Ο Αντόνιο Μορέσκο μιλάει στην ATHENS VOICE με αφορμή το βιβλίο του «Το φωτάκι» που μεταφράστηκε στα ελληνικά και κυκλοφορεί από τις εκδ. Καστανιώτη.
Ο Αντόνιο Μορέσκο συγκαταλέγεται στους κορυφαίους Ιταλούς συγγραφείς της εποχής μας, όμως το «Φωτάκι» αποτελεί το πρώτο βιβλίο του που μεταφράζεται στα ελληνικά – και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Πρόσφατα, μάλιστα, το ομώνυμο μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τους Φάμπιο Μπαντολάτο και Τζόνι Κονσταντίνο, με τον ίδιο τον συγγραφέα να ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Με αφορμή την επίσκεψή του στην Ελλάδα, ο Ιταλός συγγραφέας μίλησε στην ATHENS VOICE για την κινητήριο δύναμη που δεν τον άφησε να εγκαταλείψει τη συγγραφή, για τα μυθιστορήματά του, για την ύπαρξη της έμπνευσης, για την κατηγοριοποίηση των μυθιστορημάτων και για τους συγγραφείς που ξεχωρίζει.
Πότε γράψατε την πρώτη σας ιστορία;
Όταν ήμουν 12 ετών, στα κρυφά, σε μια εκκλησιαστική σχολή. Μιλούσε για δύο άνδρες, έναν σωματώδη και αυταρχικό κι έναν αδύνατο και ανυπεράσπιστο, που τυχαίνει να ζουν σε έναν μικροσκοπικό κλειστό χώρο. Ο σωματώδης κατηγορεί τον άλλο ότι του κλέβει τον αέρα, του φωνάζει ότι πεθαίνει εξαιτίας του. Έτσι τον σκοτώνει για να παραμείνει όλος ο αέρας δικός του. Αμέσως μετά πεθαίνει με τη σειρά του, καταρρέοντας πάνω στο ίδιο του το θύμα.
Το πρώτο σας βιβλίο εκδόθηκε το 1993. Προσπαθούσατε επί χρόνια και όμως δεν εγκαταλείψατε την προσπάθεια. Ποια ήταν η κινητήριος δύναμη;
Δεν ξέρω. Για μένα δεν ήταν ζήτημα επιλογής αλλά ζωής ή θανάτου. Δεν μπορούσα να υποκύψω, μπορούσα μόνο να «νικήσω» ή να πεθάνω. Στο τέλος, όταν δεν ήλπιζα πια, ο τοίχος κατέρρευσε με το να χτυπάω επίμονατο κεφάλι πάνω του.
Ποια είναι η αόρατη γραμμή που ενώνει τα μυθιστορήματά σας;
Δεν είμαι σε θέση να απαντήσω. Μα ξέρω ότι υπάρχει.
Τι αποτελεί έμπνευση για εσάς;
Πιστεύω πως η έμπνευση υπάρχει, πως η δουλειά του συγγραφέα δεν είναι απλώς και μόνο δεξιοτεχνία, ωρολογοποιία, στην οποία μπορεί να υπάρχει μόνο η σκοπιμότητα, το επάγγελμα, κάτι το αυτοαναφορικό όπου τίποτε άλλο δεν μπορεί να εισχωρήσει και απ’ όπου τίποτε δεν μπορεί να βγει, όπως τείνουν να πιστεύουν σήμερα. Οι αρχαίοι έλεγαν ότι υπήρχαν οι Μούσες που ενέπνεαν τον ποιητή. Σήμερα μοιάζει σαν παιδιάστικη αφέλεια, ένα παραμύθι στο οποίο κανείς πια δεν πιστεύει. Όμως, μέσα από αυτή την αφέλεια και αυτό το παραμύθι ήθελαν να μας πουν ότι εμείς δεν είμαστε το παν, ότι υπάρχει κάτι μεγαλύτερο που μας ξεπερνάει, ένα έδαφος όπου μπορεί να τύχει να εισχωρήσουμε και όπου οι δυνάμεις μας μπορούν να πολλαπλασιαστούν.
Η πρώτη και μοναδική επαφή μας με τη γραφή σας είναι το «Φωτάκι» κι ελπίζω αυτή να είναι μόνο η αρχή γιατί το κείμενο κινείται έξω από νόρμες, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον αναγνώστη να ανακαλύπτει διαρκώς νέα στοιχεία σε κάθε ανάγνωση. Πείτε μας δυο λόγια για τους συμβολισμούς του βιβλίου και τι αντιπροσωπεύει για εσάς;
Το βιβλίο αυτό έχει στοιχεία ανεξιχνίαστα ακόμη και για μένα. Απαιτεί από τον αναγνώστη να έχει ενεργό ρόλο. Νομίζω πως θα ήταν καλύτερα να μην το ερευνήσουμε εξονυχιστικά, όπως δεν πρέπει να σφίγγουμε πολύ δυνατά μια πεταλούδα μες στα χέρια.
Οι αλληγορίες είναι τελικά το όχημα για να ειπωθούν οι μεγαλύτερες αλήθειες;
Όπως οι πρωτόγονοι και τα παιδιά, οι συγγραφείς, οι ποιητές σκέφτονται με εικόνες, οι οποίες δεν είναι λιγότερο αληθινές και γεμάτες σκέψη από εκείνο που εκφράζεται με εννοιολογική αλληλουχία.
Στα βιβλία σας υπάρχει πάντα κάποιο αυτοβιογραφικό στοιχείο;
Ναι, υπάρχει συχνά. Όμως πιστεύω ότι υπάρχει και κάτι άλλο. Δεν υπάρχει αντανάκλαση. Διότι υφίσταται και μια έσχατη περιοχή, ένα αλλού, έξω από εμάς και μέσα μας.
Ποιον τελικά εξυπηρετεί η κατηγοριοποίηση των μυθιστορημάτων σε είδη: τους αναγνώστες, τους συγγραφείς, ή απλώς τους βιβλιοπώλες και τους βιβλιοθηκονόμους;
Οι διαχωρισμοί είναι συχνά τεχνητοί και αφηρημένοι, όπως εκείνοι ανάμεσα στα είδη. Κατά τη γνώμη μου, πρέπει να δούμε ξεχωριστά κάθε περίπτωση. Αν ακολουθήσουμε αυτές τις γενικευμένες κατηγοριοποιήσεις, σήμερα θα λέγαμε ότι ο Απουλήιος, ο Σουίφτ, ο Κάφκα κ.ά. είναι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας...
Ποια από τα βιβλία σας θα επιλέγατε να δώσετε στον Έλληνα αναγνώστη που δεν σας γνωρίζει, και γιατί;
Θα μου άρεσε να μεταφραστούν μερικά από τα μυθιστορήματα και τα μικρά βιβλία μου όπως: «Παραμύθι αγάπης του τρελού γέρου και της θαυμάσιας νεκρής κοπέλας», «Οι πυρπολημένοι», «Το σχίσιμο», καθώς και το τεράστιο μυθιστόρημα με τίτλο «Άσμα του Ντ’ Άρκο», που μόλις εκδόθηκε στην Ιταλία. Έπειτα υπάρχει το έργο της ζωής μου «Παιχνίδια της αιωνιότητας», που αποτελείται από τρία μεγάλα μέρη (Οι απαρχές, Άσματα του χάους, Οι αδημιούργητοι) τα οποία έγραψα σε διάστημα 35 χρόνων.
Φοβάστε ότι η μετάφραση των βιβλίων σας μπορεί να στερήσει τη δύναμη των λέξεων και τη δυναμική της ιστορίας;
Μέχρι τώρα είχα μεγάλη τύχη με τους μεταφραστές στα βιβλία που κυκλοφόρησαν στη Γαλλία, στην Ισπανία, στη Γερμανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες... Είμαι σίγουρος πως το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα.
Ποιους συγγραφείς ξεχωρίζετε;
Είναι πολλοί και διαφορετικών ειδών. Αν έπρεπε να τους μειώσω σε λίγους, θα έλεγα οπωσδήποτε: τον Όμηρο της Ιλιάδας, τον Δάντη, τον Θερβάντες, τον Σαίξπηρ, τη Μουρασάκι, τον Μέλβιλ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Κάφκα. Από τους ποιητές αγαπώ ιδιαίτερα τον Λεοπάρντι και τη Ντίκινσον.
Ποιοι είναι οι φόβοι και οι αγωνίες σας;
Αμάν, είναι μια ερώτηση τρομερή! Θα ήταν σαν να γινόμουν δημόσια επιδειξίας. Προτιμώ να το κάνω όπως στο «Φωτάκι».
Η συνέντευξη που παραχώρησε ο Αντόνιο Μορέσκο στην Athens Voice μεταφράστηκε από τη Μαρία Φραγκούλη.
18°
