Τον όγδοο τόμο από τις «Μέρες» του Γιώργου Σεφέρη κυκλοφόρησαν πριν λίγες μέρες, οι εκδόσεις «Ίκαρος», συνεχίζοντας την παράδοση της αρτιότητάς τους στην πολυδιαβασμένη αυτή σειρά.
Είναι γνωστό ότι πέρα από την κύρια δραστηριότητά του, την ποιητική, η οποία του απέδωσε και το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963, ο Γιώργος Σεφέρης είχε κι άλλες λογοτεχνικές δραστηριότητες: υπήρξε, φυσικά, μανιώδης αναγνώστης, ελληνόγλωσσης κι ακόμα περισσότερο ξενόγλωσσης λογοτεχνίας, κι επιπλέον δοκιμιογράφος («Δοκιμές»), μεταφραστής («Αντιγραφές», «Μεταγραφές», «Φονικό στην εκκλησιά», «Αποκάλυψη» κ.λπ.), μυθιστοριογράφος («Έξι νύχτες στην Ακρόπολη»), πολιτικός καταγραφέας («Χειρόγραφο Σεπτ. ’41») και βέβαια, ημερολογιογράφος («Πολιτικό Ημερολόγιο», «Μέρες») – κι όχι μόνο.
Οι «Μέρες», το ιδιωτικό - καλλιτεχνικό Ημερολόγιό του, αρχίζουν το 1925, όταν ο ποιητής είναι 25 χρονώ και προτού ακόμα βγάλει καν την πρώτη του ποιητική συλλογή, τη «Στροφή» (1931). Τους προηγούμενους εφτά τόμους, όλους από τον «Ίκαρο» –που είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν από το 1975 με ελληνική αρίθμηση, την οποία είχε επιλέξει ο ίδιος ο Σεφέρης–, τους είχαν επιμεληθεί άξιοι άνθρωποι του βιβλίου, όπως ο Ε. Χ. Κάσδαγλης, ο Δ.Ν. Μαρωνίτης, ο κ. Παναγιώτης Μέρμηγκας, η κ. Θεανώ N. Μιχαηλίδου. Τον τωρινό όγδοο τόμο επιμελείται η κ. Κατερίνα Κρίκου - Davis, ενώ ήδη αναγγέλθηκε ο ένατος, που θα κυκλοφορήσει την άνοιξη του ’19 με φροντίδα της ίδιας.
Οι «Μέρες, Η΄» καλύπτουν το βραχύ διάστημα τριών μόνο χρόνων (2 Γενάρη 1961 - 16 Δεκέμβρη 1963) από τη ζωή του ποιητή (1900-1971) και έχουν όχι μόνο ιδιωτικό, μα και δημόσιο χαρακτήρα, γιατί αναφέρονται και στη διπλωματική δράση του ποιητή, που ήταν πρεσβευτής της Ελλάδας στο Λονδίνο από το 1957, ενώ στα χρόνια που καλύπτουν το μέγα θέμα είναι το Κυπριακό. Φυσικά, κορυφαίον προσωπικό αλλά και δημόσιο γεγονός είναι η απονομή του Νόμπελ. Τον τόμο συναποτελούν τα εξής στοιχεία:
Οι απαραίτητες Συντομογραφίες
Εξαιρετικά Προλεγόμενα της επιμελήτριας
Το κυρίως σώμα του Ημερολογίου, μαζί με ποικίλα ένθετα του ίδιου του Σεφέρη (γελοιογραφίες, άρθρα, ειδήσεις εφημερίδων, σχέδια δικά του, προγράμματα κ.λπ.), με πληρέστατες υποσημειώσεις
Επίμετρο: Σημείωμα για την αλληλογραφία Σεφέρη - Λορεντζάτου συν τέσσερα σχέδια επιστολή του πρώτου στο δεύτερο συν σημειώσεις για μια πέμπτη
Μεταφράσεις των ξενόγλωσσων κειμένων
Ευρετήριο προσώπων
Φωτογραφίες.
Με άλλα λόγια, μενού πλουσιότατο για όσους/ες, καθώς εγώ, έχουν μελετήσει και αγαπήσει τον Σεφέρη από νωρίς.
Αποκάλεσα τα Προλεγόμενα «εξαιρετικά» γιατί αξίζουν τον τίτλο τους (και σκέφτηκα για μια ακόμα φορά πόσα χρωστάμε στον Πολυλά για τον όρο), σαν μια απαραίτητη εισαγωγή που βοηθάει πολλαπλά τον αναγνώστη. Η επιμελήτρια αρχίζει με αναφορές στη σχέση του Σεφέρη με το Λονδίνο, τη Βρετανία και βρετανούς λόγιους, ξεκινώντας ήδη από το 1924-25 και φτάνοντας στην περίοδο που καλύπτει ο τόμος. Συνεχίζει με όσα σχετίζονται με το ταξίδι του Καραμανλή στο Λονδίνο, με στοιχεία σχετικά με το ελληνικό καλοκαίρι του ποιητή το 1961, αργότερα με την επιστροφή στην Αθήνα, με το στήσιμο του γνωστού σπιτιού στην οδό Άγρας, με αναφορές στα «Τρία κρυφά ποιήματα», εν σπέρματι «Δοκιμές», τα «διαβόητα» –και γι αυτό μεταθανάτια– «Εντεψίδικα» κ.λπ. Φυσικά, υπάρχουν και οι φιλολογικού χαρακτήρα αναφορές για τη κατάσταση των χειρογράφων, τις συνήθειες του ημερολογιογράφου, τις περίφημες σεφερικές παύλες, τις ελάχιστες επεμβάσεις της επιμελήτριας, τις επιπλέον πηγές που χρησιμοποίησε (Μαρώ Σεφέρη –ζούσε ακόμα– οι ατζέντες του ποιητή και το Αρχείο Σεφέρη), τις απαραίτητες ευχαριστίες και τη μνεία της «απαράδεκτης», όπως η ίδια τη χαρακτηρίζει καθυστέρησης στην έκδοση (πολλά από τα τελευταία γραμμένα με βρετανογενή σαρκασμό). Το σημαντικότερο πάντως στοιχείο νομίζω πως εισάγεται με τη φράση «Από την πρώτη κιόλας εγγραφή γίνεται φανερή η αναγκαιότητα του σχολιασμού» και υπερασπίζεται την ίδια τη δική της δουλειά – ορθότατα.
Το ίδιο το κείμενο του Σεφέρη έχει πολύ ενδιαφέρον. Πέρα από τα καθημερινά και απλά του ποιητή (σχέση με τη Μαρώ, γεύματα, εγχείριση προστάτη, ταξίδια – είναι η εποχή που ακόμα οι μεγάλες μετακινήσεις γίνονται με ατμόπλοια κ.λπ.), δεν χαρίζεται πουθενά, κρίνει κι επικρίνει ονομαστικά, σχολιάζει καταστάσεις θετικά κι αρνητικά, βάζει διάφορα στικτικά σχόλια στα ξένα ένθετα, αναφέρεται σε πνευματικούς ανθρώπους όπως ο «brother poet» Έλιοτ, ο Παυλόπουλος, ο Κατσίμπαλης, ο Αργυράκης κ.λπ., έχει προπλάσματα πολλών μετέπειτα δημιουργημάτων, καταγράφει τον περίφημο τιμητικό τόμο για τα 30 χρόνια της «Στροφής» κι όχι μόνο. Σχολιάζονται ανενδοίαστα πολιτικές εξελίξεις όπως οι εκλογές του 1961 ή τα παρασκήνια της απονομής του Νόμπελ, ενώ βλέπουμε και τμήμα της περίφημης ομιλίας του στη Στοκχόλμη, κατά την παραλαβή του βραβείου. Ενοχλητικά ελληνοεμμονικά βρήκα τα μη σταλμένα γράμματα στον Λορεντζάτο – αλλά εκεί ίσως έχει να κάνει με τον παραλήπτη (άσχετα αν δεν τα παρέλαβε). Ακόμα, εντυπωσιάστηκα που η αναχώρηση από το Λονδίνο για οριστική εγκατάσταση στην Ελλάδα έγινε μ’ ένα κοινό, κοινότατο «φολκσβάγκεν» σκαραβαίο, με βαλίτσα σε σκάρα (οι φωτογραφίες αψευδείς μάρτυρες).
Το πιο ενδιαφέρον για μένα στάθηκε η εγγραφή «3 Γενάρη 1962: Όσο το σκέπτομαι, πρέπει να είμαι ένα λάθος στην Ελλ. λογοτεχνία». Ποιος συγγραφέας που σέβεται τον εαυτό του δεν έχει διερωτηθεί με τον ίδιο τρόπο;
Υπομονή τώρα μέχρι την άνοιξη, οπότε θα βγει ο ένατος και τελευταίος τόμος του Ημερολογίου («Μέρες, Θ΄»), ο οποίος καλύπτει τα τελευταία χρόνια της ζωής του ποιητή και μείζονα γεγονότα: «Τρία Κρυφά ποιήματα», Ιουλιανά, κήρυξη της δικτατορίας, Δήλωση του 1969, «Οι γάτες τ’ Αϊ -Νικόλα» στα «Δεκαοχτώ Κείμενα» κλπ.
7°
