Γιάννης Παπαδογιάννης: Τράπεζες σε κρίση

Mε τον τρόπο που είναι γραμμένο θα μπορούσε να είναι ένα μυθιστόρημα που εξελίσσεται χρονικά μέσα από το πέρασμα των αιώνων και φθάνει μέχρι το σήμερα. Ο «ήρωας» του μυθιστορήματος περνάει από διάφορες φάσεις: ευημερίας, ανέχειας, μεγάλης δύναμης αλλά και κινδύνου να αφανιστεί. Στο νέο βιβλίο του Γιάννη Παπαδογιάννη ο πρωταγωνιστής είναι το τραπεζικό σύστημα στην πορεία του χρόνου, από τη γέννησή του και κυρίως στη σύγχρονη εποχή, διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα, με έμφαση την τελευταία 20ετία. 

Στη σειρά «Μικρές Εισαγωγές» των Εκδόσεων «Παπαδόπουλος», στο βιβλίο με τίτλο «Τράπεζες σε Κρίση», ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιάννης Παπαδογιάννης απαντά εύστοχα σε μια σειρά ερωτημάτων που ενδιαφέρουν κάθε σκεπτόμενο πολίτη, κάθε συναλλασσόμενο με το τραπεζικό σύστημα, που στις μέρες μας είναι σχεδόν το σύνολο του παγκόσμιου ενεργού πληθυσμού. Ερωτήματα όπως: Πώς λειτουργούν οι τράπεζες; Ποιος είναι ο ρόλος τους στην οικονομία; Ποια η συμβολή τους στην οικονομική ανάπτυξη; Γιατί έχουν τόσο μεγάλη δύναμη και επιρροή; Γιατί οι κυβερνήσεις σπεύδουν να τις βοηθήσουν και δεν τις αφήνουν στην τύχη τους, όπως συμβαίνει σε όλους τους άλλους επιχειρηματικούς κλάδους;

Η αφήγηση και οι απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα και πολλά ακόμη ξεκινάει με μια ευρηματική αναφορά στην πολύ δημοφιλή τηλεοπτική σειρά «La Casa De Papel» και καταλήγει στις μέρες μας, προλαβαίνοντας και τις επιπτώσεις από την παγκόσμια πανδημία και τα lockdown στην προσπάθεια περιορισμού της. 

«Οι πρώτοι εμποροτραπεζίτες, κυριολεκτικά χωρίς σκέπη πάνω από τα κεφάλια τους, πραγματοποιούσαν τις συναλλαγές σε τραπέζια τοποθετημένα στους δρόμους, κοντά σε υπαίθριες αγορές. Η λέξη “τράπεζα” προέρχεται από αυτά τα τραπεζάκια όπου γίνονται οι συναλλαγές. Αντίστοιχα, στα αγγλικά, η λέξη “bank” έλκει την καταγωγή της από τον πάγκο (banc) όπου γίνονταν οι αγοραπωλησίες», αναφέρει στο πρώτο από τα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου, ξεκινώντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή του τραπεζικού συστήματος σε διεθνές επίπεδο. Μέσα σε 100 σελίδες ο αναγνώστης θα αποκτήσει μια εικόνα σε «τίτλους» όσων έχουν συμβεί στο διεθνές και εγχώριο τραπεζικό σύστημα, με τρόπο κατανοητό για τον μέσο αναγνώστη χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις στα οικονομικά, δίχως όμως το βιβλίο να γίνει απλοϊκό και να μην ενδιαφέρει και στελέχη και του ίδιου του τραπεζικού συστήματος. Οικονομικοί όροι όπως πιστωτικός κίνδυνος, κίνδυνος ρευστότητας, κεντρικές τράπεζες, τιτλοποιήσεις, ανακεφαλαιοποιήσεις, CDO (πολύπλοκα δομημένα προϊόντα) επεξηγούνται από τον συγγραφέα με ένα κατανοητό τρόπο. 

Στο βιβλίο με βιβλιογραφικές αναφορές παρατίθενται παραδείγματα από το μεγάλο πάρτι, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, των τραπεζών σε διεθνές και εγχώριο επίπεδο που οδήγησε μετέπειτα σε όσα έγιναν. «Το 2006, τράπεζα στην Καλιφόρνια δάνεισε 724.000 δολάρια για την αγορά σπιτιού σε μεξικάνο εργάτη, ο οποίος είχε πλήρη άγνοια της αγγλικής γλώσσας και του οποίο το ετήσιο εισόδημα δεν ξεπερνούσε τα 14.000 δολάρια». Αναφέρει επίσης σε άλλο σημείο: «Το πάρτι βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Οι πάντες αγόραζαν όλο και πιο ακριβά σπίτια με όλο και λιγότερα και, κατόπιν, χωρίς καθόλου δικά τους χρήματα. Όλα στηρίζονταν στο θαύμα του δανεισμού. Και αφού δανείστηκαν όλοι, ακόμα και οι φτωχοί μετανάστες, οι τράπεζες άρχισαν να δίνουν δάνεια ακόμη και σε άτομα χωρίς δουλειά ή άλλα περιουσιακά στοιχεία. Τα λεγόμενα “δάνεια του ψεύτη” δίνονταν σε δανειολήπτες που δεν παρείχαν κανένα στοιχεία που να επιβεβαιώνει την οικονομική τους κατάσταση. Πρόκειται για τα περιβόητα δάνεια NINJA (No Income, No Job, No Asstes), δηλαδή δάνεια που δινόντουσαν σε άτομα χωρίς εισόδημα, χωρίς δουλεία και χωρίς περιουσιακά στοιχεία».

Εκτενή αναφορά κάνει ο συγγραφέας και στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα δίνοντας έμφαση στις εξελίξεις των τελευταίων δύο δεκαετιών, από την απελευθέρωση της πιστωτικής πίστης στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 μέχρι την «χρυσή εποχή» της πιστωτικής επέκτασης στα μέσα τις δεκαετίας του 2000 και τη μετέπειτα εποχή των μνημονίων, συνδέοντας τις εξελίξεις και με τις πολιτικές επιλογές. Μια ιστορική περίοδο που ο Γιάννης Παπαδογιάννης έζησε από κοντά, αποκτώντας προσωπική άποψη, ως τραπεζικός συντάκτης στην «Καθημερινή» (1999-2018) και μετέπειτα στις ιστοσελίδες «Economistas» και σήμερα στο «BusinessDaily.gr.».