Γρίφος και Αστυνομική Παραμυθία στα βιβλία του Στάθη Βλαχάκου

Πριν από αρκετά χρόνια είχα ακούσει, από αγαπημένο συνάδελφο και φίλο, για την δημιουργική σχέση του (γιατρού) Στάθη Βλαχάκου με τις τέχνες, τη μουσική και τον γραπτό λόγο (*). Δεν είχα έρθει όμως σε άμεση επαφή με το έργο του μέχρι τις αρχές του 2020. Συνδετικός κρίκος, ως τύχη αγαθή, έγινε ένας πολύτιμος επιστημονικός συνεργάτης μου στο Ωνάσειο και σημαντικό πρόσωπο της ζωής του Στάθη Βλαχάκου.

Έτσι ήρθα σε προοδευτική επαφή με τα βιβλία και τα κείμενα του Βλαχάκου τα οποία μου κίνησαν αμέσως το ενδιαφέρον. Αρχίσαμε στη συνέχεια να επικοινωνούμε συστηματικά μέσω της εύκολης, απρόσωπης και καθεστυκίας σήμερα οδού του διαδικτύου. Ανταλλάξαμε έργα, κείμενα και συνδέσμους σε ιστοσελίδες. Τον βομβάρδισα και εγώ με τις μουσικές και λογοτεχνικές μου δημιουργίες, ας είναι καλά το YouTube που προσφέρει άμεση πρόσβαση. Ανοίξαμε βαθύτερα κανάλια επικοινωνίας και κατάλαβα (γρήγορα) ότι ο Βλαχάκος αξίζει ως δημιουργός και άνθρωπος μιας ενδελεχούς προσέγγισης. Μέσα σε λίγους μήνες είχαμε μαζί διαπλεύσει Ωκεανούς του Νου και της Τέχνης, ταξιδεύαμε αθώα και αμέριμνα έχοντας παραδοθεί σε έναν ατέρμονα γόνιμο διάλογο. Σύντομα ένοιωσα συγγενικό πνεύμα με τον Στάθη, ήταν από αυτές τις λίγες περιπτώσεις στη ζωή μου που ενώ κάποιον (στην πραγματική ζωή) μόλις είχα γνωρίσει εντούτοις ένοιωθα ότι υπήρξε σίγουρα παιδικός μου φίλος. Μετά την πολύμηνη επικοινωνία βρεθήκαμε δια ζώσης, επιτέλους εκτός διαδικτύου.

Σκέφτηκα, προφανώς κάτω από την επίδραση των αστυνομικών του ιστοριών, τι άλλο παρά... να τον ανακρίνω! Κάτω από την επίδραση παγωμένης μπύρας εν μέσω θέρους και ενός ελαφρού γεύματος έστησα τον ανακριτικό μου προβολέα στοχεύοντας στο πρόσωπο του Στάθη Βλαχάκου. Με αντιμετώπισε με ψυχραιμία, ένα εκφραστικό χαμόγελο, νωχελικές κινήσεις χαλάρωσης που έδειχναν ότι απολάμβανε κάθε στιγμή. Προφανώς, στη συνέχεια, με μιαν αντανακλαστική κίνηση έκλεισα τον ανακριτικό προβολέα, έκατσα πιο αναπαυτικά στην καρέκλα μου και ξεκίνησα την απολαυστική ανάκριση.

Όταν τον ρώτησα ποτέ ξεκίνησε να γράφει μου απάντησε ότι ανέκαθεν του άρεσε αλλά δεν το τολμούσε γιατί, κατά την άποψή του, προκειμένου να γράψει κάποιος πρέπει να διαθέτει Έμπνευση, Ικανότητα και Φαντασία. Είχε όμως αμφιβολίες όσον αφορά την παράμετρο Ικανότητα. Ξεκίνησε να γράφει στα 17 του χρόνια μια περιπέτεια με δράση κομάντος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με προφανείς επιδράσεις από παιδικά αναγνώσματα του Μικρού Ήρωα, του Γιώργου Θαλάσση. Αυτό το κείμενο, σε κάποιο συρτάρι του, υπάρχει ακόμη ημιτελές.

Πριν από πέντε χρόνια ο Βλαχάκος εκδίδει το πρώτο του βιβλίο μετά από προτροπή φίλων του. Ήταν μερικές ιστορίες, όχι ακριβώς παραμύθια, τις οποίες διάβαζε στο γιο του όταν ήταν μικρός για να κοιμηθεί. Ο μικρός όμως αντί να κοιμάται άκουγε με προσοχή τις ιστορίες και όπως δηλώνει χαρακτηριστικά ο Βλαχάκος, η αντίδραση του μικρού έγινε σοβαρό κριτήριο για την έκδοση των ιστοριών αυτών.

Στη συνέχεια άνοιξε η συγγραφική του όρεξη ακόμη περισσότερο μετά από μια εξαιρετικά απλή σκέψη: «Σκέφτηκα, αντί να σκοτώνω την ώρα μου μπορώ να σκοτώνω μερικούς κακούς». Έτσι βρέθηκε (και) στα μονοπάτια της συγγραφής αστυνομικής λογοτεχνίας. Το βιβλίο του με τίτλο «Σκιά στον Ωκεανό» ήταν το πρώτο με αστυνομικό χαρακτήρα που στη συνέχεια τον οδηγεί στο νουάρ. Ο αγαπημένος του συγγραφέας, το δηλώνει με απόλυτη κατάφαση, είναι ο Edgar Allan Poe. Πιστεύει ότι η συνταγή για να γράψει κάποιος αστυνομικές ιστορίες είναι απλή: απρόσμενη πλοκή, χιούμορ, αναπάντεχο τέλος και ένας μεγεθυντικός φακός.

Θεωρεί ότι σημαντικές επιδράσεις έχουν ασκήσει στην λογοτεχνική του κοσμοθεωρία ο Μπόρις Βιαν, ο Γούντι Αλεν, ο Τσέζαρε Παβέζε. Δίνει έμφαση στην ελληνική λογοτεχνία και δηλώνει φαν του Πέτρου Τατσόπουλου για το εύρος του λεξιλογίου αλλά και για το χιούμορ του. Επίσης αγαπά το έργο της Άλκης Ζέη, η οποία έγραφε παραμύθια για μεγάλους με φανατικό κοινό όμως τα παιδιά. Μου δηλώνει ότι η ελληνική λογοτεχνία κρύβει πολλές ευχάριστες εκπλήξεις αλλά ότι δεν υπάρχει ενδιαφέρον από το αναγνωστικό κοινό. Δυστυχώς κατέχουμε τα πρωτεία στην Ευρώπη σε πολύ χαμηλά ποσοστά πώλησης βιβλίων.

Με ενδιαφέρον διάβασα το βιβλίο του Στάθη Βλαχάκου με τίτλο «Ανάμεσα στα Κανάλια», μια παραμυθένια ιστορία για παιδιά η οποία εξελίσσεται στην Βενετία. Ανάμεσα στα κανάλια, ένα ταξίδι στο μυστήριο της Βενετίας καμωμένο για παιδιά που επιθυμούν να βυθιστούν στο μυστήριο. Ο αγαπημένος μου συνθέτης Claude Debussy έγραψε την υπέροχη συλλογή έργων του για πιάνο με τίτλο Estampee χωρίς να έχει ταξιδέψει ποτέ στην Ιαπωνία, είχε δει μόνον μια έκθεση με γιαπωνέζικα γραμματόσημα. Και όμως μέσα στο έργο έχει βαθύτατα αποτυπώσει την γιαπωνέζικη κουλτούρα, πότε δεν ταξίδεψε στην Ιαπωνία. Και μέσα από τα βιβλία, μέσα από μια λογοτεχνική γλώσσα, τα ταξίδια αποκτούν περισσότερο ζωή, χρώμα και νόημα από τα ρεαλιστικά, συχνά βαρετά και άχρωμα, ταξίδια. Το χαρακτηριστικό αυτής της υδρόβιας πόλης, της Βενετίας, είναι μια πόλη μέδουσα αλλά και μια πόλη που συνδυάζει τη λάμψη μιας πρώην βασιλεύουσας πόλης με τη σύγχρονη μυρωδιά της μούχλας και του αρουραίου. Εγώ προσωπικά αυτή την σύγχρονη τουριστική Βενετία την θεωρώ μια πόλη των Ζωντανών Νεκρών, δεν ζουν εκεί πλέον κανονικοί άνθρωποι με μια παλλόμενη καρδιά. Ζουν σεσηπότα μουχλιασμένα όντα υποταγμένα στην βούληση κάποιου (άχρωμο) τεχνητής νοημοσύνης όντος το οποίο αποκαλείται «Τουρίστας». Έντονος ο συμβολισμός της μάσκας και επίκαιρος σήμερα (βλ. η μάσκα προστασίας από τον κορωνοϊό και τη νόσο Covid-19). Η βενετσιάνικη μάσκα παραπέμπει σε ομορφιά, θεατρικότητα, ερωτικό παιχνίδι και κορυφαίο αισθησιασμό. Όλα όσα δεν είναι πια παρόντα στη σημερινή (οφθαλμοφανώς μουχλιασμένη) Βενετία. Προτιμώ την παραμυθένια Βενετία του Στάθη Βλαχάκου που κράτησε το μυστήριο, ως το τέλος, γύρω από την ταυτότητα του  αοράτου αερικού με την ιδιαίτερη μάσκα και την κατάμαυρη μπέρτα που έκρυβε μέσα της μια ταπεινή, γενναιόδωρη και αληθινά φιλάνθρωπη φύση. Κάτω από τη μαύρη μπέρτα υπήρχε ένα εκτυφλωτικό και ζωντανό άσπρο, η καρδιά του ασύλληπτου αερικού ήταν τελικά η καρδιά ενός φαντασιώδους Γιάννη Αγιάννη ή πιθανά ενός βενετσιάνου Robin Hood σε μια ακραία επαναστατική εκδοχή. Οι κουτσομπόληδες, μια διαχρονικά φθονερή ράτσα στο παραμύθι του Βλαχάκου, δεν μπορούν να αποδεχθούν την φιλάνθρωπη και ανιδιοτελή φύση του πλάσματος με την μπέρτα. Το κείμενο του Στάθη Βλαχάκου απλό, καλογραμμένο, τόσο ξεκάθαρο έτσι ώστε να απορροφήσει αμέσως το νόημα της ιστορίας ένα παιδί, επίσης πρωτότυπη και υψηλής αισθητικής η εικονογράφηση από την εικαστικό Κακαβιά.

Ρώτησα τον Στάθη Βλαχάκο αν η ιατρική του ιδιότητα επιδρά με κάποιο τρόπο στη λογοτεχνική του δραστηριότητα. Θεωρεί ότι δεν συνδέονται με κάποια γραμμική έννοια αυτά τα δύο. Πιστεύει ότι υπάρχουν γιατροί με μεγάλη ικανότητα συγγραφής και παραγωγής ακαδημαϊκών-επιστημονικών εργασιών χωρίς όμως την απαιτούμενη σπίθα, την έμπνευση για λογοτεχνικό γράψιμο. Αντίστροφα υπάρχουν γιατροί με το απαιτούμενο ταλέντο και την έμπνευση να γράψουν λογοτεχνία αλλά που δεν παράγουν επιστημονικά papers.

Συμφωνώ με τον Στάθη Βλαχάκο όσον αφορά τις απόψεις του για την σχέση της ιατρικής με την λογοτεχνία αλλά θεωρώ ότι στην περίπτωση του η εμπειρία του ως ακτινοσκόπου και αναλυτή ψηφιακών ανατομικών απεικονίσεων αναδύεται, ασυνείδητα, ως δεξιότητα στην πλοκή των αστυνομικών του γρίφων. Κλινικές και ανατομικές λεπτομέρειες του ανθρώπινου σώματος προκύπτουν συχνά στις ιστορίες του Βλαχάκου αλλά εκείνος όπως δηλώνει «επιθυμεί να παραδώσει την φιγούρα του γιατρού στη λογοτεχνία όπως την έχει στο μυαλό του ο κάθε αναγνώστης».

Συζητήσαμε κατά πόσον ένας επαγγελματίας αστυνομικός μπορεί να γίνει (δυνητικά) επιτυχημένος συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας. Προφανώς δεν αρκεί η ιδιότητα του αστυνομικού χωρίς την απαιτούμενη έμπνευση. Ο Βλαχάκος μου ανέφερε μάλιστα ότι κάποτε το ιατρείο του ήταν ακριβώς απέναντι από τη ΓΑΔΑ και έτσι είχε πολλούς αστυνομικούς ασθενείς και φίλους. Τότε είχε ακούσει πολλές αληθινές ιστορίες με απίστευτη πλοκή.

Διάβασα και κατάπια μέσα σε δύο μέρες το μυθιστόρημα του Στάθη Βλαχάκου με τίτλο «Ευτυχώς Γύρισα και Σήμερα». Καθαρές σκέψεις, ρέουσα γλώσσα, οράματα και αρώματα, αραβικό χαρμάνι, μυρωδιές καφέ, μυρωδιές ζωής, όνειρα του Black Jack των ονείρων, επιθυμία να φύγουμε από το σώμα. Κάπου ο Βλαχάκος γίνεται εκεί μέσα ουράνιος ποιητής, κάπου προσγειώνεται λόγω  της αδυσώπητης βαρύτητας, κάπου εκεί βρίσκεται και ο Στάθης ο γιατρός που παλεύει με τον Στάθη τον ποιητή, τον Στάθη που θέλει να ρουφήξει και την τελευταία ρανίδα αισθαντικής ζωής, που επιθυμεί να βουτήξει μέσα στον Ωκεανό της Ομορφιάς. Την ίδια στιγμή που ανεβαίνει ανάλαφρα στα ουράνια ανακαλύπτει ότι το σκοινί που τον δένει με τη γη δεν τον αφήνει να δραπετεύσει. Ο Βλαχάκος εδώ κατά βάθος γίνεται και ένας απόλυτος εστέτ. Και πόσο μας βασανίζει όλους αυτό το διαολεμένο, το τρισκατάρατο σώμα της φθοράς και του γήρατος, ου γαρ έρχεται μόνον βλέπεις. Το γήινο σώμα μας και οι αλυσίδες που μας δένουν με το χώμα, ο φόβος της φθοράς που καταφθάνει και η απόλυτη (αναμενόμενη) βεβαιότητα του τέλους σχολιάζονται επί της ουσίας εδώ από τον Βλαχάκο. Μας τονίζει ο συγγραφέας (στο βιβλίο του αυτό) ότι παλεύουμε με τους δαίμονες που απειλούν δια βίου την υλική μας ύπαρξη. Μπορούμε να προβάλλουμε όμως σθεναρή αντίσταση στην υλική φθορά με όπλο την ομορφιά. Το βιβλίο αυτό του Στάθη Βλαχάκου με κράτησε ζωντανό και σε απόλυτη εγρήγορση κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, το ρούφηξα άμεσα και απόλυτα.

Ζήτησα, κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, από τον Στάθη Βλαχάκο να μου σκιαγραφήσει τον Στάθη ως κοινό θνητό, ως καθαρά ανθρώπινη ύπαρξη απαλλαγμένη από περιτυλίγματα. Μου άρεσε πολύ η ψύχραιμη δήλωση του ότι «δεν είχε ποτέ απάντηση στο τι θα γίνει όταν μεγαλώσει». Πιστεύει ότι αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι ότι υπηρετεί με ευθύνη, σεβασμό και άπειρη αγάπη αυτό με το οποίο ασχολείται κάθε φορά, το κάνει πάντα με υπευθυνότητα αλλά παράλληλα με ανήσυχο πνεύμα. Δηλώνει ξεκάθαρα ικανοποιημένος από αυτό που είναι και από όσα έζησε μέχρι σήμερα. Μάλλον δεν θα άλλαζε κάτι από τη ζωή του έτσι όπως εξελίχθηκε. Μου αποκαλύπτει επίσης το σπάνιο μεράκι του με τα παλαιά αυτοκίνητα, είναι γνωστός παθιασμένος συλλέκτης παλαιών αυτοκινήτων. Μου λέει πολύ χαρακτηριστικά: «Ακόμη και το πρώτο μου αυτοκίνητο, ένα Fiat 500 που το έχω ακόμη, ίσως δεν θα το άλλαζα ούτε με Ferrari...»

Ο Στάθης Βλαχάκος εκτός από λογοτεχνία διαβάζει φανατικά εφημερίδες και περιοδικά και παρακολουθεί την επικαιρότητα μέσα από άρθρα συγγραφέων τους οποίους θαυμάζει για τις απόψεις και τη ροή του λόγου τους. Όσον αφορά τα μελλοντικά του σχέδια έχει έτοιμο ένα ακόμη αστυνομικό μυθιστόρημα που περιμένει να κυκλοφορήσει πιθανά εντός του έτους. Έχει και άλλο ένα στα σκαριά, αστυνομικό πάλι, που διαδραματίζεται στην περιοχή του Chianti στην Ιταλία και ελπίζει να αποβεί... μεθυστικό! Ο Βλαχάκος γράφει γιατί το γουστάρει αυτό ως πόνημα, τον ξεκουράζει, τον ταξιδεύει όπως μου ξεκαθαρίζει. Το αναγνωστικό κοινό σαφώς όμως θα κρίνει κάθε φορά το αποτέλεσμα.

(*) Ο Στάθης Βλαχάκος γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε στην Ιατροχειρουργική Σχολή του Μιλάνου. Ειδικεύτηκε στην Ακτινοδιαγνωστική και σήμερα εργάζεται ως Διευθυντής του Ακτινοδιαγνωστικού τομέα του ΚΗΝ «Ν. ΚΟΥΡΚΟΥΛΟΣ» - Νοσοκομείου ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ. Είναι εραστής οποιασδήποτε μορφής Τέχνης, με σπουδές στην ζωγραφική και αγιογραφία. Έργα του έχουν εκτεθεί σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Παράλληλα ασχολείται με τη μουσική σύνθεση τραγουδιών, μουσικών θεμάτων για ντοκιμαντέρ και κινηματογράφο. Αρθρογραφεί σε διάφορα έντυπα -περιοδικό και ημερήσιο τύπο- ενώ υπήρξε επίσημος συνεργάτης-ανταποκριτής του μουσικού περιοδικού ΤΑR στην Ιταλία. Τα τελευταία έτη ασχολείται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων και μυθιστορημάτων για ενήλικες, μερικά εκ των οποίων επιμελείται εικαστικά, όσον αφορά το εξώφυλλο και την εικονογράφηση.

Τα βιβλία του Στάθη Βλαχάκου που κυκλοφορούν στα βιβλιοπωλεία