Παρουσίαση του βιβλίου «Έμιλυ Ντίκινσον - Αυτό είναι το γράμμα μου στην Οικουμένη-160 ποιήματα» (εκδόσεις Πατάκη) σε εισαγωγή και μετάφραση του Χάρη Βλαβιανού.
Καλώς ορίσατε στον κόσμο της Έμιλυ Ντίκινσον. Αργό μέτρο που φέρνει κάθε συλλαβή σε πρώτο πλάνο, αινιγματικές κατασκευαστικές στρατηγικές, αποκαλυπτικά οράματα, μουσικά παιχνίδια αντικατοπτρισμών, σεξπιρική υφή της γλώσσας, μεταφορές και ελεύθερη σχέση των λέξεων, που παρότι είναι τοποθετημένες με ακρίβεια, εντούτοις καταφέρνουν να απελευθερώνονται από τον ζυγό και σχεδόν κάθε συλλαβή να νοηματοδοτείται εκ νέου: «Να σε υμνήσω — μπορώ; Ωραία λοιπόν / Κάτι νέο δεν πρόκειται να πω — / Παρά της αλήθειας το πιο αληθινό / Ότι πράγματι είσαι κάτι θεϊκό. / Όταν σε κοιτώ είναι φανερό /Ότι ερχόμαστε απ’ τον ουρανό / Όταν είμαστε μαζί είναι βέβαιο / Η αθανασία πως είναι υπαρκτή».
Και φυσικά εδώ φωλιάζουν όλα τα μεγάλα μυστήρια. Όπως, φερειπείν, αυτό του παραπάνω ποιήματος: Σιωπή ως προς την ερώτηση, άραγε σε ποιον ή σε ποια απευθύνεται. Σε έναν εραστή άγνωστου φύλου, σε ένα τοπίο, μια φύση, ένα ζώο ή έναν φίλο; Χωρούν μόνο εικασίες. Το μόνο που ξέρουμε είναι πως γράφτηκε το 1885, έναν χρόνο πριν σβήσει. Και ασχέτως αν γνωρίζουμε αρκετά από το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της ως προς το πού την πέρασε, με ποιους και πότε, όταν φευγαλέα δραπέτευε από την εσωτερική μοναξιά της, το άλυτο και ανεξερεύνητο της μυστικής ζωής, αυτής που κλωθογυρνούσε στο κεφάλι της και τη βίωνε σαν βουβό εσωτερικό συναίσθημα ή αντίκτυπο κάποιων γεγονότων που την καθόρισαν, για όλα αυτά γνωρίζουμε λίγα πράγματα.
Λοιπόν: Εδώ έγκειται η αξία αλλά και υπεραξία αυτού του βιβλίου για την Ντίκινσον. Αυτήν που ο Χάρολντ Μπλουμ την ενέταξε στους είκοσι έξι συγγραφείς και ποιητές που διαμόρφωσαν τον λογοτεχνικό κανόνα της Δύσης (μόνο δύο Αμερικανοί, τούτη και ο Γουόλτ Γουίτμαν· οι υπόλοιποι είκοσι δύο όλοι τους Ευρωπαίοι). Μια ψυχή και ένα κορμί που παραμένουν αχαρτογράφητα, καθώς όλα όσα αφορούν τον πυρήνα και το έσω της θα παραμένουν εσαεί ερωτήσεις και μόνο ερωτήσεις. Άραγε λες να; Ή μπορεί να συνέβη αυτό, εξού και το γράφει έτσι; Έμιλυ Ντίκινσον ο αιώνιος γρίφος.
Στο νέο του βιβλίο «Έμιλυ Ντίκινσον - Αυτό είναι το γράμμα μου στην Οικουμένη», ο Χάρης Βλαβιανός όχι απλώς μεταφράζει 160 ποιήματα που καλύπτουν όλο το μεγαλειώδες εύρος της ποίησής της, αλλά και συγγράφει ο ίδιος, ως μελετητής της διηνεκούς της χάρης, μια εκτενή εισαγωγή που θα μπορούσε άνετα να εκδοθεί και σαν αυτόνομο, ξεχωριστό βιβλίο. Ο εθελούσιος εγκλεισμός της ποιήτριας στο Homestead, το σπίτι στο οποίο έζησε στον κεντρικό δρόμο της μικρής πόλης Άμερστ στη Μασαχουσέτη, οι απόψεις της για τον Θεό και τη θρησκεία, οι περιπλοκές οικογενειακές της σχέσεις, οι συγγραφείς που θαύμαζε και τα διαβάσματά της ξετυλίγονται πανεύστοχα από τον Βλαβιανό, που όμως σιγά-σιγά, μετά τις βιογραφικές παραθέσεις, μπαίνει στο μεδούλι της ποίησής της: η φύση, η φθαρτότατα και ο θάνατος, η παθιασμένη σχέση της με τη Σούζαν Γκίλμπερτ (γυναίκα του αδελφού της), οι πολυσυζητημένες Master Letters επιστολές της γεμάτες υποταγή προς τον Αφέντη (ακόμα δεν αποκαλύφτηκε ποιος είναι), φτιάχνουν ένα βιβλίο σταθμό για τα ελληνικά χρονικά μιας και δεν έχει πέσει στην αντίληψη μου κάτι αντίστοιχο στην εγχώρια βιβλιογραφία.
«Ο Θεός είναι πράγματι ζηλόφθονος Θεός — Δεν αντέχει να βλέπει / Πως προτιμάμε αντί μ’ Αυτόν / Οι δυο μας να παίζουμε μαζί»: η αντιφατική της σχέση με τον μέντορά της, όπως τον αποκαλούσε, Τόμας Χίγκινσον, η αμφίθυμη στάση της απέναντι στη φήμη, που μπορεί να απέφευγε αλλά ενδόμυχα πόσο πολύ την προσδοκούσε, ο μοναχικός, ρηξικέλευθος και ανθεκτικός της δρόμος, όλα ακτινοσκοπούνται διεξοδικά, από τον Βλαβιανό. Η ποίηση της Ντίκινσον, αν και γράφτηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, προαναγγέλλει τον μοντερνισμό και τα λογοτεχνικά ρεύματα που ακολούθησαν. Η ιδιαίτερη τεχνοτροπία της, η πυκνότητα του λόγου της, η ελλειπτική σύνταξη και η επίμονη εστίαση της ποιήτριας όχι μόνο στις λέξεις αλλά και στις περίφημες παύλες της, αναλύονται με τρόπο περιεκτικό, και είναι συγγραμμένα με ένα μοναδικό σασπένς – ας μου επιτραπεί αυτή η λέξη. Αν και ο Βλαβιανός δεν παύει ποτέ να μας υπενθυμίζει πως μπορούμε στο speculum των ποιημάτων της να δούμε ασφαλώς όποιο πρόσωπο επιθυμούμε, φτάνει όμως να μην το κάνουμε εκβιάζοντας ή παραμορφώνοντας τα ίδια τα ποιήματα. Μπορούμε να τα προσαρμόζουμε με προκρούστειες μεθόδους στο κρεβάτι των ιδεολογικών, πολιτικών ή αισθητικών μας εμμονών ή προτιμήσεων, όμως κάτι τέτοιο θα είναι αντίθετο με το πνεύμα της. Η Έμιλυ Ντίκινσον δεν προσχώρησε ποτέ σε κανένα κίνημα και αντιμετώπιζε κάθε ορθοδοξία με καχυποψία, αν όχι και εχθρότητα. «Το Πρωί το δικαιούνται όλοι — / Κάποιοι — τη Νύχτα — / Οι λίγοι εκλεκτοί — / Της Αυγής το φως».
Η έκδοση είναι δίγλωσση ώστε ο αναγνώστης να απολαύσει το σφρίγος του πρωτότυπου αλλά και να ελέγξει τις επιλογές του Βλαβιανού. Περιλαμβάνονται επίσης αποσπάσματα από πλήθος επιστολών της, υπέροχα κατατοπιστικό φωτογραφικό υλικό και μια εκτενής βιβλιογραφία, που όλα μαζί συλλαμβάνουν το κέντρο αλλά και την περιφέρεια των πραγμάτων – προσφιλείς της εκφράσεις, που θα αποζημιώσουν όλο το φαν κλαμπ της!
Διάβασα το βιβλίο του Βλαβιανού (490 σελίδες, γερό να είναι!) κατά τη διάρκεια του οικειοθελούς εγκλεισμού μου όλη την περίοδο των Χριστουγέννων ένεκα του ιού. Πολλές φορές σταματούσα σκεπτόμενος πώς θα λειτουργούσε μέσα μου, αν έξω δεν έκανε πανδημία και απολάμβανα την ανάγνωσή του κάπου στη φύση, που τόσο αγαπούσε η Ντίκινσον. Να άλλο ένα αναπάντητο ερώτημα, αλλά και μια καλή ευκαιρία να του ξαναρίξω μερικές ακόμα ματιές και εκτιμήσεις στην εξοχή, όταν με το καλό κάποτε όλα αυτά τα δυσάρεστα τελειώσουν. Τροφή για σκέψη και φυσικά τα θερμά μας συγχαρητήρια στον Βλαβιανό, που τα ιερά της σύμβολα μάς τα παραδίδει σαν μετάληψη ευλογημένου άρτου από το δικό της αθάνατο κρασί.
Το βιβλίο «Έμιλυ Ντίκινσον - Αυτό είναι το γράμμα μου στην Οικουμένη - 160 ποιήματα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη σε εισαγωγή, μετάφραση και σημειώσεις του Χάρη Βλαβιανού.
Στο βιβλίο του κτηνιάτρου Κλοντ Μπεατά, που μπήκε στη λίστα των πλέον ευπώλητων βιβλίων της Γαλλίας, μαθαίνεις πολλά και άγνωστα μυστικά για τη γάτα σου
