Ο ασεβής λεξικογράφος Νίκος Πλατής ξαναχτυπά

Ο Νίκος Πλατής είναι ένα λεξιικογράφος που κάνει να βγάζουν σπυριά όλοι οι παραδοσιακοί «συνάδελφοί» του. Σκαρφίζεται συνέχεια καινούργια μυστήρια λεξικά, καταργεί αυθαίρετα τα όρια ανάμεσα στη λεξικογραφία και άλλα είδη του γραπτού λόγου (λογοτεχνία, δημοσιογραφία, ευθυμογράφημα κ.λπ.), ασεβεί κατά βούληση ενάντια στο πρέπον και το δέον, χώνει απρόσμενα εικαστικά στοιχεία − και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό. Προτελευταίος καρπός της δημιουργικής τρέλας του εν λόγω κυρίου είναι το ανανεωμένο «Μπαχαρικό Λεξικό», και εντελώς τελευταίος το «Γελαστικό Λεξικό» (από τις εκδ. Αλεξάνδρεια).

Τον συνάντησα, τα είπαμε και τον φωτογράφησα στο all time classic καφέ - μπαρ «Cantina Social» της οδού Λεωκορίου. Το σπαρταριστό αποτέλεσμα ακολουθεί:      

Ποιος είναι ο σκοπός, η προδιαγραφή, η αιτία σύνταξης του Γελαστικού Λεξικού;

Ξέρω 'γω. Να γελάσουμε, να το ρίξουμε και λίγο έξω.

Αιτιολόγηση τίτλου και υπότιτλου.

«Γελαστικό Λεξικό» γιατί είναι ένα θεματικό λεξικό αφιερωμένο στο γέλιο. Στον δε υπότιτλο ήθελα να γίνει άμεσα αντιληπτό στο μάτι του αναγνώστη η ετυμολογική σχέση του άστεως με το αστείο. Σας τον  διαβάζω: «βιβλίο λίαν ευρούφηκτον, πρόχειρο σε όλους (αστειόφιλους, αστειόφοβους, αστείους και λοιπούς τύπους του άστεως)».

(Γέλια)

Από πόσα λήμματα και πόσες εικόνες αποτελείται το «Γελαστικό Λεξικό»;

Από εκατοντάδες λήμματα. Περί τις 600 πανέμορφες (κι ενίοτε έγχρωμες) εικόνες.

Με τι κριτήριο βάλατε ή δε βάλατε (ή και αφαιρέσατε) κάποιο λήμμα;

Με το κριτήριο που ένας σκηνοθέτης προσθέτει και αφαιρεί σκηνές.

Δηλαδή σκηνοθετείτε τα βιβλία σας;

Μα, φυσικά! Η ροή των λημμάτων και των εικόνων δεν είναι μια απλή αλφαβητική ταξινόμηση. Υπάρχει μια σκηνοθετική και συγγραφική… θεία πρόνοια σε κάθε σελίδα του κάθε θεματικού λεξικού μου. Τίποτα δεν υπάρχει έτσι, τυχαία. Μετά από ένα «βαρύ» λήμμα ακολουθεί μια ανάσα, ένα πιο «ανάλαφρο» λήμμα, ας πούμε. Και ύστερα από ένα βλάσφημο θέμα έπεται ένα συναισθηματικό (ακόμη και ρομαντικό) λήμμα. Κάπως έτσι.

Ποια είναι τα τρία / τέσσερα / πέντε λήμματα που θεωρείτε πιο αστεία;

Δεν μπορώ να κάνω μια τέτοιου είδους επιλογή, θα αδικούσα έτσι αυτά που δεν επέλεξα. Ωστόσο, διάλεξα από το «Γελαστικό Λεξικό» τρία μικρούλια λήμματα κι ένα κάπως μεγαλούτσικο:

• ατυχήματα, τα (Εν Γέν.). Ατυχή συμβάντα, παθήματα. Αν είναι των άλλων (και όχι δικά μας) τότε γελάμε μέχρι δακρύων ενίοτε, με ορισμένα απ' αυτά. Αν, πάλι, είναι δικά μας τότε γελάνε οι άλλοι μαζί μας. Τόσο… απλά.
• μυστικά στο αυτί (Φαντ.). Μικρά μυστικά και ψέματα, μικρές αλήθειες και ψιθυριστά μηνύματα που καταλήγουν σ' ένα χαρούμενο, αυθόρμητο, κοριτσίστικο γελάκι με… νόημα: «Ο Νίκος μού είπε πως σε αγαπά και θέλει να σε φιλήσει, και πως όταν μεγαλώσει θα σε παντρευτεί και θα σε κάνει γυναίκα του»
• πυγολαμπίδα, η (Ζωολ.). Οι λαϊκοί άνθρωποι την λένε κωλοφωτιά. Πρόκειται για ένα… αυτόφωτο έντομο. Πρωταγωνίστρια στο παρακάτω ακαριαίο ανεκδοτάκι: Και ρωτάει η πυγολαμπίδα τον Θεό: «Το φως που να το βάλω;»
• ειδήσεις, οι (Εν Γέν.). Κατ’ ευφημισμόν η προπαγάνδα, η συστηματική δηλαδή προσπάθεια πλήσης εγκεφάλου (τηλεθεατών και άλλων) με πληροφορίες, απόψεις και ιδέες που ελάχιστη σχέση έχουν με την αλήθεια (και καμία με τα πραγματικά τους συμφέροντα). Οι εκφωνητές των ειδήσεων έχουν (το ίδιο, όπως και οι ζητιάνοι) μια «ειδική φωνή» όταν τις παρουσιάζουν (τρομώδης, αγωνιώδης, πομπώδης, αρκούντως γλοιώδης και στο βάθος απειλητική). Θα μου πείτε που ακριβώς βρίσκεται το αστείο που να δικαιολογεί την παρουσία αυτού του λήμματος στο συγκεκριμένο λεξικό. Θα σας απαντήσω ευθύς αμέσως. Το αστείο βρίσκεται όταν οι εκφωνητές των ειδήσεων προπονούνται, δοκιμάζουν διάφορες φωνές και κάνουν τις γαργάρες τους.

Να το κάνει κανείς δώρο αυτό το βιβλίο για τον καινούργιο χρόνο;

Ναι, φυσικά! Το «Γελαστικό Λεξικό» είναι ό,τι πρέπει για δώρο. Γιατί πάντα (ή σχεδόν πάντα) ένα βιβλίο είναι ένα καλό και κομψό δώρο. Επιπλέον, γιατί το συγκεκριμένο βιβλίο είναι σε πολλά σημεία του γελαστικό, σε κάνει να γελάς. Γιατί, ακόμα, δεν κοστίζει πολλά (κάτω από €15), μπορεί, μάλιστα, κανείς να το βρει και με γερή έκπτωση.

Εσείς γελάτε ακόμα με το «Γελαστικό Λεξικό»;

Παραδόξως, ναι. Και λέω παραδόξως γιατί (μαζί με τις τυπογραφικές διορθώσεις) το «Γελαστικό Λεξικό» το έχω διαβάσει πάνω από δεκαπέντε φορές. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν εισέτι κάποια σημεία μέσα στο βιβλίο που με κάνουν να τα μπήγω, να ξεκαρδίζομαι σαν πρωτάρης.

Πώς «συνομιλεί» αυτό το βιβλίο με την εποχή (τέλος 2016) και την κοινωνία του (Ελλάδα);

Σχολιαστικά. Χιουμοριστικά. Ανενδοίαστα. Προβοκατόρικα. Χωρίς το φόβο της «κομματικής κόλασης», μιας και δεν υπήρξα ούτε για κλάσματα δευτερολέπτου μέλος κάποιου κόμματος ή παραλήπτης κάποιας κρατικής αργομισθίας ή επαίνου. Όπως και στα άλλα μου τα Λεξικά, κοντολογίς, όπως το «Μπαχαρικό Λεξικό» των εκδόσεων «Κέδρος», στο οποίο έγραψα αρκετά νέα λήμματα και το ξανάβγαλα ανανεωμένο.

Πόσα Λεξικά έχετε γράψει;

Με το «Γελαστικό Λεξικό», δέκα.

Τα θυμόσαστε όλα χωρίς «σκονάκι»;

Φυσικά και τα θυμάμαι, αλλοίμονο. 

Μπορείτε να πείτε πέντε λόγια για το καθένα;

• «Πεζικό Οικολογικό Λεξικό»: ειδική έκδοση για τους πεζούς πολίτες του Πειραιά (και όχι μόνο).
• «Black out / Το μαύρο λεξικό»: Οτιδήποτε είναι ή μοιάζει με μαύρο (μαύρα ονόματα και όντα, μαυρεπώνυμα προϊόντα, μαύρες Παναγίες, μαύρες ιστορίες κτλ.).
• «Αθωνικό λεξικό»: Βιβλίο πρόχειρο σε όλους, περιέχον και την ιστορία του Άθω, αλλά και ότι αφορά το Άγιον Όρος, τους μοναχούς του και τους επισκέπτες του.
• «Μπαχαρικό λεξικό»: Ένα παρ' ολίγον σοφό βιβλίο κουζινικού, γιατροσοφιστικού, λογοτεχνικού, λαογραφικού, (ελαφρώς) βιοχημικού και (στο έπακρο) ιστορικού περιεχομένου.
• «Ουαλικό λεξικό του σεξ»: Με τα παντός είδους μυστικά και όλα τ' άλλα σχετικά για τον σαρκικό έρωτα ανθρώπων, αλλά και ζώων (ομαλών τε και ανωμάλων).
• «Ινίγκουα Τολπ»: ...το σαράκι που τρώει την πόρτα του κυβερνείου.
• «Γατικό Λεξικό»: Οτιδήποτε, σχεδόν, αφορά τους γάτους και τις γάτες, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με τους γατόφιλους και τους (τρόπον τινά) γατοπαράσιτους συνανθρώπους μας.
• «Presto o tardi»: το λεξικάκι που παίζει με το θάνατο.
• «Index Maladictus / Το βρωμολεξικό»: βιβλίο πρόχειρο σε όλους (υβριστές, υβριζόμενους, αλλά και αρχαρίους).
• Και το «Γελαστικό».

Πώς κολλήσατε τη μανία του λεξικογραφείν;

Δεν πρόκειται για έμμονο πάθος, κάποιου είδους ανεξέλεγκτη εμμονή, μια μανία που μου κόλλησε σαν μικρόβιο κι έκτοτε το κουβαλάω διά βίου. Το λεξικογραφείν είναι απλώς ένας τρόπος έκφρασης που μου ταιριάζει. Κυρίως, γιατί είμαι εκ φύσεως συντομογράφος.

Πού συγκλίνουν και πού αποκλίνουν τα Λεξικά σας με τα της συμβατικής Λεξικογραφίας;

Δεν το γνωρίζω αυτό. Μάλλον, πρέπει να ρωτήσετε τους φιλόλογους αναγνώστες μου.

Πώς σας αντιμετωπίζουν (αν σας αντιμετωπίζουν) οι συμβατικοί λεξικογράφοι;

Με αγνοούν και τους αγνοώ. Αλληλοαγνοούμαστε. Αστειεύομαι. Εγώ, τουλάχιστον, είμαι φαν των (άξιων λόγου) συμβατικών λεξικογράφων. Και αγοράζω τα λεξικά τους.

Εκείνοι; Αγοράζουν τα δικά σας;

Δεν ξέρω. Ίσως! Κάποιος βιβλιοπώλης μου εκμυστηρεύθηκε, πάντως, πως είδε τάχα τον κύριο Μπαμπινιώτη να κρυφοδιαβάζει το «Ουαλικό λεξικό του σεξ» και να σταυροκοπιέται κοιτάζοντας προς τον ουρανό, σαν αυτές τις…  άσπιλες κυρίες του Φιλανθρωπικού. Δεν είμαι σίγουρος, όμως, πως είναι αλήθεια αυτό. Ο περί ου ο λόγος βιβλιοπώλης είναι ολίγον μυθομανής.

Τα Λεξικά σας δίνουν την εντύπωση ότι θα μπορούσαν να μην τελειώνουν ποτέ…

Κι όμως τελειώνουν. Μέσα στα όρια των σελίδων και της σελιδοποίησής τους. Η νομοτέλεια της αγοράς. Ποιος, λόγου χάρη, θα αγόραζε (και γιατί) ένα βιβλίο 24.000 σελίδων και σε ποια τιμή;

Ποιο ρόλο παίζει η εικόνα και γενικά το εικαστικό στοιχείο στο έργο σας;

Καθοριστικό, θα έλεγα.

Ασχολείστε ο ίδιος με το εικαστικό μέρος των Λεξικών σας;

Σχεδιάζω όλο το βιβλίο, από την πρώτη μέχρι και την τελευταία σελίδα του. Εκτός από το layout της έκδοσης επιμελούμαι και το εξώφυλλο - οπισθόφυλλο του βιβλίου, καθώς και τα της διαφημιστικής του προβολής.

Ποιους θεωρείτε δασκάλους σας;

Τον ευθυμογράφο-ιστορικό ΝίκοΤσιφόρο (στις ατάκες και τις ατμοσφαιρικές εισαγωγές), την Ελένη Βακαλό (Ιστορία της Τέχνης), τον Herge, τον μπαμπά του Τεν-Τεν (στην έρευνα και την λεπτολογία), τον Θ. Βοσταντζόγλου («Αντιλεξικόν»), τον Γουίλιαμ Φόκνερ (για τις γενεαλογίες), τον άλλοτε-κάποτε προϊστάμενο τυπογραφείου Γαβρίλο (για το γνήσιο τυπογραφικό του μεράκι), τη γυναίκα μου την Ελένη (για το μυστικό τού εξοικονομείν), τον επιφανή Αθηναίο ιστορικό Θουκυδίδη (για τους γνωστούς λόγους), τον −μάλλον αφανή συγγραφέα− Μάριο Χάκα (για τον τρόπο του εκμυστηρεύεσθαι): όλο τον καλό τον κόσμο είχα για δάσκαλο.

Έχετε συνεργάτες ή δουλεύετε μόνος;

Μέχρι να φτάσει το βιβλίο στον εκδότη δουλεύω μόνος. Μετά, ακολουθούν οι συνεργάτες. Η γραφίστρια που θα κάνει τη σελιδοποίηση, ο διορθωτής των τυπογραφικών δοκιμίων, ο γραφίστας που θα υλοποιήσει ψηφιακά το εξώφυλλο και θα επεξεργαστεί τις φωτογραφίες, ο τυπογράφος που θα το τυπώσει, ο βιβλιοδέτης, η υπεύθυνη προώθησης, ο της χονδρικής και άλλοι.

Ποια θα είναι επόμενα Λεξικά σας και σε ποιο στάδιο βρίσκονται;

Το «Κολοκοτρωνέικο Λεξικό» και το «Alter ego Lexiko». Το πρώτο είναι σχεδόν έτοιμο, το δεύτερο βρίσκεται στο αρχικό στήσιμο ακόμη.

Τι ακριβώς είναι το «Κολοκοτρωνέικο Λεξικό»;

Ένα ακόμα θεματικό λεξικό. Βασισμένο, κυρίως, στις λέξεις, τις φράσεις και τις μνήμες που ανασύρει ο Γέρος του Μωριά στα «Απομνημονεύματά» του κι εμπλουτισμένο με ιστορικές μαρτυρίες - πληροφορίες που έχουν κοινό τους γνώρισμα την αξιοπιστία (Φωτάκος, Κασομούλης, Ρεμπό, λόγου χάρη).

Σαν συγγραφέας, έχετε νιώσει ποτέ την ανάγκη να εκφραστείτε με μη λεξικογραφικό τρόπο;

Φυσικά! Άλλωστε, τα λεξικά μου βρίθουν από διηγηματικές, ποιητικές και άλλες λογοτεχνικές παραβάσεις. Όπως στη σελ. 149 του «Γελαστικό Λεξικό», το λήμμα «καλημέρα, μωρό μου» είναι ένα καλό παράδειγμα νομίζω:

καλημέρα μωρό μου! (Λαογρ.). Πρωινός χαιρετισμός με τις καλύτερες προϋποθέσεις: χωμένος κάτω από την πιζάμα της να την μυρίζεις στη μύτη εξ επαφής σαν λαχανιάρικο κυνηγόσκυλο∙ κι εκείνη παραδομένη σε ένα χαμόγελο διαρκείας να ανασαίνει την ζεστή ανάσα σου, ενώ το ποτήρι με το μισοτελειωμένο κρύο γάλα να σε περιμένει να το αποτελειώσεις.

Ένα ακόμα λήμμα από το «Γελαστικό Λεξικό» σας για το κλείσιμο αυτής της συνέντευξης;

Πολύ ευχαρίστως:

Μόνο όταν γελάω! (Χιούμ.). Σε τεύχος του «National Lamboon», εκεί στα χρόνια του εβδομήντα, σε μια περίτεχνη, δίχρωμη, κόμικς-γελοιογραφία εμφανίζεται ο Τζον Γουέιν καρφωμένος για τα καλά, με μια λόγχη, πάνω στον κορμό ενός δέντρου κάποιου εξωτικού τριτοκοσμικού δάσους, όπου ο ηρωικός Τζον αναζητούσε προφανώς τη χαρά της περιπέτειας και της άδολης μπατσοσύνης του. Μορφάζει, αλλά… αξιοπρεπώς.  «Πονάς;» τον ρωτάει ο σύντροφός του. «Μόνο όταν γελάω» του απαντά αυτός.

---

Η ATHENS VOICE και οι ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ σας δίνουν τη δυνατότητα να διεκδικήσετε 2 αντίτυπα από το Γελαστικό Λεξικό. Στείλτε SMS: AV70 (κενό) και το ονοματεπώνυμό σας στο 19400 μέχρι 23/12 στις 11 π.μ. Οι νικητές θα ειδοποιηθούν με sms και στη συνέχεια θα παραλάβουν το βιβλίο από τα τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια (Κωλέττη 31, 210 3806305). Απαραίτητη η επίδειξη ταυτότητας. Κάθε μήνυμα χρεώνεται €0,31 με ΦΠΑ. (τηλ. παραπόνων: Mediatel 2142148020)