Τόσο πολλά βιβλία, τόσο μεγάλο κακό 

Σύμφωνα με την osdelnet, την πληρέστερη βιβλιογραφική βάση σήμερα στη χώρα μας, κάθε μέρα –με τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες μέσα– εκδίδονται περί τα 30 καινούργια βιβλία στην Ελλάδα. Από αυτά, τα 11 είναι λογοτεχνικά και τα 7 βιβλία για παιδιά. Τα άλλα 12 ανήκουν στις λοιπές κατηγορίες: γενικά βιβλία, εκπαιδευτικά, επιστημονικά, τέχνες,non-fiction. Για μια χώρα με ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά αναγνωστών παγκοσμίως, τα 30 καινούργια βιβλία την ημέρα είναι πολλά. Δηλαδή κάτι μάλλον κακό.

Γιατί μπορεί να είναι κακό πράγμα η αφθονία βιβλίων, ενώ όλοι ξέρουμε ότι το βιβλίο είναι κάτι εγγενώς καλό; Να γιατί:

• Μπλοκαρισμένοι αναγνώστες: Με τόσο πολλές νέες κυκλοφορίες, οι αναγνώστες δεν ξέρουν τι να επιλέξουν. Κανείς δεν μπορεί να πάρει «όλα» τα βιβλία. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο και σταθερό μπάτζετ που θα διατεθεί κάθε χρόνο γι’ αυτόν τον σκοπό. Ο υπερκορεσμός έχει πάντα ως αποτέλεσμα να θάβονται πολλά καλά βιβλία κάτω από τον όγκο των νέων τίτλων. Και, όχι, δεν είναι όλα τα βιβλία καλά.
• Απουσία έρευνας: Κάποιοι εκδότες δίνουν προτεραιότητα στην ποσότητα έναντι της ποιότητας. Κάποιοι βιάζονται να κυκλοφορήσουν νέα βιβλία, είτε χωρίς την απαιτούμενη επιμέλεια, είτε –κυρίως– χωρίς την απαραίτητη προώθηση ενός εκάστου τίτλου και χωρίς έρευνα του τι πραγματικά χρειάζεται –και του τι μπορεί να αντέξει– η αγορά.
• Κυριαρχία μάρκετινγκ και φτηνών εκδόσεων: Οι εκδότες με μεγαλύτερους προϋπολογισμούς κυριαρχούν (αν και χωρίς δυνατότητα, ή και πρόθεση, υποστήριξης όλων των τίτλων τους), μαζί με εκδότες μάλλον «περιφερειακούς», που όμως κυκλοφορούν φτηνότερα –πλην, κακής ποιότητας– βιβλία, τα οποία προφανώς και θα κλέψουν αναγνώστες από τους εκδότες πιο προσεγμένων, ποιοτικότερων εκδόσεων. Για να μη μιλήσουμε για τις αυτοεκδόσεις.
• Ακόμη μικρότερη διάρκεια ζωής: Τα βιβλία έχουν έτσι κι αλλιώς ημερομηνία λήξης. Με την πληθώρα νέων εκδόσεων, αυτή μικραίνει ακόμη περισσότερο. Οι παραδοσιακοί τρεις μήνες ζωής στα βιβλιοπωλεία μπορούν να γίνουν τρεις εβδομάδες για μερικές χιλιάδες τίτλους ετησίως. Κατόπιν σειρά έχουν τα ράφια, και συνακόλουθα ο χαρτοπολτός και η λήθη.

Ποιες είναι κάποιες πιθανές λύσεις; Δεν υπάρχουν πολλές. Η μόνη σίγουρη είναι η αυτοσυγκράτηση όλων των μεγάλων εκδοτών, μια χρηματιστηριακού τύπου «διόρθωση»: λιγότερα βιβλία, υψηλής ποιότητας (στην επιλογή των τίτλων, στην επιμέλεια και σε όλα τα άλλα). Λιγότερες κυκλοφορίες σημαίνει ότι κάθε τίτλος αποκτά περισσότερο χρόνο και πόρους για επιμέλεια, μάρκετινγκ κ.τ.π.

Δεν μπορείς να «εκπαιδεύσεις» τους αναγνώστες να επιλέγουν «καλύτερα» βιβλία, με βάση την ποιότητα, τις δόκιμες κριτικές και τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα. Αυτά αφορούν έναν μικρό πυρήνα αναγνωστών, που το κάνουν ούτως ή άλλως. Ούτε μπορούν, αίφνης, οι βιβλιοθήκες ή τα βιβλιοπωλεία να προσφέρουν προγράμματα «αναγνωστικής κατάρτισης». Και σίγουρα δεν μπορείς να βασιστείς στα νέα εργαλεία μάρκετινγκ (BookTokers και λοιποί), που προωθούν πολύ συγκεκριμένα, μόνο, είδη βιβλίων ή συγγραφείς (κάποιοι από τους influencers, άλλωστε, το κάνουν επ’ αμοιβή).

Ίσως αύριο υπάρξουν ψηφιακά εργαλεία και ΑΙ πλατφόρμες που θα βοηθούσαν τους αναγνώστες να ανακαλύψουν βιβλία με βάση τα γούστα τους. Ίσως, πάλι, η λύση να βρίσκεται σε ακόμη περισσότερα μικρά, ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία, σε τοπικά φεστιβάλ, σε ειδικά λογοτεχνικά βραβεία για… παραμελημένους/υποτιμημένους τίτλους, πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς, μικρούς εκδότες ή συγκεκριμένα είδη. Ίσως απλώς να μην μπορεί να γίνει κάτι.