«Στο μεσοστράτι απάνω της ζωής μου / σε σκοτεινό πλανέθηκα ρουμάνι…» μεταφράζει ο Καζαντζάκης τα πρώτα λόγια από την «Κόλαση» του Δάντη. Καθώς το μεσοστράτι της δικής μου ζωής το ’χω πια –φευ!– αφήσει πίσω και μια νοσταλγία να ξαναδιαβάσω κείμενα παλιά μ’ έχει πιάσει από το λαιμό, πήρα ξανά στα χέρια μου την oμηρική «Ιλιάδα». Πάντα βαρετή την έβρισκα κι ακόμα έτσι τη βρίσκω. Τόσες γενεαλογίες ούτε η Βίβλος δεν παραθέτει. Κι οι μάχες δίχως τελειωμό, κι οι κρουνοί από αίμα – ωιμένα! Η Ιλιάδα τελειώνει –όπως όλοι θυμάστε– με τον Πρίαμο να ζητά από τον Αχιλλέα το κουφάρι του Έκτορα. Ο Αχιλλέας του το παραχωρεί, του δίνει μάλιστα διορία 12 ημερών για να γίνει η κηδεία πριν επιπέσουν πάλι οι Έλληνες στην Τροία.
«Έτσι τον έθαψαν τον Έκτορα, το γαύρο αλογομάχο».
Αυτός είναι ο τελευταίος στίχος του έπους, σε μετάφραση Καζαντζάκη-Κακριδή.
Τι έγινε μετά, το μαθαίνουμε στην «Οδύσσεια».
Όμως όλα αυτά είναι η εκδοχή των Ελλήνων. Τι λένε οι Τρώες σχετικά; Και τι απέγινε εκείνος ο λαός μετά την πυρπόληση της Τροίας; Αυτό αναλαμβάνει να μας το αφηγηθεί ο Βιργίλιος στην «Αινειάδα» του.
Ομολογώ, δεν είχα διαβάσει τούτο το έπος των Τρώων ώσπου μου μίλησε ένας φίλος –άοκνος αναγνώστης, ο Θανάσης Μήνας– για μια σπουδαία μετάφραση που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Έσπευσα στο κοντινότερο βιβλιοπωλείο.
Άρχισα να διαβάζω ένα έπος τόσο σύγχρονο αφηγηματικά που έτρεμαν τα χέρια μου, καθώς γύριζα τις σελίδες. Η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά, όταν τα πλοία του Αινεία και των συντρόφων του έφταναν στην Κρήτη. Η ψυχή μου δονούνταν από το πάθος της Καρχηδόνιας βασίλισσας για τούτον τον πρόσφυγα της Μεσογείου. Το πνεύμα μου στριφογύριζε ανήσυχο, όταν ο Τρώας εκείνος διάβαινε το κατώφλι του Άδη και κατέβαινε τα δύσοσμα σκαλιά που φέρνουν στη χώρα των ίσκιων. (Στη μέση κιόλας της ανάγνωσης έκλεισα εισιτήριο αεροπορικό για να πετάξω ως τη Σικελία όπου επιχείρησαν να βρουν καταφύγιο οι πλάνητες.)
Με τα πολλά, ο Αινείας και οι δικοί του φτάνουν στο Λάτιο, συμπλέκονται με τους ντόπιους πληθυσμούς και με τη βοήθεια των θεών εγκαθίστανται και ιδρύουν τη Ρώμη.
Η Ρώμη, φίλοι μου, δεν είναι άλλη από την Τροία. Και οι παλιοί εκείνοι Τρώες, νυν Ρωμαίοι, ύστερα από πολλά χρόνια –γιατί η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο– θα καταλάβουν και θα δώσουν με τη σειρά τους την Ελλάδα.
Βέβαια ως τώρα δεν μίλησα για την εκπληκτική μετάφραση της «Αινειάδας» από τον Θέοδωρο Παπαγγελή. Δεν μίλησα επειδή ό,τι και να πω θα είναι λίγο. Οφείλουμε όλοι να τη διαβάσουμε και να γαλβανίσουμε έτσι το όργανο της γλώσσας μας στο μεταφραστικό του αλχημείο.
Τι συμβαίνει όταν το κράτος μπαίνει όλο και πιο βαθιά στην οικονομία, στη ζωή, στις επιλογές μας; Πότε η προστασία γίνεται έλεγχος; Και πότε ο έλεγχος γίνεται ανελευθερία;
8°
