οριάνα Φαλάτσι και ποιος ο πραγματικός, ιντριγκαδόρικος ρόλος της τελευταίας; Ήταν δολοφονία ο θάνατος του Παναγούλη;
Ποιος ήταν ο περιβόητος «Φώντας» που έδωσε (και σε ποιον) πολύτιμες πληροφορίες για τη δομή και της δράση της τρομοκρατικής οργάνωσης 17Ν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, που όμως δεν αξιοποιήθηκαν εγκαίρως, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει σχεδόν 10 χρόνια ο εντοπισμός και η εξάρθρωσή της;
Αλλά και ένας άλλος, μυθιστορηματικός χαρακτήρας του βιβλίου, ο Advocate (τον συνθέτουν πέντε διαφορετικά υπαρκτά πρόσωπα, που έζησαν από πολύ κοντά τη Μαρία) μας αποκαλύπτει ποιος Έλληνας στρατιωτικός δολοφόνησε, με δολιοφθορά στο αεροπλάνο, τον Αλέξανδρο Ωνάση το 1973 και γιατί.
Πώς επηρέασε τη ζωή της Μαρίας ο πανίσχυρος Σταύρος Νιάρχος, που παντρεύτηκε την Ευγενία Λιβανού και κατόπιν την αδελφή της, Τίνα, πρώην κυρία Ωνάση;
Ποια ήταν η σχέση του Νιάρχου με την πριγκίπισσα Μαργαρίτα της Αγγλίας, αδελφή της βασίλισσας Ελισάβετ, και πώς αποκαλούσε ο Σταύρος τον «Έλληνα» βασιλικό σύζυγο Φίλιππο της Αγγλίας.
Τι σχέση είχαν τα «τρελά» πάρτι της πριγκίπισσας Μαργαρίτας με τον θάνατο-δολοφονία του Μπράιαν Τζόουνς των Rolling Stones;
Τι ήταν το «Σχέδιο Κυνηγός» που εκπόνησε ο Αρίστος για να εκδικηθεί τον θάνατο του Αλέξανδρου; Πώς αυτό το σχέδιο υλοποιήθηκε μετά τον θάνατό του;
Ποιο μυστικό αποκάλυψε στη Μαρία η καλή της φίλη, πριγκίπισσα Γκρέις του Μονακό;
Ήταν η πιανίστα Βάσω Δεβετζή πραγματική της φίλη ή ένα «φίδι» που έτρεφε στον κόρφο της;
Τι ακολούθησε όταν η Μαρία συναντήθηκε κατ’ ιδίαν με την Εύα Περόν το 1949 και με τη Μέριλιν Μονρόε το 1962;
Τι ήθελαν από τη ζωή της η Μαρλέν Ντίτριχ, η Γκρέτα Γκάρμπο, η Μαρί Ελέν ντε Ροτσίλντ, η Ντόρα Μάαρ, μούσα του Πικάσο, αλλά και η Εντίθ Πιαφ;
Γιατί ήταν άσβεστο το μίσος της Μαρίας για την Τζάκι Ωνάση, αλλά και την αντίπαλό της στην όπερα Ρενάτα Τεμπάλντι; Ποιος διέταξε τη δολοφονία της στη Βραζιλία;
Γιατί η Μαρία δεν συγχώρησε ποτέ τη μητέρα της, Ευαγγελία-Λίτσα Καλογεροπούλου; Γιατί δεν πήγε στην κηδεία του φερόμενου ως πατέρα της, Γεώργιου Καλογερόπουλου; Πώς την εκδικήθηκε η αδελφή της Υακίνθη-Τζάκι, που ήταν ένα μοιραίο πρόσωπο για την Κάλλας;
Τι ακριβώς ήταν το απόρρητο «Σχέδιο Μεσαπηλιώτης» το 1940-41, που οδήγησε στην αθόρυβη δολοφονία του Ιωάννη Μεταξά, και από ποιον στενό συνεργάτη του υλοποιήθηκε;
Τη σφραγίδα τους στη «Σκοτεινή ντίβα - Ιστορίες παγκόσμιας προδοσίας» βάζουν με τη παρουσία τους ο υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόμπερτ Κένεντι, που αντιπαθούσε τον Ωνάση και αντιδίκησε μαζί του, ο αδελφός του, Έντουαρντ, που υπέγραψε δεσμευτικό συμβόλαιο με τον Αριστοτέλη, και ο πανίσχυρος αρχηγός του FBI Τζον Έντγκαρ Χούβερ.
Τι είπε ο διάσημος δικηγόρος του Ωνάση, ο Ρόι Κον (μετέπειτα πολιτικός μέντορας του Ντόναλντ Τραμπ), όταν κατάφερε και τον «έριξε στα μαλακά» με τις δίκες που είχε στις ΗΠΑ ο Αρίστος;
Πώς συνδέονται όλα με το φιλόδοξο «Σχέδιο Conquistador» και την «Omega Airlines» του Ωνάση στις ΗΠΑ, που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ;
Ποιο ήταν το οικογενειακό μυστικό που αποκάλυψε στον φίλο του τον Αριστοτέλη ο διάσημος Ελληνοαμερικανός Σπύρος Σκούρας, «μεγάλο αφεντικό» της 20th Century Fox, αναφορικά με την αυτοκτονία της κόρης του, Διονυσίας;
Αναδύεται ακόμη η επιρροή που είχε στη ζωή της Κάλλας η αγαπημένη δασκάλα της, η Ελβίρα ντε Χιντάλγκο, ο μέντορας και φύλακας-άγγελός της, Κωστής Μπαστιάς, αλλά και η «επιδραστική κουτσομπόλα», η πρώτη influenser στα χρονικά του πλανήτη, η Έλσα Μάξγουελ, που ήταν βαθιά ερωτευμένη μαζί της, αλλά παρ’ όλα αυτά τη σύστησε στον Ωνάση και πιο πριν στον Αλί Χαν.
Και πώς αντιμετώπισε ο πρόεδρος της Γαλλίας, Ζορζ Πομπιντού, τον ασυγκράτητο έρωτα της συζύγου του Κλοντ για τον Αλέν Ντελόν, τον οποίο ταυτόχρονα λάτρευε ο μέγας Λουκίνο Βισκόντι, αγαπημένος δάσκαλος της Μαρίας;
Ποια Μυστική Υπηρεσία δολοφόνησε τον Μάρκοβιτς, σωματοφύλακα του Ντελόν, ώστε να ενοχοποιηθεί ο Γάλλος γόης; Για ποιο λόγο ο Ντελόν φίλησε στα μάγουλα τη Μαρία και της είπε «Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό που έκανες για μένα;».
Γιατί ο αδελφικός φίλος της Μαρίας, Πιερ Πάολο Παζολίνι, αποκαλούσε «κοινό απατεώνα» τον Φράνκο Τζεφιρέλι; Ποιος και γιατί δολοφόνησε με πρωτοφανή βιαιότητα τον Παζολίνι;
Έπειτα από ποια σκοτεινή και θανατηφόρα ίντριγκα αναγκάστηκε ο Ωνάσης να εγκαταλείψει το Καζίνο του Μονακό το 1966-67; Ποιος ήταν ο ρόλος της Μασονικής Στοάς P2 και του αρχηγού της, του διαβόητου Λίτσιο Τζέλι; Για ποιο λόγο, μαζί με τον Τζέλι ανέβηκε στη θαλαμηγό «Χριστίνα» ο διαβόητος Τζούλιο Αντρεότι, τον οποίο ο Ωνάσης αποκαλούσε «διαβολικό καμπούρη»;
Τι έκανε η Κάλλας το καλοκαίρι του 1969 στη Νέα Υόρκη στην εξέγερση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας του Στόουνγουολ; Γιατί ο Άντι Γουόρχολ και ο Ιβ Σεν Λοράν θαύμαζαν και διαφήμιζαν ανυπόκριτα τη Μαρία σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης;
Όλα αυτά τα ερωτήματα βρίσκουν απάντηση μέσα από εκτενείς προσωπικές αφηγήσεις «κρίσιμων» προσώπων στον συγγραφέα. Οι απαντήσεις που ρίχνουν φως σε σκοτεινά σημεία της ιστορίας, γράφτηκαν έπειτα από 14 χρόνια ερευνητικής δημοσιογραφίας.
Διαβάστε μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο «Σκοτεινή ντίβα - Ιστορίες παγκόσμιας προδοσίας» του Ανδρέα Μποννάτου (εκδόσεις Τεύθις)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Ελβίρα ντε Ιντάλγκο: Η ισπανίδα που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της στην καρδιά της Μαρίας
Οι γυναίκες της ζωής μου
«Ως κόρην οφθαλμού», Παλαιά Διαθήκη,Ψαλμοί 16:8
«Τέτοια φωνή δεν έχετε ακούσει και δεν θα ξανακούσετε ποτέ στη ζωή σας» επέμεινε με πάθος η Ελβίρα ντε Ιντάλγκο θέλοντας να επιβάλει τη νεαρή Μαρία Καλογεροπούλου, μετέπειτα Κάλλας, στους καθηγητές του Ωδείου Αθηνών που φαίνονταν δύσπιστοι απέναντί της. Τελικά, η ισπανίδα σοπράνο τα κατάφερε. Μάλιστα εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από τη 16χρονη (στα 1939) μαθήτρια, ώστε πέρα από τη διδασκαλία της να αναλαμβάνει η ίδια και τα δίδακτρα της πάμφτωχης Μαρίας. Έκτοτε αναπτύχθηκε μεταξύ τους μια σχέση μοναδική αφού η Ντε Ιντάλγκο δεν έμελλε να γίνει απλώς ο άνθρωπος που «έχτισε» φωνητικά και τεχνικά τον μύθο της Κάλλας αλλά, η «καλή νεράιδα» και ο φύλακας-άγγελός της σε πολλές δύσκολες και κρίσιμες στιγμές. Έμελλε όμως να είναι και ένας φλογερός έρωτας για τη Μαρία αρκετά χρόνια αργότερα, το 1950! Η Κάλλας έφυγε το 1946 για την Αμερική και η Ελβίρα, μεσούντος του ελληνικού εμφυλίου πολέμου το 1948, για την Τουρκία για να διδάξει.
«Μαρία, φυλάς έναν άγγελο μέσα σου. Πρέπει να προστατεύσεις αυτό τον άγγελο», Ζαν Κοκτώ, Γάλλος σκηνοθέτης (1889-1963) μιλώντας προς την Κάλλας, παραφράζοντας δική του ρήση…
Η Ελβίρα παρέμεινε χωρίς μεγάλη όρεξη στην Αθήνα ως το 1948, επειδή είχε πειστεί πως η Μαρία δεν θα προσαρμοζόταν εύκολα στην Αμερική και θα γύριζε στην Αθήνα. Τότε υπολόγιζε να της εξομολογηθεί τον έρωτά της και να φύγουν οι δύο τους μακριά από όλους. Είχε προαίσθημα ότι η Μαρία θα ανταποκριθεί στα συναισθήματά της. Κανόνιζε λοιπόν κοινό μέλλον μακριά από όλα όσα τις πλήγωσαν. Με τις διασυνδέσεις που είχε, ήρθε σε επαφή με το πλούσιο εκείνη τη εποχή Μπουένος Άιρες πρώτα από όλα. Εκεί υπήρχε ήδη Όπερα και πολύ σημαντική μουσική παράδοση, λόγω του ότι το 30% των Αργεντίνων είχαν ιταλικές ρίζες. Αλλά και το καθεστώς Περόν δεν θα ήταν εχθρικό για την Ελβίρα που είχε συνεργαστεί με τους Ναζί στην Ελλάδα, κάθε άλλο. Ως Ισπανίδα και η ίδια θα είχε άλλη συμπεριφορά, άλλη οικειότητα και διαφορετική οικονομική στήριξη.
Το σχέδιο για την Αργεντινή ήταν έτοιμο και η Ελβίρα περίμενε και ήλπιζε την επιστροφή της Μαρίας. Εναλλακτικά ερεύνησε το Σίδνεϊ της Αυστραλίας και με το Κέηπ Τάουν στη Νότιο Αφρική. Λογάριαζε να ιδρύσουν σε μία από τις δύο ταχύτατα ανερχόμενες πόλεις τη δική τους Όπερα με το όνομα της Μαρίας. Τουλάχιστον στην Αυστραλία είχε βρει και χρηματοδότες. Για τις ΗΠΑ δεν το συζητούσε καθόλου, είχε ξεγράψει τη χώρα. Φοβόταν ότι οι αμερικανικές αρχές θα μάθαιναν αργά ή γρήγορα τη συνεργασία της με τους ναζί (όπως και έγινε τελικά) και το παρελθόν της στην Ισπανία και θα είχε μεγάλες περιπέτειες.
Όλα αυτά τα σχέδια επί χάρτου σκόνταψαν πάνω στον Μενεγκίνι, το γάμο του με τη Μαρία, το όνειρο της Σκάλας του Μιλάνου που είχε η Κάλλας. Για το όνειρο αυτό που έγινε πραγματικότητα, ο μεγάλος θαυμαστής της Ζαν Κοκτώ της είπε «Μαρία, φυλάς έναν άγγελο μέσα σου. Πρέπει να προστατεύσεις αυτό τον άγγελο»…
«Οι θεοί βλέπουν με συμπόνια τους μετανοημένους αμαρτωλούς», Τέοντορ Αντόρνο, Γερμανός φιλόσοφος (1903-1969)
Η Ελβίρα πάντως διέπραξε ασυγχώρητο προσωπικό σφάλμα με το φιλοναζισμό της στο Μεσοπόλεμο, μετάνιωσε πικρά κατόπιν και το πλήρωσε με ένα είδος «αυτο-αποκλεισμού» από τη δημοσιότητα. Λίγοι γνωρίζουν ότι το 1950 η Ελβίρα πήγε να βρει τη Μαρία στην Ιταλία. Πήγε στο Μιλάνο από την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα δήθεν για να διδάξει, αλλά ουσιαστικά για χάρη της αγαπημένης της Μαρίας. Ήθελε να της τα αποκαλύψει όλα και να ζητήσει συγγνώμη, αφού η Μαρία δεν είχε ιδέα για το ρόλο της Ελβίρας στη διάρκεια της Κατοχής στην Αθήνα. Ήθελε να ζητήσει συγγνώμη, είχε χιλιάδες τύψεις που τη βασάνιζαν, ήθελε τη συμπόνια της Μαρίας. Ήθελε πάνω από όλα να της εξομολογηθεί τον έρωτά της.
«Σ’ αυτόν τον κόσμο υπάρχει μόνο ένα πράγμα στο οποίο πρέπει να υποκλινόμαστε, η μεγαλοφυΐα», Βίκτωρ Ουγκώ, Γάλλος συγγραφέας (1802-1885)
Όταν πολλά χρόνια αργότερα, το 1960, είχε γίνει η μεγάλη σταρ που γνωρίζουμε, ο Αριστοτέλης Ωνάσης σε μία κρίση ειλικρίνειας είπε συναντώντας στην Επίδαυρο την Ελβίρα ντε Ιντάλγκο σε μία από τις σπανιότατες συναντήσεις τους: «Να σου εξομολογηθώ κάτι, ρε Ελβίρα; Περισσότερο κι από το τεράστιο ταλέντο της, περισσότερο κι από την επιτυχία της, αυτό που με εντυπωσίαζε πάντα στη Μαρία ήταν η ιστορία των πρώτων προσωπικών της αγώνων. Τότε φτωχή έφηβη, προσπαθούσε να επιπλεύσει σε βαθιά νερά και οι πιο πολλοί την κορόιδευαν επειδή ήταν χοντρή και ζούσε μέσα στη φτώχεια αλλά και στη μιζέρια της μάνας της, αυτής της σκύλας της Λίτσας (σ.σ. Ευαγγελία Καλογεροπούλου, μητέρα της Μαρίας). Τα κατάφερε όμως η Μαρία με τον καλύτερο και τον πιο θριαμβευτικό τρόπο. Έτσι θριάμβευσα και γω κάποτε ξεκινώντας από βαριά και ασήκωτη φτώχεια και από κατατρεγμούς, έτσι τους γάμησα και γω όλους στο τέλος! Μπράβο και σε σένα που τη βοήθησες τότε».
Ο Ωνάσης υποκλίθηκε στην καλλιτεχνική ιδιοφυΐα αλλά και στην αντοχή της Μαρίας. Κάτι σπάνιο για τον Αρίστο. Αλλά και όταν έγινε διάσημη, το «μπούλινγκ» δεν σταμάτησε και μάλιστα έγινε από κάποια που δεν το περίμενε ίσως. Η μητέρα της Λίτσα-Ευαγγελία της ζήτησε για πολλοστή φορά χρήματα, στα μέσα της δεκαετίας του ’50, λίγο πριν αδυνατίσει η Μαρία. Η Μαρία της είχε δώσει πολλές φορές δανεικά και αγύριστα, όμως αυτή τη φορά αρνήθηκε να της δώσει άλλα χρήματα. Η ίδια η μητέρα της την κάλεσε στο τηλέφωνο και της είπε: «Είσαι φοβερά τσιγκούνα και επιπλέον είσαι μία χοντρή κακάσχημη αγελάδα, ενώ η αδερφή σου η Υακίνθη είναι πανέμορφη και δεν της φτάνεις ούτε στο δαχτυλάκι της. Σου εύχομαι να πάθεις καρκίνο στο λαιμό. Και θα τον πάθεις αφού η κατάρα της μάνας στο παιδί της πάντοτε πιάνει!». Η Μαρία έγινε ψυχολογικό ράκος, προσπαθούσε μέρες να συνέλθει. Τη βοήθησε με την ψυχολογική της υποστήριξη η Ελβίρα να το ξεπεράσει και τη συμβούλεψε να μην ξαναδεί τη Λίτσα ποτέ στη ζωή της. Έτσι και έγινε.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 26
Τη νύχτα που η Μαρία Κάλλας τραγούδησε για τον Νιάρχο, τον μεγάλο αντίπαλο του Ωνάση
«Η σάρκα είναι η στάχτη, η ψυχή είναι η φλόγα» - «Ζήσε τη ζωή σου και ξέχασε τα γενέθλια και την ηλικία σου», Ζαν-Πωλ Ρίχτερ, Γερμανός συγγραφέας (1763-1825)
Στις 17 Δεκεμβρίου του 1968, ζητά να επισκεφθεί τη Μαρία στο σπίτι της στην οδό Μαντέλ στο Παρίσι, ένας στενός συνεργάτης του Σταύρου Νιάρχου, ο Νίκος Ταβουλάρης που ήδη βρίσκεται στην Πόλη του Φωτός. Η Μαρία δεν τον γνώριζε, ξαφνιάζεται από την επίσκεψη. Βρίσκεται απομονωμένη στο Παρίσι από τον Αύγουστο οπότε και την είχε διώξει ο Ωνάσης από τη θαλαμηγό με πρόφαση επαγγελματικά ραντεβού. Δυο μήνες αργότερα ο Ωνάσης παντρεύτηκε στο νησί του, το Σκορπιό, τη Τζάκι, πρώην Κένεντι και νυν κυρία Ωνάση. Ο μόνος άνθρωπος από το περιβάλλον του Αρίστου με τον οποίο είχε κρατήσει επαφή η Μαρία ήταν ο Advocate. Δεν είχε άλλη επιλογή, του τηλεφώνησε να τον ρωτήσει.
- Τον ξέρω τον Ταβουλάρη, Μαρία μου. Είναι πρώην στρατιωτικός, συνταγματάρχης εν αποστρατεία εδώ και 7-8 χρόνια και είναι ένας από τους «εξ απορρήτων» του Νιάρχου. Απορώ τι να σε θέλει, πάντως για δουλειά του Νιάρχου θα είναι.
-Τι μου προτείνεις; Είμαι και χάλια ψυχολογικά…
- Δες τον να δούμε τι θέλει. Προς το παρόν δεν θα πω κάτι στο αφεντικό (σ.σ. τον Ωνάση, χιουμοριστικά τον αποκαλούσε έτσι, όχι από δουλοπρέπεια) και βλέπουμε… (έκανε μικρή παύση) και όσο για τα ψυχολογικά χάλια που λες, είσαι νέα, όμορφη και παγκόσμιο αστέρι, καιρός να αρχίσεις να κυκλοφορείς στο κοσμικό Παρίσι, όλοι στα πόδια σου θα πέσουν…
- Εμένα μου λες, νέα και όμορφη και… σκατούλες (σ.σ. η Μαρία ήταν αθυρόστομη σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις με πρόσωπα που εμπιστευόταν), τέλος πάντων θα τον δω, είναι ήδη στο Παρίσι.
Την επόμενη ημέρα συναντιούνται. Χωρίς περιστροφές ο Ταβουλάρης της λέει: «Κυρία Κάλλας, στις 24 Δεκεμβρίου είναι η ονομαστική εορτή της κας Ευγενίας Νιάρχου. Ο σύζυγός της κος Νιάρχος θα ήθελε να τραγουδήσετε στο πάρτι που θα της κάνει στην Ελλάδα». Και συνέχισε λίγο πιο χαμηλόφωνα και «συνωμοτικά» προς την έκπληκτη Κάλλας: «Θα είναι πάρτι αναθέρμανσης των σχέσεών τους που είχαν διαταραχθεί, όπως ίσως γνωρίζετε…». Η Μαρία δέχτηκε να πάει να τραγουδήσει μόνο όταν άκουσε την αμοιβή και μόλις είδε την προκαταβολή σε μετρητά, δολάρια φυσικά, που της άφησε ο Ταβουλάρης σε μια δερμάτινη βαλίτσα φεύγοντας...
«Κανένας στα όνειρά του δεν είναι 80 ή 90 χρονών», Άννι Σέξτον (Anne Sexton, 1928-1974), Αμερικανίδα ποιήτρια
Σταύρος και Ευγενία Νιάρχου είχαν παντρευτεί το 1947 και για 18 χρόνια ήταν μαζί. Σε μόνιμη κόντρα με τον Νιάρχο για χρόνια βρισκόταν ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Η Κάλλας ήθελε λίγο να πικάρει και να εκδικηθεί το… «νιόπαντρο τζόβενο» όπως τον αποκαλούσε υποτιμητικά λόγω του γάμου του με την Τζάκι, αλλά με φανερή ζήλεια ακόμη. Ήθελε όμως να γνωρίζει τι θα αντιμετωπίσει εκεί που θα πήγαινε. Τα εξήγησε αναλυτικά ο Advocate: «Μπορεί στη ζωή της Ευγενίας να φαινόταν πως τα είχε όλα, αλλά με τον σύζυγό της δεν υπάρχει επαφή. Ο Νιάρχος είναι πολυάσχολος άνθρωπος και απόμακρος χαρακτήρας από τη φύση του. Οι επαφές με τη σύζυγό του και τα παιδιά του ήταν αραιές εξαιτίας των ταξιδιών του Νιάρχου για μπίζνες σε όλο τον κόσμο». Παλαιότερα είχε ακούσει τον Ιωάννη Γεωργάκη που γνώριζε την οικογένεια της Ευγενίας, τους Λιβανούς να λέει: «Το ζευγάρι απέκτησε 4 παιδιά, τα οποία η Ευγενία αγαπάει όσο τίποτε άλλο. Οι συνεχείς καβγάδες λόγω του εκρηκτικού χαρακτήρα του Νιάρχου είναι καθημερινοί, όταν βρίσκονται. Η Ευγενία υπομένει τις έντονα αυταρχικές και ενίοτε σκληρές του συμπεριφορές, μάλλον αδιαμαρτύρητα, έτσι είναι ο χαρακτήρας της, υποχωρητική». Η διάλυση του γάμου ήρθε το 1965 όταν ο Σταύρος Νιάρχος θα κάνει σχέση με τη Σαρλότ Φορντ (Charlotte Ford), κόρη του ιδρυτή της διάσημης αυτοκινητοβιομηχανίας, την οποία θα αφήσει έγκυο. Οι πιέσεις του πατέρα της, Χένρι Φορντ (Henry Ford) θα αναγκάσουν τον Νιάρχο να ζητήσει διαζύγιο από τη σύζυγό του. Θα το λάβει με βάση νόμο του Μεξικού, για να προχωρήσει σε πολιτικό γάμο με τη νεαρή Αμερικανίδα. Δύο χρόνια αργότερα, ο εφοπλιστής θα χωρίσει από τη Φορντ, γυρνώντας πίσω στην Ευγενία, η οποία θα τον δεχθεί με ανοιχτές αγκάλες. Η ορθόδοξη Εκκλησία δεν είχε αναγνωρίσει το διαζύγιο ανάμεσα στο πρώην ζευγάρι, με την Ευγενία να συγχωρεί τον πατέρα των παιδιών της.
Ο Advocate της είπε το μυστικό ανατρέχοντας στον Γεωργάκη: «Αυτή η διετία του χωρισμού ήταν καταλυτικά αρνητική για την πανέμορφη, μελαγχολική και πάντα γλυκιά στη συμπεριφορά Ευγενία, όνομα και πράγμα. Η απόρριψη του Σταύρου θα τη ρίξει στα αντικαταθλιπτικά χάπια, τα οποία θα παίρνει σε όλο και μεγαλύτερες δόσεις. Η λάμψη της χάνεται με τα χρόνια, η απελπισία θα την κάνει δέσμια των βαρβιτουρικών. Η επιστροφή του Σταύρου στη συζυγική εστία της έδωσε πρόσκαιρη χαρά, αλλά δεν την απάλλαξε από τον εθισμό της… και μην νομίζεις πως και σήμερα οι τρομεροί καβγάδες τους έχουν εκλείψει, τα μαθαίνω όλα εγώ. Τέλος πάντων ο Νιάρχος το κάνει φανερά για να πειράξει τον Ωνάση. Εσύ πήγαινε να τραγουδήσεις αφού η αμοιβή σου είναι… ηγεμονική, το αξίζεις!». Η Μαρία αισθάνθηκε ένα ρίγος, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η ίδια σε αυτή τη θέση, έπαιρνε ήδη βαρβιτουρικά μετά την αποβολή που είχε το 1960. Τα είχε υπό έλεγχο όμως, ή έτσι νόμιζε…
«Έρχεται η στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι η νιότη μας τελείωσε. Μετά από χρόνια, ξέρουμε ότι αυτό συνέβη αρκετά αργότερα», Μίνιον Μακ Λάφλιν (Mignon McLaughlin, 1913-1983), Αμερικανίδα αρθρογράφος
Τα γενέθλια πάντως δεν έγιναν στο ιδιωτικό του νησί, την κατάφυτη Σπετσοπούλα, αλλά στο γειτονικό μεγαλύτερο και πασίγνωστο νησί των Σπετσών. Ο Νιάρχος είχε «αγκαζάρει» το καλύτερο παραδοσιακό αρχοντικό ξενοδοχείο των Σπετσών, το ιστορικό Ποσειδώνιο. Ήταν κλειστό τον Δεκέμβριο, αλλά το ξανάνοιξε και έφερε για ένα 3ήμερο πάνω από 200 άτομα προσωπικό! Η Μαρία ζήτησε να έχει μαζί της μόνο τον διάσημο πιανίστα και συνεργάτη της, Άιβορ Νιούτον. Ο Νιάρχος τον «αγκαζάρισε» αμέσως και καλοπληρωμένο. Ο Έλληνας μεγαλοεφοπλιστής την υποδέχτηκε θερμά, με αινιγματικό χαμόγελο στα χείλη και διαπεραστικό βλέμμα. Της πρότεινε να τη φιλοξενήσει στη θαλαμηγό του, την εκθαμβωτική ξύλινη «Κρεολή» προφανώς για να της υπενθυμίσει πως δεν υπάρχει μόνο η «Χριστίνα». Η Κάλλας ταράχτηκε και επέλεξε τις Σπέτσες. Στο νησί ο Νιάρχος είχε νοικιάσει για κείνη μια παλιά παραδοσιακή βίλα που ανήκε σε οικογένεια πολεμιστών καραβοκύρηδων της επανάστασης του 1821. Είχε κοντά της την πιστή οικονόμο Μπρούνα Λίπολλι, αλλά περίμεναν και 10 άνθρωποι του Νιάρχου στην υπηρεσία της. Η συμφωνία ήταν να τραγουδήσει δύο βράδια, στις 23 σε οικογενειακό κύκλο και στις 24 στην ανοιχτή γιορτή της Ευγενίας. Ο Νιάρχος της έστελνε κάθε μέρα 99 κόκκινα τριαντάφυλλα με μπιλιέτα, που διαρκώς γίνονταν πιο «θερμά». Η πρώτη βραδιά στον στενό οικογενειακό κύκλο ήταν αληθινά σε… στενό κύκλο. Η Ευγενία, ο Σταύρος και η ευχάριστη έκπληξη για τη Μαρία: η Τίνα, η αδελφή της Ευγενίας, πρώην Ωνάση και τώρα Μαρκησία Τζον Σπένσερ Τσόρτσιλ. Συνοδευόταν από τον Βρετανό γαλαζοαίματο σύζυγό της. Η σχέση της Μαρίας με την Τίνα δεν ήταν ποτέ εχθρική για διάφορους λόγους. Τις συνέδεε μια αόρατη κλωστή. Δυο χρόνια πριν η Τίνα την είχε συναντήσει ζητώντας της να μιλήσει στον γιο της Αλέξανδρο, που ήταν κλεισμένος στον εαυτό του και είχε εμφανές οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Η Μαρία δεν τα κατάφερε, ενώ στο μεταξύ την έδιωξε και ο Ωνάσης.
Πού να φανταστεί εκείνο το βράδυ η Μαρία, όταν της έκανε τα ίδια παράπονα η Τίνα για τον γιο της, πως δυο χρόνια αργότερα το 1970 στη Νέα Υόρκη θα έκανε και σεξ με τον Αλέξανδρο, επιβεβαιώνοντας το οιδιπόδειο που είχε ο νεαρός Ωνάσης. Η βραδιά κύλησε πληκτικά, ήταν φανερό πως ο Νιάρχος βαριόταν, έβγαζε την υποχρέωση. Με την Ευγενία ήταν ευγενικός αλλά φανερά απόμακρος, χωρίς καμία τρυφερότητα. Αντίθετα ήταν πιο διαχυτικός με την Τίνα στην οποία έλεγε σόκιν ανέκδοτα κι εκείνη ξεκαρδιζόταν, ενώ η Ευγενία χαμογελούσε τυπικά. Ο Σπένσερ έπινε πολύ (όπως όλη η τετράδα άλλωστε), γελούσε δυνατά με τα ανέκδοτα του Νιάρχου, έλεγε και ο ίδιος πρόστυχες ιστορίες από την Αγγλία, αλλά όλη του η προσοχή ήταν στραμμένη σε έναν Έλληνα 25άρη σερβιτόρο, ψηλό, γεροδεμένο, με πυκνό ίσιο μαύρο μαλλί και καταπράσινα μάτια. «Έτσι έμοιαζαν οι αρχαίοι Έλληνες θεοί;» ρώτησε λαίμαργα ο Σπένσερ και τον κοιτούσε επίμονα χαμογελώντας με νόημα. «Σιγά ρε Τζον, εσύ θα του πάρεις πίπα με… τα μάτια, πρόσεξε θα τον ρουφήξεις» του είπε γελώντας ο Νιάρχος που δεν φημιζόταν για το τακτ του.
«Εξάλλου αυτός ο κακομοίρης δεν ξέρει καθόλου αγγλικά, βρες άλλο τρόπο να του κάνεις καμάκι. Με νοήματα ή με χρυσές λίρες, χαχαχα... αν έχεις φυσικά, τσιγκούναρε!» συνέχισε τις προσβολές ο Σταύρος. Αφού τελείωσαν με φαγητά, ο Νιάρχος έκανε ακριβά δώρα σε όλους. Η Ευγενία δικαιολογήθηκε πως έχει φρικτό πονοκέφαλο και αποσύρθηκε στη θαλαμηγό. Ο Νιάρχος δεν προσφέρθηκε καν να τη συνοδέψει. Το έκανε όμως η Τίνα. Όταν έφυγαν οι δυο γυναίκες, ο Νιάρχος πλησίασε τη Μαρία, της πρόσφερε ένα ακριβό ρολόι Cartier και της είπε μπροστά στον έκπληκτο πιανίστα: «Ραντεβού στο Παρίσι, Μαρία… θα έρθω σύντομα να σε βρω. Θα περάσουμε υπέροχες μέρες… και νύχτες φυσικά! Σύμφωνοι ε; Δεν θέλω αντιρρήσεις…». Η Μαρία είχε μείνει αποσβολωμένη από την ανοιχτή πρόταση. Αισθάνθηκε άβολα, αλλά η υψηλή αμοιβή και το πανάκριβο ρολόι εξαφάνισαν την αμηχανία της. Απάντησε μόνο: «Θα δούμε, κύριε Νιάρχο…».
-Ε όχι και κύριε Νιάρχο. Σταύρος για σένα. Και εδώ και στο Παρίσι… και τη χάιδεψε στο μπράτσο έντονα. Η βραδιά έληξε εκεί, ο Νιάρχος ήταν πολύ μεθυσμένος και έφυγε τρεκλίζοντας. Η Μαρία κοιμήθηκε προβληματισμένη, ανήσυχη, αναποφάσιστη… Το επόμενο βράδυ κατάλαβε τον λόγο για τον οποίο ο Νιάρχος έκανε την εκδήλωση στις Σπέτσες: είχε πάνω από 150 καλεσμένους και όλη την… «αφρόκρεμα» της Χούντας!
Ήταν εκεί ένας με στολή γεμάτη παράσημα που δήλωνε Αντιβασιλέας με μία λαίμαργη υπέρβαρη σύζυγο, η Δέσποινα Παπαδοπούλου σύζυγος του δικτάτορα, ο δεύτερος ισχυρός της τριανδρίας της Χούντας Νικόλαος Μακαρέζος με όλη του την οικογένεια, ο Ρουφογάλλης, διοικητής της ΚΥΠ, ένα σωρό άλλοι στρατιωτικοί της Χούντας, διπλωμάτες Έλληνες και ξένοι, επιχειρηματίες, εφοπλιστές, μεγαλογιατροί και μεγαλοδικηγόροι, ο ιατροδικαστής Καψάσκης και καθηγητές Πανεπιστημίου, κόσμος πολύς με δωρεάν διαμονή, άφθονο φαγητό και διασκέδαση. Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος δεν είχε πάει, απέφευγε τις μετακινήσεις επειδή φοβόταν δολοφονική απόπειρα. Λίγους μήνες νωρίτερα, στις 13 Αυγούστου, είχε γλιτώσει από τη βόμβα του αγωνιστή Αλέκου Παναγούλη. Ένα είδος μόνο, δεν υπήρχε ούτε για δείγμα στο νησί: δημοσιογράφοι ή φωτορεπόρτερ.
Ήταν εποχή σκληρής δικτατορίας στην Ελλάδα, οι στρατιωτικοί έλεγχαν τα πάντα και δεν άφησαν οτιδήποτε να διαρρεύσει. Μάλιστα, όπως διαπίστωσε η Μαρία, αυτό το τριήμερο είχαν κοπεί και οι τηλεφωνικές συνδέσεις στο νησί, για να μην υπάρξουν ανεπιθύμητες ενημερώσεις. Οι στρατιωτικές φρουρές και η Χωροφυλακή επικοινωνούσαν με φορητούς ασυρμάτους. Στο ξενοδοχείο η Μαρία έμαθε και το… ευχάριστο για την ίδια. Θα τραγουδούσε στο ξεκίνημα της εκδήλωσης μισή ώρα και μετά αναλάμβαναν λαϊκοί τραγουδιστές με ορχήστρα μέχρι το πρωί. Ο δημοφιλής αοιδός Γρηγόρης Μπιθικώτσης ξεκίνησε το λαϊκό πρόγραμμα τραγουδώντας τον ύμνο της Χούντας. Ήταν ο αγαπημένος τραγουδιστής του Μίκη Θεοδωράκη, που ήταν εξόριστος στην ορεινή Αρκαδία εκείνη την εποχή. Ο Μπιθικώτσης όμως τραγουδούσε για χάρη των χουντικών, η Μαρία είχε μείνει με το στόμα ανοιχτό! Τον είχε γνωρίσει πριν μερικά χρόνια σε μια αξέχαστη βραδιά πάνω στη «Χριστίνα» και ο λαϊκός βάρδος την είχε αποθεώσει. Τώρα όμως η Μαρία απαξίωσε να πάει να του μιλήσει. Ήταν και η τραγουδίστρια Βίκυ Μοσχολιού, σύζυγος γνωστού ποδοσφαιριστή, του διάσημου Μίμη Δομάζου, και τραγουδούσε και αυτή για τους Συνταγματάρχες.
Να θυμίσουμε πως σε ολόκληρη τη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974) η Μαρία αρνήθηκε κατηγορηματικά όλες τις κυβερνητικές προτάσεις να εμφανιστεί στην Ελλάδα, ακόμη και στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο των 80.000 θέσεων, με εξαιρετικά δελεαστικές αμοιβές. Η Κάλλας μάλιστα τραγούδησε το ημίωρό της σε μια μικρή αίθουσα 50 ατόμων με ηχομόνωση, μόνο με ξένους διπλωμάτες και τις οικογένειές τους στο κοινό, που την αποθέωσαν. Οι πιο πολλοί στρατιωτικοί είχαν καταλάβει με τις οικογένειές τους τη μεγάλη σάλα του ξενοδοχείου με τον ατελείωτο μπουφέ, κάνοντας εκκωφαντική φασαρία. Ολοκλήρωσε το πρόγραμμά της μπροστά σε ένα εμφανώς καταρτισμένο ολιγομελές κοινό, χειροκροτήθηκε θερμά και πήγε στη βίλα. Έπεσε για ύπνο και το άλλο πρωί, όσο πιο νωρίς μπορούσε, ζήτησε το ελικόπτερο του Νιάρχου που τη μετέφερε στο αεροδρόμιο της Αθήνας, στο Ελληνικό. Από εκεί, φορώντας μαύρα γυαλιά, τεράστιο καπέλο και μαύρο μακρύ παλτό για να μην την αναγνωρίσουν, πέταξε με την Air France για το Παρίσι υπό καταρρακτώδη βροχή.
Ο Νιάρχος συνέχισε το επίμονο φλερτ προς τη Μαρία για καιρό. Της έστελνε τακτικά λουλούδια στο Παρίσι. Τον Ιούνιο του 1969 βρισκόταν στη γαλλική πρωτεύουσα και την αναζήτησε. Η Μαρία όμως είχε πάει στη Νέα Υόρκη για να κάνει δοκιμαστικά μαθήματα στη Σχολή Τζούλιαρντ. Στην αμερικανική μητρόπολη του καπιταλισμού έπεσε πάνω στη μεγάλη εξέγερση της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και τους στήριξε ανοιχτά. Τα βρήκε σε όλα με τη Σχολή και δίδαξε την περίοδο 1970-72. Στις 3 Δεκεμβρίου του 1969, στα γενέθλιά της, ο Νιάρχος της έστειλε πάλι λουλούδια, αυτή τη φορά με ένα πανάκριβο κολιέ. Το μπιλιέτο του έγραφε: «Στην κορυφαία και ομορφότερη σοπράνο όλων των εποχών, με όλη μου την αγάπη. Είμαι παντοτινός θαυμαστής σου. Όποτε θέλεις να συναντηθούμε. Έχω πολλά να σου εξομολογηθώ…».
Τελικά η Μαρία, αφού συμβουλεύτηκε την αγαπημένη της Ελβίρα, έκανε ένα «τρελό» αλλά αποτελεσματικό ελιγμό: κάλεσε σε γεύμα τον Νιάρχο στο Παρίσι, αλλά μετά από συνεννόηση, στον Πύργο της «μικρής Μαρλέν» ντε Ροτσίλντ με καμιά 10αριά άλλους καλεσμένους. Δεν έμεινε μόνη μαζί του, είχε διαρκώς δίπλα της την υπέροχη και πανέξυπνη Μαρί Ελέν. Ο Νιάρχος κατάλαβε πως δεν θα έπαιρνε την εκδίκησή του από τον Ωνάση, κάνοντας σεξ με την Κάλλας όπως είχε σχεδιάσει.
Συνέχισε το φλερτ ως την άνοιξη του 1970, όταν η Ευγενία πέθανε υπό μυστηριώδεις συνθήκες. Έμπλεξε αρχικά ο ίδιος με το θάνατο, αλλά γρήγορα ξέμπλεξε και δεν την ξαναενόχλησε...
Ποιος είναι ο Ανδρέας Μποννάτος
Ο Ανδρέας Μποννάτος (Ανδρέας Γ. Χριστοδουλάκης) είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στον Πειραιά, όπου και μεγάλωσε. Σπούδασε στην Αθήνα και έλαβε εκεί το πανεπιστημιακό του πτυχίο. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
Δειτε περισσοτερα
Ο διάσημος Ελληνο-αμερικανός καλλιτέχνης μιλά για τη σειρά «Portraits», την τεχνική superdots, αλλά και την ιδιαίτερη σχέση του με τη μαγειρική
Η τρυφερή ματιά ενός αρχιτέκτονα στην πέτρα, τους ανθρώπους και τα δέντρα του τόπου
Οι θεματικές συζήτησης και οι προσωπικότητες που θα συμμετέχουν Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Με το νέο του άλμπουμ «Ανάμεσα» ανανεώνει το ελληνικό τραγούδι. Πριν βρεθεί «Ανάμεσα σε φίλους» στο Παλλάς, ταξιδέψαμε μαζί του ακούγοντας και μιλώντας
Με αφορμή το βιβλίο «Με τη δική σου ματιά μονάχα», η συγγραφέας μιλά αποκλειστικά στην Athens Voice για την πρόκληση να μετατρέψει την κρυφή ζωή της Μάιερ σε μια δυνατή μυθοπλαστική αφήγηση