19η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: Ένας Απολογισμός

Η 19η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης τελείωσε το βράδυ της Κυριακής, και από τότε η πόλη μοιάζει (και είναι) κάπως πιο φτωχή και άδεια. Ήταν τέσσερις υπέροχες, μαγικές ημέρες, που ο κόσμος του βιβλίου τις είχε μεγάλη ανάγκη. Στο παρόν σημείωμα, δώδεκα εκδότες κάνουν έναν μικρό απολογισμό της Έκθεσης, και της δικής τους «καλύτερης στιγμής», ενώ στο τέλος ο Μιχάλης Καλαμαράς, από τον Ηλεκτρονικό Αναγνώστη, μας δίνει συγκεντρωτικά πληροφορίες για όσα δεν φάνηκαν στους (χιλιάδες) απλούς επισκέπτες τής ΔΕΒΘ. Τους ευχαριστώ όλους θερμά για τον χρόνο τους, και βέβαια για την παρουσία τους στην Έκθεση. Όπως ευχαριστώ και όλους τους εκδότες, συγγραφείς, εικονογράφους και λοιπούς επαγγελματίες του χώρου που έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό το τετραήμερο της Έκθεσης. Ξεχωριστά όμως πρέπει να αποδοθούν εύσημα, και από εδώ, στη Νόπη Χατζηγεωργίου, στέλεχος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και συντονίστρια της ΔΕΒΘ, στην Κέλλυ Δημοπούλου, υπεύθυνη γενικού προγράμματος εκδηλώσεων, και στην Εύη Γεροκώστα, υπεύθυνη Παιδικής Γωνιάς. Η δουλειά τους ήταν ανεκτίμητη. Σας ευχαριστούμε!

                                                  * * *

AΘENS BOOKSTORE PUBLICATIONS | «Έχοντας την εμπειρία από μεγάλες εκθέσεις βιβλίου του εξωτερικού και αντίστοιχες εκθέσεις που μέχρι σήμερα διοργανώνονταν στην Ελλάδα, δεν ήμουν καθόλου αισιόδοξος ότι θα μπορούσαμε να υπερβούμε τη κλασική μιζέρια μας και να διοργανώσουμε κάτι αντίστοιχα αξιοπρεπές. Κι όμως: ένας Οργανισμός ο οποίος μέχρι πριν λίγες μέρες τελούσε υπό κατάργηση, το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, κατάφερε να παρουσιάσει μια εξαιρετικά φρέσκια εικόνα του βιβλίου στο ελληνικό κοινό, να προσελκύσει χιλιάδες αναγνώστες, να διοργανώσει εκατοντάδες συζητήσεις και παρουσιάσεις, να παρουσιάσει σημαντικά ονόματα του εξωτερικού, να δημιουργήσει τζίρο στις εκδοτικές επιχειρήσεις και, το βασικότερο, να φέρει πιο κοντά στο βιβλίο χιλιάδες νέους ανθρώπους. Για όσους αγαπάμε και εργαζόμαστε για το βιβλίο, η Έκθεση αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει μια ιστορική ευκαιρία για τη Μεγάλη Επιστροφή. Αλλά μαζί με εμάς θα πρέπει να το αντιληφθούν και όσοι αποφασίζουν για το παρόν και το μέλλον του… Από πλευράς μας, εξαιρετική υποδοχή είχε το βιβλίο του Matthew Perry, “Φιλαράκια, εραστές και το μεγάλο φριχτό πράγμα”», Γιώργος Μουρούτης, εκδότης.

GUTENBERG | «Λαοθάλασσα στη φετινή 19η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Πλειάδα εκδηλώσεων, με πολύ ενδιαφέροντα θέματα και με πολύ μεγάλη προσέλευση κοινού στις περισσότερες. Το όλο κλίμα θύμιζε τις παλιές καλές εποχές των εκθέσεων βιβλίου της δεκαετίας του ’80. Χάθηκε όμως η ευκαιρία να έρθουν περισσότεροι Αμερικανοί συγγραφείς, που ήταν και το μεγάλο ζητούμενο της Έκθεσης, αφού τιμώμενη ήταν η αμερικανική λογοτεχνία. Οι ημερομηνίες της Έκθεσης ανακοινώθηκαν στις αρχές του 2023 (ενώ όλοι στον χώρο ξέρουν ότι πρέπει να κλείσεις συγγραφέα από την Αμερική τουλάχιστον ένα χρόνο πριν) και δεν υπήρξε καμία ουσιαστική οικονομική υποστήριξη για να φιλοξενήσουμε Αμερικανούς συγγραφείς. Από μεριάς μας, όλες μας οι εκδηλώσεις είχαν μεγάλη προσέλευση, αλλά ξεχώρισαν αυτές της Rumena Bužarovska, της Lana Bastašić, της Claire Messud, και της “Απολογίας Σωκράτους” του Πλάτωνα με τους Ήρκο και Στάντη Αποστολίδη». Κώστας Δαρδανός, εκδότης.

ΔΙΟΠΤΡΑ | «Ήταν η πιο επιτυχημένη διοργάνωση, με πολύ θετική ενέργεια και πάρα πολύ ενδιαφέρουσες ομιλίες που προσέφεραν πολλά. Σε επίπεδο οργάνωσης πιστεύουμε ότι πήγε επίσης αρκετά καλά και οι επισκέπτες αλλά και οι συμμετέχοντες νιώσαμε καλά. Για τις Εκδόσεις Διόπτρα καλύτερες στιγμές ήταν οι κατάμεστες αίθουσες στις εκδηλώσεις μας με αφορμή το έργο του Νίκου Καζαντζάκη αλλά και την επίδραση του TikTok και των reels στην ανανέωση του αναγνωστικού κοινού, καθώς και η προσέλευση νέων αναγνωστών στο περίπτερό μας. Από εμάς συγχαρητήρια σε όσους δούλεψαν πάνω στην οργάνωση της έκθεσης κι ευχόμαστε του χρόνου να είναι ακόμα καλύτερη». Αλεξάνδρα Αυγερινού, Διευθύντρια Δημοσίων Σχέσεων.

ΔΩΜΑ | «Η φετινή Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Πολύς κόσμος, πολύς νέος κόσμος, σημαντικές διεθνείς συμμετοχές, πλήθος εκδηλώσεων, αναβαθμισμένη εικόνα πολλών stand, χωριστό περίπτερο για το παιδικό βιβλίο. Σε γενικές γραμμές, πολύ καλύτερα (προφανώς) από το 2021 αλλά ακόμη και από το 2019. Ήταν σαν να την περίμεναν όλοι αυτή τη χρονιά, αυτή την αίσθηση είχα. Στο ΔΩΜΑ είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε τις εντυπώσεις του κόσμου για νέες αλλά και για παλαιότερες κυκλοφορίες μας, και να χαρούμε πολύ, πάρα πολύ με την αγάπη και τα γενναιόδωρα σχόλια. Κρατάω στις αναμνήσεις του τετραημέρου μερικά συγκινητικά λόγια συναδέλφων και εύχομαι για τη διοργάνωση κάθε χρόνο και καλύτερα». Μαριλένα Καραμολέγκου, εκδότρια.

ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ | «Η 19η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου σηματοδότησε την επιστροφή του εκδοτικού κόσμου στην κανονικότητα, μετά την πανδημία του 2020. Μεγάλη συμμετοχή, πλήθος επισκεπτών, πολλές παρουσιάσεις βιβλίων, είναι χαρακτηριστικά που ίσως προαναγγέλλουν μια εκδοτική άνοιξη. Το μεγάλο στοίχημα του κόσμου του βιβλίου είναι ο ρόλος του στη νέα ψηφιακή εποχή. Φαίνεται ότι το έντυπο βιβλίο αντέχει και ότι θα συνυπάρξει με τις ψηφιακές εκδοχές του. Πρέπει όμως να φροντίσει να προσαρμοστεί. Ένα βιβλίο του Επικέντρου που έκανε ιδιαίτερη αίσθηση ήταν τα “Πατσατζίδικα της Ανατολής στη Θεσσαλονίκη της Δύσης”, της Λένας Καλαϊτζή-Οφλίδη. Πρωτότυπο, με πλούσιο υλικό, απολαυστικό στην ανάγνωση». Πέτρος Παπασαραντόπουλος, εκδότης.

ΕΣΤΙΑ | «Σχεδόν 20 χρόνια από το δειλότατο ξεμύτισμα της Διεθνούς Εκθέσεως Βιβλίου Θεσσαλονίκης —και παρά τα διάφορα παγόβουνα-φράγματα του εγωισμού όλων ανεξαιρέτως των φορέων—, είχαμε φέτος τη χαρά να συνυπάρξουμε ως αληθινοί επαγγελματίες και να υποδεχθούμε και τους ξένους εταίρους μας, τιμώντας τους — κατά βάση, τιμώντας τον εαυτό μας. Από το ξεκίνημα εκείνο το μακρινό, η χώρα και τα επαγγέλματα του βιβλίου, και το αναγνωστικό κοινό, πέρασαν τα χίλια μύρια. Και άντεξαν. Αντέξαμε. Κερδίσαμε σε εμπειρία και γίναμε όλοι σοφότεροι. Αυτή η θετική πλευρά αναδύθηκε φέτος και σκέπασε με πάταγο τις εγγενείς μας γκρίνιες και τα παράπονα. Η μεγάλη εκδοτική έκπληξη προήλθε από ένα ανάλαφρο πλην μεγάλου ενδιαφέροντος γαλλικό μυθιστόρημα των αρχών του περασμένου αιώνα: “Η Θεσσαλονίκη υπό το βλέμμα των θεών”. Γραμμένο από Γάλλο αξιωματικό της στρατιάς του Σαράιγ, τον Ζαν-Ζοζέ Φραππά, και μεταφρασμένο και σχολιασμένο από ένα τέκνο της πόλης, ήγειρε μια ζωηρή συζήτηση όταν παρουσιάστηκε από τους Νίκο Οικονόμου, Βασίλη Κάλφα και τον μεταφραστή/επιμελητή έκδοσης Σάκο Οικονομόπουλο. Το μικρό αυτό βιβλίο εξαντλήθηκε άμα τη εμφανίσει προς μεγάλη έκπληξη όλων μας. Και του χρόνου λοιπόν, φίλτατε Κυριάκο!» Εύα Καραϊτίδη, εκδότρια.

ΙΚΑΡΟΣ | «Η φετινή έκθεση της Θεσσαλονίκης ήταν μία από τις πιο πετυχημένες των τελευταίων ετών. Η παρουσία ξένων εκδοτών, συγγραφέων και ατζέντηδων όπως και η πληθώρα των επαγγελματικών εκδηλώσεων είναι χαρακτηριστικά των μεγάλων εκθέσεων του εξωτερικού, και έδωσαν αίγλη στη φετινή διοργάνωση. Μακάρι αυτά τα στοιχεία, μαζί με την ενεργό συμμετοχή του ελληνικού κόσμου του βιβλίου, να αποτελούν τον κορμό της ΔΕΒΘ από τώρα και στο εξής. Η προσέλευση του κόσμου στην παρουσίαση του τελευταίου βιβλίου του Georgi Gospodinov, η ανταπόκριση των αναγνωστών και η μεγάλη ουρά για την υπογραφή των βιβλίων του ήταν εντυπωσιακές, και μας έδωσαν μεγάλη χαρά. Το τελευταίο βιβλίο του συγγραφέα είναι στη βραχεία λίστα για το International Booker Prize». Μαριλένα Πανουργιά, εκδότρια.

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ | «Φέτος επανήλθε η κανονικότητα στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης. Φάνηκε ότι, σε σχέση με το 2019, περισσότερος κόσμος προσήλθε στους χώρους της. Αυτό είναι από μόνο του παρήγορο και ενθαρρυντικό. Μένει, ωστόσο, να δούμε αν η συγκεκριμένη εξέλιξη αντανακλά και κάτι ευρύτερο, πέραν της αναμενόμενης και υγιούς αντίδρασης των ανθρώπων απέναντι στην πρόσφατη πανδημία και τις πολύπλευρες συνέπειές της. Το αναγνωστικό κοινό τίμησε τους συγγραφείς μας και παρακολούθησε με ενδιαφέρον όλες τις εκδηλώσεις μας, τις παρουσιάσεις βιβλίων και τις θεματικές συζητήσεις (όπως αυτή για τον Μπέρναρντ Μάλαμουντ και σπουδαίους συγγραφείς του Αμερικανικού Νότου, τη Γιουντόρα Γουέλτυ, τον Γουόκερ Πέρσυ, τον Μπάρι Χάνα). Κρατάμε την ομαλότητα, τον παλμό και την ατμόσφαιρα της διοργάνωσης. Υπάρχει, πάντως, σημαντικό περιθώριο βελτίωσης σε όλα τα επίπεδα. Είμαστε αισιόδοξοι». Αργύρης Καστανιώτης, εκδότης.

ΜΙΝΩΑΣ | «Μεγαλύτερη και πιο πετυχημένη ήταν φέτος η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Μετά την περίοδο της πανδημίας, στην οποία ο κόσμος αναζήτησε διέξοδο στο βιβλίο, φαίνεται πως αυτό το κοινό παρέμεινε πιστό στις νέες συνήθειες και έδωσε τον παλμό του στη φετινή ΔΕΒΘ. Η Έκθεση φέτος τίμησε την αμερικανική λογοτεχνία, γι’ αυτό και είχαμε τη χαρά να φιλοξενήσουμε την πολυβραβευμένη συγγραφέα Μέγκ Ρόσοφ η οποία μας μίλησε για το βιβλίο της “Μυστικά ή Ψέματα” (Εκδόσεις Μίνωας) αλλά και γενικότερα για τη διαδικασία της συγγραφής ενός έργου. Ο χώρος του βιβλίου έχει ανάγκη τέτοιες εκθέσεις-γιορτές βιβλίου και μόνο χαρά μπορεί να μας δώσει το γεγονός ότι η ΔΕΒΘ φαίνεται πως κερδίζει ολοένα και περισσότερους επισκέπτες». Γιάννης Κωνστανταρόπουλος, εκδότης.

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ | «Ο απολογισμός από τη συμμετοχή των Εκδόσεων Μεταίχμιο στη 19η ΔΕΒΘ είναι σίγουρα θετικός. Μια Έκθεση μεγαλύτερη σε συμμετοχές από κάθε άλλη χρονιά, με πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων, καλή προσέλευση αναγνωστών, ζωντάνια και ενθουσιασμό. Υπήρξαν οργανωτικές αστοχίες που μας απασχόλησαν, όπως η απουσία έντυπου προγράμματος εκδηλώσεων και η έλλειψη ικανοποιητικής σήμανσης για τους χώρους ή η έλλειψη συζητήσεων και δράσεων για το παιδικό βιβλίο έξω από την (απομονωμένη φέτος) παιδική γωνιά, αλλά σίγουρα έγινε μια καλή αρχή για τη μεταπανδημική περίοδο της ΔΕΒΘ. Αυτό που θα θυμόμαστε από τη φετινή έκθεση είναι οι πολλές και επιτυχημένες εκδηλώσεις των συγγραφέων μας. Θα ξεχωρίσω, λόγω του Λογοτεχνικού Έτους Άλκης Ζέη που διανύουμε και του αφιερώματος που είχε εντάξει η Έκθεση στο πρόγραμμά της, τη συγκινητική εκδήλωση που οργανώθηκε για τη ζωή και το έργο της αγαπημένης μας Άλκης και τις παιδικές διαδραστικές εκδηλώσεις που έγιναν με αφετηρία τα βιβλία της». Ελένη Παπαγεωργίου, εκδότρια.

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ | «Χειραψίες, άνθρωποι που ζείτε στην ίδια πόλη αλλά συναντάς μόνο σε εκθέσεις, νέες γνωριμίες, επανασυνδέσεις, συνάδελφοι, συνεργάτες, νέοι και νέες με πάθος για το βιβλίο, παιδιά που τρώνε με τα μάτια τα βιβλία και δεν ξέρουν ποιο να πρωτοξεφυλλίσουν, γονείς και εκπαιδευτικοί ενημερωμένοι, με μεγάλο ενδιαφέρον και όρεξη να προσφέρουν το καλύτερο στα παιδιά τους, υπέροχα λόγια για τον εκδοτικό μας από περαστικούς που με καμάρι “κρυφάκουσα” στον δρόμο και στους φίσκα διαδρόμους της Έκθεσης το Σαββατοκύριακο. Μια μεγάλη γιορτή του βιβλίου και των ανθρώπων του. Από τη δική μας συμμετοχή ξεχώρισε πολύ, ανάμεσα στις άλλες, η εκδήλωση για το βιβλίο του Πύρρου Δήμα, “Πύρρος: Με το μικρό μου όνομα”, ενώ πολύ καλά κινήθηκε και το καινούργιο μας βιβλίο, “Το αγόρι, ο Τυφλοπόντικας, η Αλεπού και το Άλογο — Η ταινία ζωντανεύει”». Χριστίνα Παπαδοπούλου, εκδότρια.

ΣΤΕΡΕΩΜΑ | «Η άνοιξη της ΔΕΒΘ! Επιτέλους, η Έκθεση βρήκε τον μήνα της και τον ρυθμό της, μετά από τέσσερα χρόνια. Αφήσαμε πίσω μας τη διαδικτυακή εμπειρία του 2020 και την εκτός εποχής και με μάσκες έκθεση του 2021. Η έκθεση του 2023 χαρακτηρίστηκε από μεγάλη συμμετοχή εκθετών, σημαντική προσέλευση κοινού, πλήθος παρουσιάσεων και συζητήσεων με μεγάλη συμμετοχή, και επιτέλους αγκαλιές! Η εμπορική επιτυχία πιθανόν να μην είναι τόσο μεγάλη, όμως πέτυχε τον σκοπό της μεγάλης γιορτής του βιβλίου. Το μότο των Εκδόσεων Στερέωμα φέτος ήταν νέοι συγγραφείς, νέα βιβλία, νέες ιδέες! Και νομίζουμε ότι το στοίχημα κερδήθηκε. Νέοι άνθρωποι πιο πολυάριθμοι από άλλες χρονιές, μας επισκέφτηκαν, συζήτησαν μαζί μας, ενδιαφέρθηκαν για τις νέες θεματολογίες που προσεγγίσαμε, και φεύγουμε παίρνοντας μαζί μας τη φρέσκια ματιά τους. Και του χρόνου!» Λίζα Σιόλα, εκδότρια.

                                                  * * *

Μιχάλης Καλαμαράς, σύμβουλος εκδόσεων, eAnagnostis/Thinking:

Ήταν μια μεγάλη και επιτυχημένη διοργάνωση η 19η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, ήταν η επιστροφή τού μακράν σημαντικότερου γεγονότος στο βιβλίο στην Ελλάδα και μια αναγκαία ώθηση. Οι 600 εκδηλώσεις και οι 600 εκθέτες από 40 χώρες μάς είχαν προϊδεάσει, αλλά το τελικό κριτήριο είναι οι αναγνώστες, και οι προσδοκίες επιβεβαιώθηκαν από την προσέλευση του κοινού, τη συμμετοχή του στις εκδηλώσεις, και τις πωλήσεις βιβλίων.

Η ΔΕΒΘ όμως φέτος αναβάθμισε επίσης τον διεθνή και επαγγελματικό χαρακτήρα της, με πυρήνα το 1ο «Πρόγραμμα Πρόσκλησης Επαγγελματιών του Βιβλίου», ένα fellowship με έμφαση στους διεθνείς εκδότες και λογοτεχνικούς πράκτορες στα πρότυπα των μεγάλων διεθνών εκθέσεων. Το πρόγραμμα αυτό κατόρθωσε να συγκεντρώσει 197 αιτήσεις συμμετοχής και οδήγησε στη λειτουργία του ειδικού χώρου τού «Κέντρου Δικαιωμάτων» με 20 προσκεκλημένους από 16 χώρες. Κατά την ξενάγησή τους στα βιβλιοπωλεία της πόλης πριν ξεκινήσει η ΔΕΒΘ, καταγράφτηκε και η ίσως πιο χαρακτηριστική σκηνή του fellowship, η ορμή με την οποία οι fellows άρχισαν να περιεργάζονται με λεπτομέρεια και να ρωτούν με πάθος για τα βιβλία με την είσοδό τους στον Ιανό στην Πλ. Αριστοτέλους – ήταν η στιγμή της πρώτης τους επαφή με τα ελληνικά βιβλία. Οι συμμετέχοντες του fellowship, μαζί με στελέχη από τα διεθνή συλλογικά περίπτερα, τις διεθνείς προσκλήσεις που απηύθυνε ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου Αθήνας (ΣΕΒΑ), τα στελέχη της Έκθεσης Παιδικού Βιβλίου της Μπολόνια σε συνέχεια της φετινής συμμετοχής της Ελλάδας ως τιμώμενης χώρας στο BolognaBookPlus, τους Αμερικανούς δημοσιογράφους των μεγάλων κλαδικών περιοδικών με την αμερικανική λογοτεχνία ως τιμώμενη, καθώς και οι ελληνικές συμμετοχές και οι εκδηλώσεις του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ) διαμόρφωσαν ένα πλούσιο επαγγελματικό πρόγραμμα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του βιβλίου, τα στατιστικά του κλάδου, την αγοραπωλησία δικαιωμάτων, επιμέρους διεθνείς αγορές βιβλίου, τα απαγορευμένα βιβλία, τη συμπεριληπτικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Στα αξιοσημείωτα της φετινής ΔΕΒΘ συγκαταλέγονται η συμμετοχή της Nielsen BookData με την πρόθεση της έναρξης αξιόπιστης καταγραφής των πωλήσεων βιβλίου στην Ελλάδα μέσω της υπηρεσίας BookScan, ενώ στο ψηφιακό μέτωπο την προσοχή κοινού και επαγγελματιών συγκέντρωσαν τα audiobooks, με την ελληνική πλατφόρμα JukeBooks να παρουσιάζει το πρώτο περίπτερο audiobooks στη ΔΕΒΘ.

Για όλα αυτά, αν θα έπρεπε να αναφέρουμε ένα και μόνο πρόσωπο ως υπεύθυνο για τη φετινή επιτυχία της ΔΕΒΘ, αυτή είναι η Νόπη Χατζηγεωργίου, στέλεχος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και συντονίστρια της ΔΕΒΘ, με μακρά εμπειρία στη διοργάνωση, που εργάστηκε άοκνα και κάτω από αντίξοες συνθήκες.

Η ΔΕΒΘ είναι ένας θεσμός με 20ετή ιστορία και, προσωπικά, για πρώτη φορά επισκέφτηκα και μίλησα στη ΔΕΒΘ το 2011. Και για τα επόμενα βήματά της, πριν από οτιδήποτε άλλο, πιστεύω ότι η ΔΕΒΘ χρειάζεται να έχει σταθερή πορεία και μια σημαντικά διευρυμένη ομάδα στελεχών που να εργάζεται για την Έκθεση όλο το χρόνο, ώστε να ενισχυθεί η οργάνωση, η επικοινωνία και το πρόγραμμά της.